Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το μυθιστόρημα του Σπύρου Μπρίκου, «Το κύκνειο άσμα του αβραάμ λεσπέρ». Ο συγγραφέας επενδύει μυθοπλαστικά ακριβώς πάνω στην έννοια του τέλους του Λεσπέρ ως σημείου οντολογικής ανασύστασης του ήρωα, με συμβολικό προορισμό τη δικαίωσή του στον κόσμο της ουτοπίας. Η αλληγορική διάσταση του μυθιστορήματος εντοπίζεται στα πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης. Ο βασικός ιστορικός άξονας, που αφορά τον άδικο θάνατο του Λεσπέρ, ιδεολογικού φορέα ενός εξιδανικευμένου κόσμου με θετικό πρόσημο, εμπλουτίζεται με τον αχρονικό μύθο, τη φιλοσοφία της Ανατολής αλλά και τον ησιόδειο μύθο της αρχής του κόσμου στην αρχέγονη νύχτα στη Θεογονία.

Η επαφή με τον ησιόδειο κόσμο εντοπίζεται στο ότι η εξέλιξη της ανθρωπότητας συμπίπτει με τη χορεία ενός πλήρως συμβατικού και αλλοτριωμένου κόσμου, που τείνει συνεχώς στην αδικία, στην εκμετάλλευση, στην ανισότητα. Κάθε επιγενόμενη γενιά ανθρώπων, σε αυτή τη βάση, διαρκώς εκφυλίζεται και απομακρύνεται από τον ηρωικό κώδικα, εκείνη την ιδεατή σφαίρα στην οποία οι αρχές της συλλογικότητας και της κοινωνικής αλληλεγγύης αποτελούσαν ιδεατές εκφάνσεις ενός κοινωνικού ιστού που πρέσβευε την ολότητα.

Συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην πραγματικότητα που χάνεται, γιατί είναι καταδικασμένη να χαθεί, πλήρως αποστεωμένη από κοινωνικό-πολιτικές διεκδικήσεις, σε πλήρη ιδεολογικό αποπροσανατολισμό, επιλέγοντας το συμβιβασμό ως την άλλη όψη της παραίτησης, και στην ευκταία από τον συγγραφέα έκφανση της κοινωνικής αναγέννησης, αναδύεται το πρόσωπο του Λεσπέρ ο οποίος γίνεται αληθινός μονάχα στον αναγνώστη που μπορεί να τον ερμηνεύσει στην πραγματική  του υπόσταση. Από άψυχο αντικείμενο παίρνει σάρκα και οστά μόνο όταν αντλεί δύναμη από τη γη και τα στοιχεία του φυσικού κόσμου που παραμένουν αλώβητα από τις κακόβουλες εγκεφαλικές οξειδώσεις κάθε εσφαλμένης ανθρώπινης ενέργειας σε διαχρονικό άξονα. Συνυπάρχουν στο έργο δύο πολιτισμοί: εκείνος που προϋπάρχει και συνάμα ενυπάρχει στις εσώτερες υπαρξιακές ανακλάσεις του Λεσπέρ, ο κόσμος των ηρώων, της αντίστασης, της αυθεντικότητας, του αυτεξούσιου, εκείνης της θείας, δαιμονικής φύσης, που ενεργοποιεί όλο τον οντολογικό μηχανισμό της ανθρώπινης υπόστασης στον κόσμο της ελευθερίας, όταν μπορείς να αφομοιώνεις όλη την προγονική παρακαταθήκη καθιστώντας τη ιδανικό, αόρατο διάκοσμο της συνέχειας, συνεπώς, ουτοπική, με την έννοια της άρτιας νομοτέλειας, έκφανση του κοινωνικού μηχανισμού με έντονο ιδεολογικό περιεχόμενο. Ο δεύτερος πολιτισμός είναι εκείνος του έκπτωτου κόσμου, που φθίνει και αμαυρώνεται συνεχώς λόγω βραχύβιων, μα ολέθριων, σχεδίων ιδεολογικής πόλωσης και υπονόμευσης κάθε προσπάθειας ηθικοπνευματικής ανάτασης.

Μέσω του Λεσπέρ αποκαθίσταται η ιστορία του κόσμου, επιχειρείται από τον συγγραφέα να εξουδετερωθεί καθετί που απειλεί να θέσει την αρμονική λειτουργία της ιστορίας σε αδράνεια, στον αχρονικό κόσμο. Από την άλλη, ωστόσο, ο λογοτεχνικός μύθος εν προκειμένω επενεργεί ως δεξαμενή που οπλίζει με δύναμη κάθε συνειδητοποιημένο άτομο, όπως το Λεσπέρ, να διεισδύσει δυναμικά στην ιστορία και να την αναμορφώσει ως ζωτικό κύτταρό της, άρρηκτα συνυφασμένο με την ώσμωση του κοινωνικού γίγνεσθαι σε ένα εξυγιασμένο πολιτικό-κοινωνικό πλαίσιο. Άρα, ο εκάστοτε αναγνώστης πρέπει να δει τον Λεσπέρ, ακριβώς όπως ο συγγραφέας του, ως ένα θετικό ήρωα που καταλήγει στο αύριο της ανθρωπότητας, ένα αύριο, ωστόσο, όχι χιμαιρικό για τον καθένα αλλά ως ένα εφικτό, υλοποιήσιμο, στόχο που μάς πλησιάζει καθημερινά, παρέχοντας τη δυνατότητα με ορθή πνευματική ζύμωση και εγρήγορση να γίνει αρραγές στοιχείο του υπαρξιακού μας είναι.

Στα θετικά στοιχεία του βιβλίου, συγκαταλέγονται η άριστη αφηγηματική δομή η οποία, μέσω του περιβλήματος της στατικότητας και του οριζόντιου άξονα ανάγνωσης, πραγματώνει έξοχες αναδρομές με συνάλληλες επιταχύνσεις ή επιβραδύνσεις της βασικής αφήγησης, η έντονη ποιητικότητα, με σημείο αναφοράς την εστίαση στο λογοτεχνικό μοτίβο της νύχτας ως συμπαντικού καμβά που καταμαρτυρεί την αλήθεια για την όποια δράση, καθώς και η εστίαση στις διάφορες πρακτικές όπως ο βελονισμός που αφομοιώνονται οργανικά στον λογοτεχνικό άξονα.

Η παράθεση ιατρικών όρων συντελεί στην διασταλτική λειτουργία των συνειρμών σε πολλαπλά-συνεκτικά επίπεδα στα οποία στοχεύει ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας το δραματικό προσωπείο του Λεσπέρ. Το ιδιότυπο λεξιλόγιο ανοικειώνει τον αναγνώστη από όσα αποτυπώνονται ως κακώς κείμενα στα περιγραφόμενα, εντείνοντας παράλληλα την ποιητικότητα ως σημείο χρονικής και τοπικής απροσδιοριστίας. Είναι ένα μυθιστόρημα που δικαιώνει αισθητικά, υφολογικά και θεματικά τον ίδιο τον δημιουργό καταδεικνύοντας τη λογοτεχνική του ωριμότητα. Παράλληλα, αναδεικνύει το horror vacui της ανθρώπινης ύπαρξης, τη στιγμή που ο οντολογικός τρόμος κάθε ανθρώπου αποδίδεται ως αντικαθρέφτισμα της στιγμής που κάποιος αντιλαμβάνεται ότι έχει χάσει την κοινωνική του συνείδηση, γεγονός που οδηγεί στον ολικό αφανισμό της ύπαρξης.

          Ο Μπρίκος, με την εμπεδωμένη επανάληψη της νύχτας, αποδεικνύει ότι επιχειρεί ένα ταξίδι στις σκοτεινές παρυφές της, αλλά από εντελώς διαφορετικό δρόμο και τρόπο σε σχέση με τον Λουί-Φερντινάν Σελίν στο σκληρό, αριστουργηματικό βιβλίο του, «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας».  Το κύκνειο, ωστόσο, άσμα του Λεσπέρ καθίσταται αναλογικά σκληρό ως περιεχόμενο από μια άλλη οπτική. Υπογραμμίζει με έμμεσο τρόπο, σε αυτό συμβάλλει καταλυτικά η έντονη ποιητική εικονοποιία, ότι‒για να παραφράσω θεατρικές φράσεις του Τένεσι Ουίλιαμς‒η μαγεία του ρεαλισμού γίνεται χιμαιρική αυταπάτη, μόνο όταν συνειδητά βγεις από την ιστορία. Τότε, δεν θα αναγνωρίζεις τον Λεσπέρ ως υπαρκτό ιστορικό πρόσωπο αλλά ως ομοίωμα ανθρώπου, ως ανδρείκελο. Αυτό είναι το βασικό απόσταγμα του μυθιστορήματος, μέσω αυτής της θεμελιώδους νοηματικής διττότητας ο Μπρίκος μάς ξεναγεί στον θαυμαστό κόσμο του Λεσπέρ, εστιάζοντας τόσο στην τραγικότητα όσο και στο μεγαλείο του πεπρωμένου του ήρωα, αντιπροσωπευτικού της μοίρας κάθε ανθρώπου. Πρόκειται για ένα βιβλίο που σίγουρα αξίζει να διαβάσει κανείς. 

Κοσμάς Κοψάρης: Δρ. Φιλολογίας Π.Ι, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Φιλολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΑΠΘ, Υπ. Δρ. Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΑΠΘ, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ, Μεταπτυχιακή ειδίκευση στη σημειωτική του γαλλόφωνου και ισπανόφωνου σινεμά, κριτικός λογοτεχνίας-θεάτρου-κινηματογράφου.