Το μυθιστόρημα του Απόστολου Τάσση Τωβίτ συνιστά σημείο-ορόσημο στην σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Η αριστοτεχνία στην λογοτεχνική αξιοποίηση του βιβλικού προσώπου συμπορεύεται με την αβίαστη απόδοση της υποβλητικής ατμόσφαιρας. Το κυρίαρχο θέμα του έργου, ενώ δίνεται η εντύπωση ότι είναι ο θάνατος, από τη στιγμή που ο βασικός ήρωας έχει το προφητικό χάρισμα να διαισθάνεται το τέλος κάποιων προσώπων, συνομιλώντας στη συνέχεια με τους νεκρούς, συνδέεται κατά κανόνα με την ζωή και τις θεμελιώδεις αξίες της.
Σε αυτή τη βάση, θα ήταν εσφαλμένο να αποδώσουμε τον χαρακτηρισμό της ελεγείας στο βιβλίο λόγω του ιδιαίτερου περιεχομένου. Αποτελεί ύμνο στην ίδια την ζωή. Ο τόπος είναι η Άρτα και τα περίχωρα της δεκαετίας του ’50. Τα πρόσωπα συνυφαίνονται γύρω από τον Τωβίτ, πιστό θεματοφύλακα μιας αιώνιας, συμπαντικής αλήθειας, στέκοντας στο μεταίχμιο μεταξύ του γήινου κόσμου και του επέκεινα. Αυτό για το οποίο θα αναρωτιέται κανείς, μέχρι την τελευταία σελίδα του βιβλίου, είναι σε ποιον από τους δύο κόσμους ανήκει ο ήρωας. Θα καταφέρει να ξεκλειδώσει καίρια οντολογικά μυστικά του κοσμικού μηχανισμού ή θα εγκλωβιστεί στο τέλμα της γήινης διάστασης;
Κάθε άνθρωπος ζει με τον φόβο του θανάτου. Ο σοφιστής Πρωταγόρας δήλωνε αγνωστικιστής καθώς θεωρούσε ότι το σύντομο της ζωής μας δεν επιτρέπει να αποκτήσουμε ουσιαστική γνώση για το τι βρίσκεται μετά από το σημείο μηδέν της ύπαρξης. Ο Τωβίτ συνειδητά επιλέγει να αυτοπροσδιοριστεί περισσότερο ως πνεύμα παρά ως άνθρωπος. Στο ατέρμονο βάθος των ματιών του ανακλάται η ιστορία του κόσμου και ό,τι ενυπάρχει στα βαθιά φιλοσοφικά αποστάγματα του Τάσση. Αποτυπώνεται ο κύκλος της ζωής μέσα από τον χρόνο που κυλά αμείλικτος, φέρνοντας ανά πάσα στιγμή τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τον εαυτό του.
Η πρωτοποριακή τεχνική του συγγραφέα συνίσταται στο ότι δίνει ψυχολογικό βάθος σε ενίοτε άξεστους χαρακτήρες του χωριού. Αποδίδει πιστά το κλίμα της εποχής, με απόλυτη αληθοφάνεια, εξελίσσει την πλοκή μέσα από τη δράση των προσώπων, δεν αφήνεται σε μοιρολατρικές υπερβολές, διακρίνεται για την τιθάσευση του συναισθηματικού παραληρήματος που θα μπορούσε να προκαλέσει η επικέντρωση σε ένα τέτοιο θέμα. Παρά το μωσαϊκό θανάτων ως ανάκλαση της κοινωνικής τοιχογραφίας, η διάθεση του δέκτη δεν συνθλίβεται. Αντίθετα, η ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου γίνεται αφόρμηση για μια ουσιαστική ενδοσκόπηση και αναθεώρηση πτυχών του εαυτού που έως τώρα ενυπήρχαν αδιερεύνητες από έναν βαθιά στοχαζόμενο νου.
Η κινηματογραφική διάσταση σχετίζεται με την αποσπασματικότητα στην ροή της αφήγησης κάθε προσωπικής ιστορίας για τα περιγραφόμενα πρόσωπα. Ο Τωβίτ βρίσκεται πάντα στο κέντρο, ένας φωτεινός αντικατοπτρισμός της ζωής που ήθελαν να βιώσουν όλοι εκείνοι που τον πλαισιώνουν, για να καταφέρουν να εξιλεωθούν από την έντονη συνειδησιακή πάλη. Οι ψηφίδες απόδοσης στοιχείων στις επιμέρους ενότητες αναδεικνύουν την μέγιστη αρετή του μυθιστορήματος: όσο η υπόθεση κορυφώνεται τόσο τα πράγματα μπλέκονται περισσότερο, καθώς ο κλοιός σφίγγει απειλητικά γύρω από τον Τωβίτ αντί να ξεδιπλώνεται. Επίσης, το καίριο ζήτημα είναι αν κατορθώσει να αλλάξει την προδιαγεγραμμένη μοίρα του, ατενίζοντας τον κόσμο σαν ένας άλλος, που μπορεί να είμαστε εγώ, εσύ, καθένας μας. Στον αντίποδα, για να ανακαλύψουμε τον κόσμο υπό το πρίσμα ενός προφήτη, όπως εκείνος, είναι εφικτό να έρθουμε στην θέση του;
Στο αριστουργηματικό αυτό μυθιστόρημα, παρά τον παντογνώστη αφηγητή ως δεσπόζουσα αφηγηματική τεχνική, δεν είναι κανείς άλλος που κινεί τα νήματα πέρα από τον εκάστοτε δέκτη που δεξιώνεται το έργο. Ο Τωβίτ, αν αναγνωστεί και ερμηνευτεί σωστά αποκτά τη μορφή μας, άρα γίνεται μέρος του οντολογικού μας είναι, της πνευματικής μας υπόστασης, ένα ακόμη εργαλείο απύθμενης βυθομέτρησης σε μια ανεξιχνίαστη λογοτεχνική διαδρομή. Το ερώτημα είναι αν ο Τάσσης, που έχει εκδώσει ήδη τρία έργα, θα καταφέρει μελλοντικά να γράψει καλύτερο βιβλίο από το συγκεκριμένο; Ο χρόνος θα δείξει….
