Πού μπορεί να μας οδηγήσει ένα «Νυχτολόγιο»; Στη γέννηση του Φωτός ή πίσω στο Χάος; Με κινήσεις ξιφομαχίας ανάμεσα στο Σκότος και το Φεγγοβόλημα, η χαρισματική ποιήτρια Παυλίνα Παμπούδη μάς ανοίγει τις πύλες του Σύμπαντος. Η ταύτιση χώρου και χρόνου στην ποίησή της προκαλεί τη θέαση του ολοκληρωμένου Είναι, η ερώτηση «Τι ώρα είναι;» γεννά τη βασική ερώτηση «Ποιος είναι;» (σ. 10), αλλά και «Ποιος να ’ταν;» (σ. 31), καθώς δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τη σκέψη ότι η ζωή μας είναι μια σύμπτωση ή μια εικασία. Η ταυτότητα που ψάχνουμε ανήκει στο παιδί, κυρίως πριν ακόμη πάει στο σχολείο:
Εγώ, το είχα βρει το δάσος, παιδί, το είχα βρει (σ. 15),
εξομολογείται, και ψάχνει να βρει απάντηση στα βιβλία:
Οι Δάσκαλοι φωνάζουν, το παιδί
Ακόμα μηρυκάζει λόγια, λόγια κυτταρίνη
Τρέφεται, επιβιώνει, του φωνάζουν, πρόσεχε
Η λάθος φόρτιση μιας λέξης θα το ανατινάξει
Μα ποιοι, ποιοι είναι αυτοί; Τι ξέρουν που ξεχνάω; (σ. 16-17)
Τι έχει απογίνει αυτό το παιδί που ήμασταν κάποτε; Πώς μπορούμε να το ξανασυναντήσουμε; Μόνο σε μετάφραση, με μεταφορικό λόγο, στη μυθολογία ή στη μεταφυσική;
Άραγε, σκέφτηκα,
Εάν γινόταν να ξαναπαιχτούν ήχοι ανάποδα, φωνές
Που έχουν διαφύγει απ’ τον λαβύρινθο
Άραγε θα γινόταν να μεταφραστεί το παρελθόν σου; (σ. 11)
Η λέξη γεννάει το σύμπαν, το παιδί γεννά την ανθρωπότητα. Ο ανθρώπινος Λόγος αρκεί να τα ανατινάξει όλα. Και όμως η ανθρώπινη ζωή για την οποία παλεύουμε δεν κρατάει παρά λίγες στιγμές. Το ποιητικό εγώ αναρωτιέται για την πραγματική διάρκεια ενός ονείρου που είδε εκείνη τη νύχτα, για να συνειδητοποιήσει ότι η ζωή διαρκεί όσο ένα όνειρο:
(Πέρασαν άραγε στον ύπνο έξι ώρες
Ή μήπως πέρασε για μια στιγμή σύμπας ο χρόνος;) (σ. 76)
Ίσως εκείνο που μας σώζει είναι ότι είμαστε αλλόκοτοι καθρέφτες, που αντανακλούμε μόνο το δικό μας πρόσωπο (σ. 11). Η νύχτα μας περιέχει
Υβριδικά όντα από μελάνι που
Με τη μουσική αλλάζουν σχήμα αδιάκοπα
Σαν κάποιος να το ονειρεύεται
Όμως τον ονειρεύονται αυτά (σ. 9).
Η αντανάκλαση σε καθρέφτη που ανταποκρίνεται γίνεται πρότυπο για να αναδειχθεί η ουσία – ή μη ουσία – της ζωής μας:
Κι ο τελευταίος επισκέπτης δεν μου μίλησε
Και δεν του μίλησα –
Δεν μ’ αναγνώρισε και δεν τον αναγνώρισα
Δεν θα ’φευγε ποτέ – (σ. 21)
Έτσι κλείνει το πρώτο μέρος του βιβλίου, «Οι Επισκέπτες». Ενώ το δεύτερο μέρος, «Νυχτολόγιο», που δίνει τον τίτλο στο σύνολο του έργου, μας ειδοποιεί από το πρώτο ποίημα ότι το εγώ και το εσύ βρίσκονται «Σ’ όλες τις ιστορίες», αδιαίρετα στον ύπνο (σ. 25), αντανακλώντας το σύμπαν:
Το χάος που με περιείχε και το περιείχα (σ. 52)
Κοιτάζεις τη φωτιά και σε κοιτάζει – (σ. 57)
Ο τόπος γύρω είναι αχαρτογράφητη έρημος:
Τα γκρίζα κτίρια είχανε χορταριάσει
Μέχρι τα παράθυρα –
Και όλα ακατοίκητα, πού κατοικούσα; (σ. 77)
Ο ύπνος δίνει στο Εγώ που υπολειτουργεί την ευκαιρία να συνομιλήσει με το ασυνείδητο. Τα θαύματα του χώρου και του χρόνου – δωμάτιο, σύμπαν / μέρα-νύχτα, αιώνες – αποκαλύπτονται στην ποιήτρια, που κατέχει το χρυσό μυστικό και ερμηνεύει.
Σχεδόν όλα τα ποιήματα και πολλοί στίχοι τελειώνουν με παύλα χωρίς τελεία. Ίσως για να
Μη διακόψει τον ερωτικό διάλογο χωρίς τελεία
Ήχος ανοίκειος – (σ. 72)
Το Νυχτολόγιο δεν έφερε μονάχα στην επικαιρότητα το Έρεβος που μας ακολουθεί και με κάθε ευκαιρία μας περικυκλώνει. Έφερε ό,τι είναι πιο δυνατό από τη Νύχτα, τον ποιητικό Λόγο, καθώς ρέει και μας παρασύρει στον πλανήτη Αφροδίτη, που κοιμάται Αποσπερίτης και ξυπνά Αυγερινός.
Σε ερώτηση της Τιτίκας Δημητρούλια σε συνέντευξη της Παυλίνας Παμπούδη για Τα Ποιητικά:
Τ.Δ. Ο Χαίντερλιν λέει ότι πρέπει να κατοικούμε με ποιητικό τρόπο τη γη. Είναι δυνατόν αυτό σήμερα; Η κρίση, η ποίηση, ο ποιητής.
Η Παυλίνα Παμπούδη απαντά σοβαρά, αναβάλλοντας για λίγο το γεμάτο παιχνιδίσματα ύφος της σε συνεντεύξεις:
Π.Π. Είναι δυνατόν, και, μάλιστα, επιβάλλεται να το κάνουμε. Η ποίηση, από μόνη της είναι κρίση. Προϊόν κρίσης, αντίδοτο κρίσης. Η ποίηση είναι το μόνο που μας θυμίζει ακόμα το μέρος της φύσης του ανθρώπου που μετέχει του θείου. Την ονομάζω μοναδικό μας άλλοθι για την παρουσία μας στον πλανήτη. Και πιστεύω πως δεν μας συμφέρει καθόλου να το χάσουμε! (27-6-15)
Κλείνω με λίγα από τα εμπνευσμένα σχόλια του Βάλτερ Πούχνερ στο οπισθόφυλλο του έξοχου βιβλίου στοχαστικής ποίησης της Παυλίνας Παμπούδη:
Η Παυλίνα Παμπούδη, με τη μοναδική ιδιότυπη γλώσσα της, περιγράφει προσωπικές και αρχέτυπες νύχτες, περιγράφει τον άλλο κόσμο μέσα μας, αυτόν ο οποίος ξυπνά, όταν ο εγκέφαλος υπολειτουργεί. Και εξυφαίνει ένα ποιητικό πανδαιμόνιο…
