Νοσταλγικός και αυτομυθοποιητικός

Μερικοί άνθρωποι, ειδικά οι καλλιτέχνες, ηθοποιοί και τραγουδιστές, γίνονται μύθοι, για τρεις κυρίως λόγους:

α. η αντοχή μέσα στο χρόνο είναι ασφαλές κριτήριο επιτυχίας, που είναι το όνειρο και το φωτεινό αντικείμενο του πόθου όλων.

β. η αντοχή στο πατροπαράδοτο δηλητήριο του φθόνου είναι ένδειξη υπερβατικότητας, στο χώρο του ιερού (για αυτό μιλάμε και για “ιερά τέρατα”). Ό,τι και όποιον δεν μπορείς να σκοτώσεις ή να εξοντώσεις πετροβολώντας ή τοξεύοντας (Άγιος Σεβαστιανός) μπαίνει εν τέλει στο απυρόβλητο.

γ. το να μιλάς στον συναισθηματικό κόσμο του άλλου και να απηχείς στην καρδούλα του θεατή ταράσσοντας τον αρχέγονο ρυθμό της είναι σχεδόν “ερωτικό”. Ο ηθοποιός και ο καλλιτέχνης που συντροφεύει με το είδωλό του την καθημερινή μας χαρμολύπη γίνεται “δικός μας άνθρωπος” (περισσότερο κι από τους δικούς μας, ενίοτε).

δ. οι καλλιτέχνες και οι ηθοποιοί, όταν είναι (ή φαίνονται) επιτυχημένοι-ευτυχισμένοι-ολοκληρωμένοι γίνονται πρότυπα προς μίμησιν, μοντέλα και “μανεκέν” της απόλυτης συμβατότητας με τις κοινωνικές νόρμες που οδηγούν στην καταξίωση, στην αποδοχή, στην δόξα και σε όλες τις απολαβές (υλικές και άϋλες) που συνεπάγεται κάθε καλώς εννοούμενη “διασημότητα”.

Δεν ξέρω ποια και πόσα από αυτά τα κριτήρια συγκεντρώνει στο πρόσωπό του, στον βίο και στην πολιτεία του ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, όμως ένα είναι σίγουρο: πως από τα “οργισμένα νιάτα” των πρώτων μεταδικτατορικών μας χρόνων μέχρι την νοσταλγική επιστροφή στην “Ιθάκη” της καταλαγιασμένης αλλά πάντα ενεργητικής τρίτης ηλικίας, ο μύθος αυτός καλά κρατεί, αντέχει και μας συντηρεί αυτοσαρκαζόμενος.

Αυτή νομίζω είναι η μαγεία, το μυστικό κλειδί του Βασίλη Παπακωνσταντίνου: δεν παίρνει τον εαυτό του πολύ στα σοβαρά. Επικεντρώνεται στη στιγμή, στο τώρα. Αυτο-απομυθοποιείται, αυτό-αναμυθοποιείται, πάσχει με ένα χαμόγελο και χαμογελάει με συμπόνια. Φυσικά, θα έζησε κι αυτός την απώλεια / τις απώλειες, όπως όλοι όσοι περπατάμε πάνω σε αυτό τον πλανήτη. Όμως δεν επεχείρησε να αναδασώσει τις πεσμένες τρίχες της κόμης του, δεν διανοήθηκε να “σιδερώσει” την μορφή του με κολλαγόνο, όπως θα έπραττε ίσως αν είχε γεννηθεί και ζήσει σε περισσότερο εντατικοποιημένα μουσικά περιβάλλοντα της αλλοδαπής, αλλά και της ημεδαπής.

Με λίγα λόγια, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου είναι αυθεντικός, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για έναν ζωντανό καλλιτέχνη ερμηνευτή.

Η πρώτη διαδικτυακή απόπειρα “ζωντανής” συναυλίας ναυάγησε για τεχνικούς λόγους. Δεν επέλεξε όμως κανείς να μας μεταδώσει κάποια “κονσέρβα”, έστω κι από τις πρόβες. Αντίθετα, ειδοποιηθήκαμε όλοι οι ενδιαφερόμενοι να ξαναπροσπαθήσουμε να είμαστε συνεπείς στο διαδικτυακό ραντεβού μας λίγες μέρες μετά. Η συνέχεια και η συνέπεια δεν είναι πάντα αυτονόητες στον ελληνικό χώρο τού θεάματος. Άρα το εκτιμάμε ιδιαίτερα αυτό.

Η θεατρικότητα της σκηνικής παρουσίας αυτού του ζωντανού μύθου είναι τόσο αξιοσημείωτη που δεν θα με εξέπληττε αν έπαιζε και ρόλους περισσότερο “ομιλητικούς” (ως ηθοποιός πρόζας, εννοώ). Αν και υποψιάζομαι πως δεν θα το κάνει ένας άνθρωπος σεμνός και μετρημένος, επαναπαυμένος στις δόξες του, αλλά όχι και εφησυχασμένος. Δεν έχει κανένα λόγο να το κάνει. Το ντόπιο σταρ-σύστεμ δουλεύει αλλιώς τώρα απ’ ό,τι τρεις ή τέσσερις δεκαετίες πριν. Οι παλιές αξίες δεν γερνούνε, τουλάχιστον όσο υπάρχουν ακροατές και θεατές συνομήλικοι, που γαλουχήθηκαν με αυτές τις μουσικές, τις ιδέες και τους στίχους.

Μορφή και περιεχόμενο αλληλένδετα. Η ποιητική της καθημερινής και αναπόφευκτης ήττας. Ούτως ή άλλως είμαστε όλοι χαμένοι στο διάβα τού Χρόνου. Και κοιτώντας αυτή την εμβληματική μορφή το καταλαβαίνουμε, το αποδεχόμαστε και συμφιλιωνόμαστε με τη φθορά. Έχει κι αυτή τη γλύκα, τη σαγήνη, την γοητεία της. Φτάνει να μην κολυμπάς ανάποδα στου καιρού το ρεύμα, σαν την πέστροφα.

Μια συναυλία που δεν είναι ρετρό, αλλά καλώς εγκιβωτισμένη στο “τώρα”.

Ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ και ποιητής

www.konstantinosbouras.gr