Στο νέο βιβλίο της Ρούλας Γαλάνη που περιλαμβάνει θεατρικά κείμενα και μια πρόζα, εντυπωσιάζεται κανείς από τις πολύπτυχες διαστάσεις των μυθολογικών αναπαραστάσεων. Η τραγικότητα συνυπάρχει με το σαρκασμό για όσα κανείς δεν μπορεί να πετύχει στη ζωή του. Η έλλειψη κινήτρων ύπαρξης ως άμεση συνέπεια επιφέρει την πτώση σε οποιοδήποτε επίπεδο.

 Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι στο έργο: Η Ηχώ του δάσους, το πρώτο θεατρικό, εισάγεται η αλληγορική μορφή του Ομήρου για να υποδηλώσει την αυταπάτη ύπαρξης των εμπλεκόμενων προσώπων που ζουν σε ένα δάσος. Δεν υπάρχει διέξοδος από το χώρο ούτε προσδιορίζεται ο χρόνος. Μόνο η προσπάθεια των ατόμων να ξεφύγουν από ένα βαρύ πεπρωμένο που τους καταδικάζει στο να υποκρίνονται ότι ζουν όπως θα ήθελαν. Το μόνιμο τέλμα καθιστά τα δρώντα πρόσωπα νευρόσπαστα της μοίρας τους και αυτό επιτείνει την τραγικότητά τους. Γίνονται, δηλαδή, φυσικά στοιχεία που παρατηρούν ακίνητα την κατακρήμνιση του εσώτερου είναι τους στα απύθμενα βάθη της ύπαρξής τους. Όσο βυθίζονται στο υπαρξιακό τους βάραθρο τόσο ανακαλύπτουν ότι η φωνή τους δεν είναι παρά μονάχα ένας αντίλαλος της υπόστασής τους:

(Μιλάει ο Όμηρος απευθυνόμενος στον βιβλικό Γέροντα)

Είναι χαράδρες γινομένες Γέροντά μου οι πίκρες

στον κόσμο τον πολύπαθο.

Φρικάρεις που ’χουν σκάψει τόσο τα βουνά

κι ίσα φωνές απ’ τα έγκατά τους βγάζουν,

σαν τα σκυλιά τα λυσσασμένα, που τελειώνουν

με μάτια από αίμα.[1]

Στα Μάταια φεγγάρια, το φεγγάρι σε πλήρη αντιστοιχία με την Τέταρτη Διάσταση του Ρίτσου, συμβολίζει την αλήθεια. Η αλήθεια εδώ ολισθαίνει σε μια άλλη διάσταση, πέρα από τα γήινα και τα πεπερασμένα. Το φεγγάρι στην πολλαπλή εκδοχή του γίνεται ο οδοδείκτης μιας σύγχρονης κοινωνίας στην οποία ο άνθρωπος νιώθει ότι ζει ασφυκτικά. Ο μυθολογικός Άδωνης πρωταγωνιστεί συνομιλώντας με τη νεκρή μητέρα του για να καταργήσει όλες τις διχοστασίες του επίγειου κόσμου: ζωή‒θάνατος, φως‒σκοτάδι, αγάπη‒μίσος, ύπαρξη‒ανυπαρξία. Ο χρόνος που φεύγει, τα σημάδια που αφήνει πίσω κάθε πρόσωπο που χάνεται για πάντα από τη ζωή μας και γίνεται ανάμνηση, η αίσθηση της ενοχής για όσα δεν εκπληρώθηκαν κυριαρχούν στο έργο:

(Μιλάει ο Φοίβος στη Νεκρή μητέρα)

Τα ανομολόγητα της σκέψης μυστικά

έγιναν χίμαιρες να στραγγαλίζουν

νεοσσούς αθωότητας,

κρύβοντάς τους σε δάση μουγκά.

Κι ο πατέρας απών, ανύπαρκτος.

Ανυποψίαστος στο ότι στο σπίτι μεγαλώνει

ένα παιδί ορφανό κι ανάδελφο.

Στη βιοπάλη ρημαγμένος του θερισμού.

Και συ πώς τα κατάφερνες;

Μέσα σ’ ένα «σκαρί» να βουβαίνεσαι

με πυξίδα μια στείρα γνώση;[2]

Στο έργο: Ο Μυστικός Δείπνος, ένα έντονο θρησκευτικό δράμα, το διακριτό στοιχείο που διαπνέει το κείμενο είναι η βιβλική πορεία των προσώπων με μόνιμο το φόβο της ανατροπής. Η σκοτεινή φιγούρα του Ιούδα εδώ έχει εντελώς διαφορετική λειτουργία από την παραδοσιακή. Συμβολίζει την ελπίδα της ανόδου κάθε ατόμου μετά την πτώση, την εύρεση ψυχικής δύναμης να ξεπεραστούν οι συνέπειες της προδοσίας, την εμπέδωση του λάθος και τελικά την επίτευξη της εναρμόνισης μετά την εξιλέωση. Για το συγκεκριμένο λόγο, δεν είναι τυχαίο που οι μεσαιωνικοί (ζοφεροί) τόνοι στο συγκεκριμένο θεατρικό κείμενο συνυπάρχουν με τους αναγεννησιακούς (φωτεινούς). Θα μπορούσαν να αντιπαραβληθούν με τις μυθολογικές Ερινύες που μετατρέπονται τελικά στον Αισχύλο σε Ευμενίδες για να σηματοδοτήσουν τη φωτεινή πορεία της ανθρωπότητας εφεξής, βγαίνοντας από έναν σκοτεινό κόσμο.

Πρόκειται για ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο που αναδεικνύει το εύρος των συγγραφικών δυνατοτήτων της Γαλάνη. Χαρακτηριστική είναι η λειτουργία της γλώσσας που μετασχηματίζεται διαρκώς για να αποτυπώσει την συναισθηματική κατάσταση των προσώπων. Στα δραματικά έργα του βιβλίου ο λυρισμός συνυπάρχει με τον ρεαλισμό  χωρίς να καταργείται το μυθολογικό επίπεδο. Η θρησκευτικότητα, σε συνδυασμό με μια έντονη τάση ψυχογραφίας των προσώπων, αποτελούν ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία των συγκεκριμένων έργων, εγείροντας ευρύτερους προβληματισμούς για το ατομικό πεπρωμένο κάθε ατόμου στη χοάνη του σύγχρονου απρόσωπου κοινωνικού μηχανισμού.

Κοσμάς Κοψάρης

Δρ. Φιλολογίας Π.Ι., Υποψήφιος Δρ. Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Α.Π.Θ., Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Α.Π.Θ., Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ, κριτικός Λογοτεχνίας‒Θεάτρου.   

[1] Ρούλα Γαλάνη, Η μάσκα των εμμέτρων και μια πρόζα: έμμετρο θέατρο, εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα 2020, σ.15.

[2] Ό.π.σ.68.