Η νέα ποιητική συλλογή του πολυγραφότατου Μανόλη Πρατικάκη εγείρει το ενδιαφέρον, αρχικά για τον διφορούμενο τίτλο. Τα «Δερβενάκια» συνιστούν μετωνυμία του νέου ελληνισμού κατά την περίοδο περιχαράκωσής του σε εθνική ταυτότητα, στο πλαίσιο του αγώνα της ανεξαρτησίας από τον τουρκικό ζυγό. Στον αντίποδα, οι «Rolling Stones», ανακλούν την ρευστότητα της ιστορίας, ερμηνευμένης στην προκειμένη περίπτωση ως αέναα ζωτικό κύτταρο. Ως εκ τούτου, ο τίτλος της συλλογής σηματοδοτεί την οπτική του ποιητή αντιμετώπισης του αγώνα του ’21 ως δραστικό πυρήνα του έθνους με διασταλτική λειτουργία στο σήμερα, απέχοντας από τις σχηματοποιήσεις του συμβατικά μνημειωμένου χρόνου.

Η προσκόλληση στην ελληνική επανάσταση με τους όρους μιας άγονης προγονολατρείας, εστιασμένης σε παρωχημένους τόνους εξύμνησης της ελληνικής παλιγγενεσίας, είναι κάτι που απεχθάνεται ο Πρατικάκης. Συγκολλητική δύναμη ανάτασης είναι η ένθεση των ροκ ακουσμάτων, σε συνειρμικό επίπεδο της πέτρας που κυλάει, ανασυνθέτοντας σε ολιστική βάση όλα τα ιδεώδη του αγώνα του ’21.

Ο Γέρος του Μοριά γίνεται ο αρμός των νεκραναστημένων ηρώων που παρελαύνουν άσπιλοι και ανυποχώρητοι στον αξιακό τους κώδικα, πλήρως αποστασιοποιημένοι από διαβρωτικούς μηχανισμούς υποταγής, κομφορμισμού και καιροσκοπισμού. Το ίδιο το όνομα του Κολοκοτρώνη νοηματοδοτεί την ίδια την πορεία του ελληνισμού: σκληρή και στιβαρή σαν την πέτρα, μα εύπλαστη και ρευστή δίνοντας το ερέθισμα στο εκάστοτε συλλογικό σώμα πολιτών να κατευθύνει τον μοχλό της ιστορίας στην προοπτική αναβίωσης της ιστορικής μάχης στα Δερβενάκια.

Οι παραινετικοί τόνοι του Πρατικάκη συνηγορούν με τις αρχές του ηθικού στωικισμού ως οδοδείκτες στην υπομονετική διαδρομή για την πλήρη εξυγίανση του κρατικού μηχανισμού. Η ελληνική επανάσταση του ’21 απορροφά όλα τα ιδεώδη του κλασικού πολιτισμού αποθέτοντάς τα αναλλοίωτα στο σήμερα. Η πορεία είναι πάντα μονολιθική, καθώς όλα τα μικρά ποταμάκια σμίγουν στην θάλασσα και κάθε ιδιωτικό όραμα μεταρσιώνεται στην συλλογική έκφανση του κοινωνικού οικοδομήματος. Η επιτελεστική ταυτότητα κάθε ατόμου συνεπάγεται την ενεργή δράση υπό την αιγίδα του συνεργατικού και ομαδοκεντρικού πνεύματος ως παρακαταθήκη του δημοκρατικού ιδεώδους που κληροδότησε η Εκκλησία του Δήμου.

 Οι «σπίθες των λιθαριών» μετασχηματίζουν το άγονο τοπίο σε ακτινοβόλα πεδιάδα ανεξίτηλης απαντοχής στην εκάστοτε κακοτοπιά. Τα «Δερβενάκια» στην συλλογή αντιπροσωπεύουν την ιστορία της Ελλάδας, την άλλη όψη του «Ύμνου εις την ελευθερίαν», στην χθόνια διάστασή του. Αποδίδουν το δράμα της φυλής μας για την απόκτηση της ελευθερίας μέσα από την φαντασματοποίηση, σε συνειρμική βάση, σημαντικών ιστορικών στιγμιότυπων διαχρονικά. Κινηματογραφούν την λογοτεχνική αναπαράσταση της ίδιας της ιστορίας, αναδομώντας αναχρονιστικά σύμβολα σε αλληγορικούς θεματοφύλακες του σήμερα.

Σε αυτή τη θεώρηση, το βλέμμα του Γέρου του Μοριά απηχεί εκείνο του Πρατικάκη που, σαν ένας άλλος Αγγελόπουλος, δημιουργεί, με συμβολικό εργαλείο το απείκασμα του ’21, την προσωπική διαδρομή του σε συμβολικά Κύθηρα, ένα ονειρώδες εθνικό πεδίο, απορροφώντας πλήρως την ικμάδα του ελληνικού πνεύματος. Τα πλάνα του είναι πανοραμικά, η αφήγησή του χειμαρρώδης, ο ρυθμός απαρίθμησης των εικόνων καταιγιστικός. Δεν νοιάζεται για την τιθάσευση του ύφους, καθώς βασική ιδέα ως περιεχόμενο είναι η ταύτιση της έντασης και έκτασης των στίχων με την απεραντοσύνη του ωκεανού.

Το παρελθόν απαγκιστρώνεται από την μέγγενη της στατικότητας, εισβάλλοντας σε  ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον, όσο μένει άγρυπνη η συνείδηση του εκάστοτε δέκτη για την διαφύλαξη της ιστορικής κληρονομιάς. Το τέλος οδηγεί στην αρχή, τη στιγμή που το άτομο αισθάνεται μέρος του όλου, ανακτώντας την συλλογική του υπόσταση, βρίσκοντας τη δύναμη να αποδράσει από τις παρωπίδες της μοναχικότητας.

Οι σεφερικοί ασπάλαθοι αναβιώνουν ως σύμβολο της ανεξίτηλης μνήμης που γιατρεύει τις εθνικές πληγές, εφόσον καθένας εμπεδώνει ότι το παρελθόν είναι νευραλγικό κομμάτι ενός βαθιά στοχαζόμενου νου. Ο ποιητής αφουγκράζεται την ανάγκη διατήρησης του χτες στην προοπτική αποτύπωσής του ως αφομοιωμένο βίωμα στο σήμερα. Ο ποιητικός του λόγος είναι παθιασμένος, νευρώδης, καταργεί την αυστηρή χρονική διαδοχή γιατί νοιάζεται για την κατάδειξη της ιστορίας ως νομοτελειακής αναγκαιότητας, αποτελώντας αστείρευτη έμπνευση για το αύριο, εφαρμοσμένη έτσι απόλυτα ποιητικά στην ιερή ιδέα της πατρίδας-ωκεανού, εκεί που ο ουρανός συναντά τη θάλασσα και το μόνο που απομένει στην όψη είναι ο ατέρμονος ορίζοντας της αιώνιας ελληνικότητας.

Δρ. Κοσμάς Κοψάρης, κριτικός, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής.