Το μυθιστόρημα «Πρόβα ζωής» είναι ένα πολυεπίπεδο ψυχολογικό μυθιστόρημα. Διεισδύει στις πιο βαθιές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης ξεσκεπάζοντας τα πιο μύχια συναισθήματα, αυτά που έχουν προκληθεί από τα τραύματα που καθένας μας έχει και που δεν φρόντισε να επουλώσει. Μας δείχνει τον δρόμο για το πώς μπορούμε όλοι μας να επουλώσουμε ό,τι τραυματίζει την ψυχή μας και μας κρατάει πίσω∙ ό,τι δεν μας αφήνει να εξελιχθούμε ή και μας καταβυθίζει ακόμη βαθύτερα σε ένα απύθμενο βυθό.
Αναδεικνύεται έτσι από το βιβλίο η αξία της αυτογνωσίας, η αξία να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, να τον κατανοήσουμε, να δούμε ό,τι μας πληγώνει και μας κατατρύχει. Και αφού τον γνωρίσουμε, τότε μόνο θα κατορθώσουμε να ξεπεράσουμε όλα τα εμπόδια, εσώτερα και εξώτερα, προκειμένου να χτίσουμε μια υγιή σχέση με τον εαυτό μας και με τον κόσμο που μας περιβάλλει. Με άλλα λόγια, προϋπόθεση για την προσωπική μας ανέλιξη είναι η ίδια η αυτογνωσία. Θα τολμούσα να χαρακτηρίσω το βιβλίο ως ένα «ταξίδι αυτογνωσίας».
Μαζί με την αξία της αυτογνωσίας προβάλλεται και η αξία της προσωπικής ευθύνης. Της ευθύνης που έχει ο καθένας για τις επιλογές του, της ευθύνης να μην αποφασίζει να σπάσει τα στεγανά, ώστε να απελευθερωθεί από όποια κατάσταση τον βαλτώνει. Της ευθύνης, τέλος, της απόφασης για να αποτινάξει τα όποια δεσμά τον κρατούν φυλακισμένο σε μια νοσηρή και αδιέξοδη πραγματικότητα. Η ίδια αυτογνωσία εν ολίγοις είναι αυτή που οδηγεί στην ανάληψη της ευθύνης. Διαβάζω από τη σελίδα 95: «Αν μεγάλωνες σε διαφορετικό οικογενειακό περιβάλλον, δεν θα ήσουν αυτό που είσαι σήμερα. Άρα, δεν ευθύνεσαι εσύ για ό,τι κληρονόμησες, θα φταις, όμως, αν τώρα που ξέρεις τι πρέπει να κάνεις, δεν σηκώσεις ανάστημα να βάλεις τα πράγματα στη θέση τους».
Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ο Ραφαήλ Καστρινός, ο οποίος βλέπει ένα από τα όνειρά του να ευοδώνεται όταν διορίζεται καθηγητής στην εκπαίδευση. Εισέρχεται στη σχολική ζωή αποφασισμένος να μετουσιώσει σε πραγματικότητά και τα υπόλοιπα όνειρά του: να καταστεί, δηλαδή, για τα παιδιά ένα τηλαυγής φάρος που θα τα οδηγήσει στην προσωπική τους αυτοπραγμάτωση, στην τελείωση και στη διεκδίκηση των δικών τους ονείρων. Εκεί θα γνωρίσει έναν ξεχωριστό μαθητή, τον Λεωνίδα, έναν έφηβο με χαρίσματα που όμως προέρχεται από μία διαλυμένη οικογένεια και δεν πίστευε στον εαυτό του. Οι τύχες τους θα συμπλακούν και οι επιλογές τους θα φέρουν αντιδράσεις και συγκρούσεις.
Ο συγγραφέας με την «Πρόβα ζωής» ακτινογραφεί την ελληνική οικογένεια με τις υπερβολές της, τις αντιφάσεις της και την αδιαφορία της. Κυρίως όμως αφηγείται πώς το ανεμοσκόρπισμα της σύγχρονης οικογένειας κατακρημνίζει τον ψυχικό κόσμο των νέων. Τα ποικίλα αδιέξοδα των γονιών μετουσιώνονται σε καθημερινό βασανιστήριο για τα παιδιά τους.
Σκιαγραφεί τους χαρακτήρες του ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες με τις αρετές, τα ελαττώματα και τις ανθρώπινες αντιφάσεις. Για να ξεκλειδώσει τον ψυχισμό των ηρώων του στα μάτια του αναγνώστη συχνά χρησιμοποιεί τα όνειρα, τον ανερεύνητο συχνά χώρο του ανθρώπινου μυαλού, της ανθρώπινης ψυχής.
Παράλληλα, καταγράφει και αναλύει και τα βασικά προβλήματα που κατατρύχουν σήμερα τους νέους: τα όνειρά τους για το μέλλον, η ευόδωση ή ματαίωση αυτών των ονείρων, ο φόβος της μοναξιάς και της εγκατάλειψης, και πρωτίστως η ανάγκη για αγάπη και αποδοχή.
Δεν θα μπορούσα να παραλείψω και τις λογοτεχνικές αρετές του έργου: τις ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές, το πλούσιο λεξιλόγιο, τους αριστοτεχνικά στημένους διαλόγους, τη γλαφυρότητα της αφήγησης, την παραστατικότητα των περιγραφών, την έντονη και περιεκτική εικονοποία, τους καλοδομημένους χαρακτήρες. Και σε ορισμένα σημεία ο τόνος λαμβάνει και αποφθεγματική χροιά.
Ο Πασχάλης Λαμπαρδής με το μυθιστόρημά του «Πρόβα Ζωής» πετυχαίνει ένα εμβριθέστατο ψυχογράφημα όχι απλά της σύγχρονης οικογένειας ή των νέων, αλλά της ίδιας της κοινωνίας. Η λογοτεχνία συνιστά ανθρωπογνωσία.
Το βιβλίο τελειώνει με μια νότα αισιοδοξίας, σαν αυτή που αφήνει η ανθισμένη αμυγδαλιά στη σελίδα 326.
Ο Κωνσταντίνος Μπατσιόλας είναι Υπ. Δρ. Ιστορίας – συγγραφέας
