Οι διαδικτυακές παραγωγές με video on demand παρέχουν τη δυνατότητα σε όλους που καταβάλλουν το αντίτιμο να παρακολουθούν στο χρόνο και στο χώρο τους και να απολαμβάνουν την κατ’ ιδίαν, ή οικογενειακή/συντροφική θέαση μετά φίλων, θεατρικών παραστάσεων που είτε δεν είχαν προλάβουν να δουν όταν παίζονταν στις σκηνές είτε γυρίστηκαν ειδικά για το Διαδίκτυο.

Σε συνδυασμό με την κινηματογραφική και τηλεοπτική γλώσσα αυτό το εξελιγμένο σύγχρονο είδος video art υπερβαίνει κάθε συμβατική, παραδοσιακή “θεατρικότητα” και απαιτεί την προσοχή μας, τόσο των “επαρκών θεατών” όσο και των θεωρητικών-κριτικών των παραστατικών τεχνών.

Παρακολουθώντας στην οθόνη του κινητού μου τον Τάσο Ιορδανίδη σε κοντινό πλάνο, χαμηλόφωνο στην αρχή, να ανελίσσεται διαρκώς και από φωνητικής και από κινησιολογικής πλευράς, αν και παγιδευμένος πίσω από μια μισοσκισμένη “λευκή” οθόνη, σύμβολο αναπηρίας, αλλά και συναισθηματικής καθήλωσης στις νόρμες της “κανονικότητας” που μας παραλύουν και μόνον η σκέψη καλπάζει ακροβατώντας πάνω σε επικίνδυνα διανοήματα, ένιωσα πως βλέπω “Το τέλος του Παιχνιδιού” ή το “Ω, οι ωραίες μέρες” του Μπέκετ.

Ήταν τόσο έντονη η υπαρξιακή δραματικότητα τόσο αργόσυρτη η εισαγωγική “σκηνή”, που απόρησα πώς μπορεί να συνεχίσει κάτι τέτοιο για πάνω από μισή ώρα.

Γρήγορα όμως, χάρη στους φωτισμούς, στην ιδιοφυή βιντεοσκόπηση, το αρμονικό μοντάζ και την επιμονή στη σωματικότητα του εκφωνούμενου λόγου, αναπτύχθηκε ένας ρυθμός τόσο φρενιτικός, που σε ανάγκαζε να γυρίζεις πίσω και να ξαναβλέπεις το ίδιο κομμάτι από ένα σύνολο που δεν μπορούσε να τμηθεί.

Εκφραστικότατος ηθοποιός ο Τάσος Ιορδανίδης, συνεπικουρούμενος από τη Θάλεια Ματίκα σε ρόλο σκηνοθέτη, από τον Αλέξανδρο Τηλιόπουλο σε ρόλο τηλεσκηνοθέτη και από την Σοφία Αδαμίδου στη διασκευή-δραματουργική επεξεργασία του αντιπολεμικού έργου του Ντάλτον Τράμπο, πέρασε πολύ γρήγορα από την εικαστική ερμηνευτική του ποιητικού ρεαλισμού σε ένα άκρως πολιτικοποιημένο, εξιδανικευμένο θέαμα που πληρούσε όλες τις αρχές του Διαφωτισμού και έδινε δημιουργική διέξοδο στα ουμανιστικά ιδεώδη κάθε πνευματικού, μορφωμένου ανθρώπου που σέβεται τον εαυτό του.

Η οργισμένη καταγγελία κάθε πολεμοκαπηλείας δίνει στο τέλος ένα σαφές δείγμα πολιτικού ρομαντισμού, αφού ο Πόλεμος δεν είναι “πατήρ των πάντων”, όπως διατεινόταν ο “σκοτεινός” Ηράκλειτος, αλλά όνειδος για κάθε υγιώς σκεπτόμενο άτομο.

Ο σοσιαλισμός συναντά τον χριστιανισμό και τα δημοκρατικά ιδανικά για την ελευθερία της έκφρασης.

Ισοζύγιασμα μεταξύ παντομίμας και σαφώς εκφωνούμενου λόγου. Η καθήλωση του ανάπηρου πολέμου παίρνει ολοένα και πιο οικουμενικές διαστάσεις, αφού απλώνει ολοένα η προοπτική του tableau vivant και η απλώς συμπαθητική περίπτωση ενός ανήμπορου ανθρώπου, που θρηνεί τη χαμένη του κινητικότητα, ανήκοντας πλέον στις “ευπαθείς ομάδες”, μετατρέπεται σταδιακά, με αριστοτεχνικό τρόπο σε πολιτικό σύμβολο της αντίστασης των απλών ανθρώπων απέναντι στην χρόνια καταπίεση των “ισχυρών”, των προνομιούχων, των καταπιεστών. Μόνο που το ερώτημα ποιος είναι πραγματικά δυνατός και ισχυρός λαμβάνει μια απρόβλεπτη, αλλά και ιστορικά δοκιμασμένη απάντηση στο τέλος.

Καλογραμμένο θεατρικό έργο, επεξεργασμένη διασκευή, χωρίς επιτήδευση, κινηματογραφικά αρθρωμένος λόγος. Μόνο σε μια ελάχιστη στιγμή αλλαγής πλάνου ξέφυγε στο μοντάζ κάποια αναίτια κορύφωση της φωνητικής έντασης.

Η μόνη παρατήρηση είναι πως για να κρατήσει τον θεατή στα πέντε πρώτα λεπτά θα έπρεπε ο “κινηματογραφικός” ρυθμός να ήταν πιο γρήγορος, έστω και μέσα από ένα ευρηματικότερο μοντάζ. Η σιωπή στο θέατρο είναι απολύτως αρεστή και θεμιτή για τον κουρασμένο θεατή που μεταπίπτει σε κάποιου είδους υπνωτική κατάσταση διαλογισμού, όταν όμως παρακολουθεί το όλον θέαμα μέσα από μια φωτεινή οθόνη, ακόμα και στο σκοτεινό του υπνοδωμάτιο, θέλει, περιμένει, επιμένει κι απαιτεί να καταληφθεί εξ απήνης από τα πρώτα δευτερόλεπτα, αλλιώς οι πολύ μικρές μιμικές κινήσεις των μυών δεν εκλαμβάνονται ως δράση, ειδικά σε μικρές οθόνες κινητών και τάμπλετ.

Βεβαίως, είναι άλλη η θεατρική σκηνοθεσία, άλλη η κινηματογραφική, άλλη η τηλεοπτική και άλλη η διαδικτυακή. Όταν θα το εμπεδώσουμε αυτό, θεατράνθρωποι και θεωρητικοί, τότε η καινούργια “γλώσσα” θα είναι απολύτως εύστοχη και επιτυχημένη. Μέχρι τότε δοκιμάζουμε τον καινοφανή κώδικα,  σαν να θαυμάζουμε τις αντανακλάσεις των “ψυχικών μας κινημάτων” στον καθρέφτη ενός ανεξερεύνητου χωροχρόνου, μιας ανεξιχνίαστης ακόμα, μακρινής ηπείρου ίσως, πράττοντας όμοια σαν “ιθαγενείς” που ατενίζουν για πρώτη φορά το είδωλό τους στα καθρεφτάκια των conquistadores του Κορτές.

Το θέατρο και οι παραστατικές τέχνες παρακολουθούν πολύ στενά τη ζωή και τα κοινωνικά ρεύματα, με αποτέλεσμα να χρειαζόμαστε την χρονική απόσταση μιας γενιάς προκειμένου να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα.

Η κριτική γεφυρώνει το χθες με το αύριο παγιώνοντας το ευμετάβλητο παρόν στους αέναους ιριδισμούς ενός κρυστάλλου που θολώνει, όπως τα γυαλιά μας ενόσω φοράμε χειρουργική μάσκα.

Αξιέπαινοι απαξάπαντες οι συντελεστές:

Θεατρική απόδοση: Σοφία Αδαμίδου. Σκηνοθεσία: Θάλεια Ματίκα. Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Σκηνικό κοστούμι: Ηλένια Δουλαδήρη. Μουσική: Τάσος Σωτηράκης. Κάμερα-Μοντάζ: Σωτήρης Τζατζάκης. Βοηθός κάμερας: Γεωργία Αρβανίτη. Ειδικά διαμορφωμένη τηλεσκηνοθεσία: Αλέξανδρος Τηλιόπουλος. Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου. Τζο: Τάσος Ιορδανίδης. Παραγωγή: Art Ensemble.

Η μαγνητοσκόπηση υψηλής ανάλυσης έγινε με χρήση πολλαπλών καμερών στο θέατρο Άλφα.

Πριν κλείσουν τα θέατρα λόγω της επάρατης πανδημίας, η παράσταση αυτή πρόλαβε να ταξιδέψει μέχρι το Διεθνές Φεστιβάλ  Ανατολικής Ευρώπης, στην Τιφλίδα της Γεωργίας.

Μεγάλος άθλος, απρόβλεπτη επιτυχία, δεδομένου ότι πρόκειται για θεατρικό έργο του 1939, που δεν αναβιώνει απλώς επί οθόνης, αλλά ξαναζωντανεύει χάρη σε καλλιτέχνες ευαίσθητους στα ρεύματα της ταραγμένης, μεταβατικής εποχής μας.

Σίγουρα πρόκειται για μια από τις πιο ενδιαφέρουσες θεατρικές μεταφορές στο διαδίκτυο. Αναζητείστε την για την αισθητική και για το άκρως επίκαιρο ιδεολογικό περιεχόμενό της.

Ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ και ποιητής.

www.konstantinosbouras.gr