Δεν ξέρω αν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να ψηλαφίσεις το νόημα της Ανάστασης, από το να ψηλαφίσεις… ένα σπιράλ!
Ακουμπήστε το δάχτυλό σας πάνω στο σύρμα του, στη μια του άκρη. Και κατόπιν σύρετε το δάχτυλο πάνω στο σύρμα, όπως αυτό πάει. Κάθε περιστροφή του προχωράει το δάχτυλο – δεν το επιστρέφει στην αφετηρία. Το βάζει σε μια διαδρομή που ‘ναι σαν να κάνει κύκλους, μα ποτέ δεν κάνει κύκλο! Όλη η χάρη της σπειροειδούς κίνησης βρίσκεται ακριβώς σ’ αυτό: είναι προχώρημα προς τα μπρος, προς τα εκεί όπου δεν έχω πάει ακόμη!
Κάθε χρόνο, κάθε άνοιξη έχουμε Πάσχα. Η ζωή, λέμε στερεότυπα, κάνει κύκλο, όπως κύκλο κάνει το έτος, οι εποχές. «Όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν». Αυτοί οι στίχου του μακαρίτη του Ρασούλη καταφέρνουν να συνοψίσουν όλο το περιεχόμενο της έννοιας του κύκλου. Φριχτή έννοια, κατά τη γνώμη μου! Κύκλος σημαίνει ότι ο τρόπος με τον οποίο υπάρχουν τα πάντα (πες τα ζωή, πες τα άνθρωπο, πες τα φύση, πες τα σύμπαν, πες τα όπως θες) δεν αλλάζει και δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ. Στην αντίληψη του κύκλου, οι όποιες αλλαγές βλέπουμε, είναι αμελητέες κινήσεις. Αλλαγούλες, και όχι αλλαγές. Ένα λουλούδι φυτρώνει, ακμάζει, μαραίνεται, ένα άλλο φυτρώνει, ακμάζει, μαραίνεται κοκ. Στη λογική του κύκλου το ίδιο ισχύει και για τον άνθρωπο. Τι σημαίνουν αυτές οι αλλαγούλες; Σημαίνουν ότι όλες οι υπάρξεις είναι φευγαλέες, τα πάντα είναι πρόσκαιρα, πλην ενός: πλην του ίδιου κύκλου!
Μέσα στον αιώνιο, τον αδυσώπητο, τον περίκλειστο κύκλο κονιορτοποιούνται τα πάντα. Και η κραυγή του ανθρώπου για Ζωή και για Έρωτα χωρίς λήξη διαψεύδεται ακατάπαυστα. Η λογική του κύκλου λέει ότι η ζωή εναλλάσσεται αδιάκοπα με τον θάνατο. Κι αμέσως θα πούμε ότι πράγματι η εμπειρία μας το επιβεβαιώνει αυτό. Μα, δείτε πόσο μεγάλο ψεύδος είναι αυτό! Δεν υπάρχει πραγματική εναλλαγή, απλούστατα διότι πρόκειται για την αδιάκοπη νίκη του ενός: του θανάτου! Αυτός που περνάει το δικό του, είναι ο θάνατος. Αυτός είναι που τερματίζει τα πάντα! Έχει κατορθώσει ποτέ η ζωή να νικήσει τον θάνατο; Και δεν εννοώ να πάρει η ζωή κάποια παράταση ή να κάνει κάτι όμορφο σε πείσμα της ασχήμιας του θανάτου. Εννοώ να τον νικήσει κυριολεκτικά και να τον καταργήσει κυριολεκτικά, όπως ακριβώς ο θάνατος νικάει και καταργεί τη ζωή κυριολεκτικά!
Η διαφορά της Ανάστασης από κάθε τι άλλο έγκειται ακριβώς στην ανατροπή όλων αυτών. Στο σπάσιμο του κύκλου. Αν ο κύκλος σπάσει, τότε θα προκύψει το εντελώς νέο. Θα προκύψει η δυνατότητα για αυτό το οποίο δεν μπορεί να το προσφέρει η επαναλαμβανόμενη τροχιά. Μόνο αν σπάσει ο κύκλος, θα προκύψει το πραγματικό μέλλον, η εκτίναξη προς κάτι κυριολεκτικά ολοκαίνουργιο. Καθαυτήν η λέξη «Πάσχα» σημαίνει «πέρασμα», από τη δουλεία του κάθε Φαραώ στην απελευθέρωση. Τελεσίδικα. Όχι ως άδεια, με το πέρας της οποίας θα ξαναγυρίσω στο πηλοφόρι των πυραμίδων.
Κάθε χρόνο, κάθε άνοιξη έχουμε Πάσχα. Αλλά, στην οπτική της χριστιανικής Ανάστασης, ο κάθε εορτασμός δεν είναι ξαναπέρασμα του τρένου από τον ίδιο σταθμό. Είναι κίνηση ενός σπιράλ. Θέμα πίστης, φυσικά! Διαλέγω και παίρνω. Θέλω άραγε μια νομοτέλεια στην οποία το μέλλον είναι ουσιαστικά προδιαγεγραμμένο, ή θέλω ένα άλμα στην ελευθερία; Ιδίως όσοι είναι πεπεισμένοι ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός, ας σκεφτούν ξανά πόσο εκφράζει την δίψα τους αυτή το «Χριστός Ανέστη!». Κυριολεκτικά, όμως. Όχι μεταφορικά. Κι εδώ ακριβώς είναι όλο το ζόρι στο οποίο μας βάζει η πίστη. Αν μιλάμε μεταφορικά, τότε και η πεποίθηση για το εφικτό ενός άλλου κόσμου δεν κυριολεκτεί, αλλά είναι μεταφορική˙ πλασέμπο δηλαδή! Για όσους όμως παίρνουν την πίστη τοις μετρητοίς, ως ένα ρεαλιστικό μυστήριο, η ιαχή «Χριστός Ανέστη!» σημαίνει δήλωση ότι η σπειροειδής κίνηση ξεκίνησε. Και πριν από την ιαχή αυτή, η ευχή «Καλή Ανάσταση» δεν είναι ένα πλασέμπο, αλλά αληθινή εμπιστοσύνη ότι έχουμε μερδικό στο μέλλον αυτό, το οποίο εγκαινίασε ο Χριστός. Έχουμε μερδικό στην τελική Ανάσταση. Όπως θα ‘λεγε ο μεγάλος Καβάφης: Για κύκλους να μιλούμε τώρα;
Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είναι, Δρ. Θεολογίας, Αν. Καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδηµίας Αθήνας, Διευθυντής του περιοδικού «Σύναξη».
Πρώτη δημοσίευση Εφημερίδα δήμος&Πολιτεία, 29/4/2021
