Σταλάζω στη μνήμη παυσίπονα[1]

Η Πασιφλόρα είναι η δεύτερη ποιητική συλλογή της Μαλβίνας Ιωσηφίδου. Ποίηση ζεστή. Που αγγίζει με αγάπη τον άνθρωπο.

Ο τίτλος παραπέμπει στο φυτό πασιφλόρα και στον καρπό του, με τις γνωστές του ιδιότητες στην καταπολέμηση του άγχους και των πόνων. Οι ενότητες άλλωστε του βιβλίου («Άνθος», «Σπόρος», «Αποξήρανση» «Αφέψημα») αναφέρονται στην πορεία ζωής και χρήσης του φυτού, με άμεσες ή έμμεσες μεταφορές στη ζωή του ανθρώπου. 

Η Μαλβίνα Ιωσηφίδου επιλέγει προσεχτικά τις λέξεις, συνεπικουρούμενη και από τη σκευή της Χημείας. Από την πρώτη ενότητα υπάρχει ένταση στα συναισθήματα και στις λέξεις που τα αποδίδουν. Έρωτας, αλλά και φόβος απώλειας. Τα ρήματα σε χρόνους παρελθοντικούς, μιλούν για μνήμες αγαπημένες ή επώδυνες. Για την προσφυγή στη γραφή.

Με σπίρτα έφεγγα τον δρόμο/ Πριν καεί το ένα σπίρτο άναβα καινούργιο/ Ώσπου τα έκαψα όλα/ Το τελευταίο πριν σβήσει μου έκαψε τα δάχτυλα/ Με καμένα δάχτυλα τώρα έμαθα να γράφω («Πρόλογος», σ. 11)

Ο έρωτας άμεσος ή έμμεσος πρωταγωνιστής, με όλες τις αισθήσεις συχνά, όπως στο ποίημα που λέγεται «Έρωτας»:

Πάρε τηλέφωνο/ Θέλω ν’ ακούσω τη φωνή σου/ Τον στεναγμό σου/ Πλησίασε να μυρίσω/ τη γεμάτη ηδονικές ενδορφίνες εκπνοή σου/ Όμορφα που μυρίζουν τα φιλιά σου (σ. 15)

Η Μαλβίνα Ισηφίδου ξέρει να ενσωματώνει στον λόγο της λέξεις και έννοιες από τη Χημεία – και τις θετικές επιστήμες γενικά – αποτελεσματικά, καθόλου κραυγαλέα, έτσι ώστε να κερδίζει φρεσκάδα η έκφραση. Το ίδιο εύστοχα παίζει με διακειμενικές αναφορές, με τίτλους ταινιών, με ιδιωματικές λέξεις.

Έμαθες το θεώρημα της περιέργειας; Ρωτάς/ Μα δεν μπορώ να το αποδείξω/ Ψάχνω στο βάθος της τσάντας μου/ Την απόδειξη του duty free/ Τότε που φαντάστηκα/ Τον εαυτό μου γραβάτα/ Να τυλίγεται γύρω από τον λαιμό σου… («Το θεώρημα της περιέργειας», σ. 18)

Έτσι, φιλοσοφεί και με τη λέξη-πρόθημα αντί:

 Ρίο-Αντίρριο/ Πάρος-Αντίπαρος/ Κύθηρα-Αντικύθηρα/ […] Ανι-Ιθάκη δεν υπάρχει/ Όσο κι αν ψάξεις/ «μεθυσμένο καράβι» θα σχίζει το κύμα/ Λουσμένος αξημέρωτα δειλινά/ Κι αν τέτοια διαδρομή τολμήσεις/

Τότε θα καταλάβεις/ Εσύ Χριστός εσύ και Αντί-χριστος («Αντί», σ. 32-33)

Όσο προχωράει η συλλογή, υπάρχει μια διαρκώς αυξανόμενη ένταση, και έμφαση, στην απώλεια, ένα crescendo, θα έλεγα.

Οι μνήμες από παιδικές ηλικίες που ενηλικιώνονται. Από τον «σπόρο» που μεγάλωσε, τραβάει τον δικό του δρόμο, ξενιτεύεται.

Σε προκαλώ ν’ αλλάξουμε χώρο/ Να αναλώσουμε τον χρόνο από την αρχή/ Ένας αόριστος ίσως μας σώσει/ Προς στιγμήν/Τη στιγμή τη φοβάσαι/ Μιας και όλα στιγμιαία έγιναν/ Ένας τετελεσμένος μέλλοντας παραμονεύει/ Με τη μορφή της φθοράς/ Για να μας σώσει {«Χρόνοι άχρονοι», σ. 57) 

Συνομιλεί με τους παρόντες αλλά και τους απόντες:

 Αλλά φεύγοντας/ Μια κι εγώ θα λείπω/ Πετάς το κλειδί στη λίμνη, ή/ Το αφήνεις στον άνεμο, ή/ Το παίρνεις ενθύμιο/ Μόνο βάλε πάλι το τούβλο/  – ακριβώς στη θέση του – / Για την ομοιομορφία του τοίχου («Το αντικλείδι», σ. 34)

Η αγάπη για τους ανθρώπους και τα πάθη τους ανταμώνει με την αγάπη για τους οικείους. Οι αναφορές και στα πιο οικεία πρόσωπα του ποιητικού υποκειμένου μοιάζουν να αφορούν τους αναγνώστες, από διάφορες οπτικές γωνίες.

Με πυρωμένο εργαλείο/ Χάραξαν τριγύρω γραμμή/ Ανεξίτηλη, Απαγορευτική/ Το όριο […] Είναι κάποιες ψυχές απρόσμενα βαριές/ Φορτωμένες με λάθη και  πάθη/ Και κάποια όνειρα λαθρεπιβάτες/ Σκέψεις που θέλουν/ Πίσω στην Πατρίδα να γυρίσουν/ Ξενιτεμένες αγάπες που πιάνουν κι αυτές/ Μεθυσμένες βαριές μια γωνίτσα κρυφά/ Η ίσαλος γραμμή στα βαθιά (Ίσαλος γραμμή», σ. 35)

Διαβάζω τις ενότητες της συλλογής σαν έναν κύκλο της ζωής του ποιητικού υποκειμένου, σε αναλογία με τον κύκλο ζωής του φυτού. Ένας κύκλος που αρχίζει με την άνθιση και συνεχίζεται με το κάρπισμα. Μετά, η εποχή της αποξήρανσης γίνεται μια δοκιμασία για την ψυχή του ποιητικού υποκειμένου. Τέλος, η εποχή του αφεψήματος έρχεται να ενισχύσει τις αντοχές και την ψυχική του δύναμη. Με το πέρασμα από ενότητα σε ενότητα, εντείνεται η αναφορά στη γραφή και ο ρόλος της στη στήριξη του ποιητικού υποκειμένου. Το θεραπευτικό υγρό, η πασιφλόρα, περνάει από τη διαδικασία της γραφής.

Η ματιά μου κέρσορας να καρφώσει λέξεις/ Στις άπειρες σελίδες σου «ποίηση»/ Άσε με να γείρω στον ώμο σου. («Ποίηση», σ. 47)

Το ποιητικό υποκείμενο αμφιταλαντεύεται, αιωρείται ανάμεσα στην απώλεια και στο παρόν, στις μνήμες και στην πραγματικότητα.

Εγώ το ξένο σώμα/ Σπέρνω στιγμές να βγουν τραγούδια/ Λουλουδια τάζω στον χρόνο/ Να γίνουν οι σκιές μορφές/ […] Οξιδάνιο κα ύδωρ και βροχούλα/ Κάποιος φταίει γι’ αυτή/ Του νερού τη μεταμόρφωση/ Στων εποχών τις διαστολές/ Αγάπη και φιλία και δώρα/ Στις αρρυθμίες των καιρών/ Δάκρυ και απόγνωση και γνώση/ Αχ και να σε είχα πρώτα («Οξιδάνιο», σ. 69) 

Τότε έρχονται οι λέξεις να βοηθήσουν στη διαφυγή, μέσα από τη δημιουργία

Στις λέξεις εσύ/ Φλυαρείς και θέλγεις/ Στις παύσεις τις άφωνες εγώ/ Αφουγκράζομαι/ Σιγούν όλες οι άλλες αισθήσεις/ Και τότε όλα γίνονται ποίημα 

(«Λέξεις και παύσεις», σ. 58)

Μέσα από αυτόν τον διχασμό πορεύεται το ποιητικό υποκείμενο, αποφασισμένο να μην αφήσει τις δύσκολες μνήμες και εμπειρίες να το καταβυθίσουν. Χωρίς να απαρνείται μνήμες και παρελθόν, προσπαθεί να σταλάξει παυσίλυπη δύναμη στην ψυχή του, για να αντικρίσει το μέλλον.

 Στα στεγανά της ψυχής βόλεψα μυστικά και λάθη/ […] Σκύβω και τα φιλώ κι αυτά δυνατά γραπώνονται/ Με τα άυλα χέρια τους/ Τώρα πια που λιγοστεύουν οι δυνάμεις να τα απωθώ/ Όταν με πνίγουν φιλιά, βεντούζες που πονούν/ Σταλάζω στη μνήμη παυσίπονα και ηρεμιστικά/ Της επιστήμης που υπηρέτησα

(«Παυσίπονα», σ. 76)

Στην ποιητική συλλογή της Μαλβίνας Ιωσηφίδου μνήμες, ελεγχόμενη θλίψη, οδύνη, προσδοκίες, ένα πικρό χαμόγελο αλλά και ένα χαμόγελο αισιοδοξίας.

Ποίηση που έχει βαθύνει, ποιητική φωνή ιδιαίτερη και ώριμη.

[1] Ο τίτλος προέρχεται από στίχο του ποιήματος «Παυσίπονα», σ. 76