Κωνσταντίνος Μπούρας: Θέατρο ΕΛΕΡ, Βelle Εquipe, μια παράσταση βασισμένη στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Grégory Reibenberg, σε σκηνοθεσία Μάρθας Μπουζιούρη.
Σπανίως απολαμβάνω το πολιτικό θέατρο που βασίζεται σε ντοκουμέντα, όμως εδώ η μυθοπλαστική διαδικασία οδηγούσε σε συναρπαστική αφήγηση μουσικού τύπου με τα κατάλληλα αναπνευστικά κενά που λειτουργούσαν ως δικλείδες ασφαλείας στο θυμικό τού επαρκούς θεατή.
Ο αναγνώστης τού αυτοβιογραφικού «μυθιστορήματος» έχει όλη την ελευθερία να ανατρέξει στα πραγματικά γεγονότα από τα σωσμένα βίντεο των μέσων μαζικής ενημέρωσης αλλά και των ερασιτεχνών αυτοπτών μαρτύρων. Ο επαρκής θεατής όμως βρίσκεται καθηλωμένος σε μια αναπαραστατική Κόλαση που δεν υστερεί σε τίποτα (ενδεχομένως και να κατισχύει) των πραγματικών βιωμένων γεγονότων.
Πάντα η περιγραφή ενέχει το ρητορικό στοιχείο τής υπερβολής ενδεδυμένο συναισθηματικούς μανδύες που δεν προλαβαίνουν να εξυφανθούν την ώρα τής δια ζώσης εμπειρίας.
Μεταξύ εμπειρίας και πείρας μεσολαβεί ένα χωροχρονικό κενό, ικανή κι αναγκαία συνθήκη των απαιτουμένων μετασχηματισμών που τείνουν στην παυσίπονη και παυσίλυπη χαρμολύπη, πολύ πριν την επικίνδυνη (αν και πολυπόθητη ενίοτε) «νοσταλγία τής ανάμνησης».
Εδώ ο θρήνος μετατρέπεται σε διονυσιακό γλέντι που απέχει από την χαρά όσο τα βάσανα από τον καημό.
Η ενοχή τής επιβίωσης είναι, βλέπετε, ανεπούλωτη και βαθιά πληγή. «Γιατί αυτοί/αυτές κι όχι εγώ; Γιατί έχω κι όχι αυτοί;».
Τα ένστικτα αντιπαλεύουν κι η μονομαχία αυτή είναι ισόπαλη. Δεν μπορεί, δεν γίνεται αλλιώς. Όταν άνθρωπος είναι ο αναλογιζόμενος κι όχι αμοιβάς μηδενικής τινός αναλογιστικής ικανότητος.
Το μεγαλείο τού Ανθρώπου είναι όταν κλαίει με τους άλλους, συμπάσχει με αγνώστους, συνειδητοποιώντας (έστω για λίγο) την θρυλουμένη ενότητα των Πάντων, την αγωνία τής ζωής να συνεχιστεί σε έναν μικροσκοπικό πλανήτη στέρησης που φωτίζεται από έναν και μόνον ανάδελφοι πεισματάρη Ήλιο.
Εδώ σε αυτή την θεατρική πράξη συναιρούνται και συνδυάζονται όλες οι συνοχές που δοκιμάζουν τις αντοχές μας ως είδος. Όταν χειροκροτούμε στο τέλος, είναι γιατί είμαστε ζωντανοί, αλλά και γιατί τιμάμε τους πεθαμένους, τον Θάνατο τιμούμε ως ανακυκλωτική διαδικασία μακροοικονομίας τής Φύσεως.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν βρέθηκε στο Μεξικό, στο δικό τους παγανιστικό αντίστοιχο τού Ψυχοσάββατου και διατρέξαμε την δική τους εκδοχή τού Αχέροντα σημαιοστολισμένοι σαν να πηγαίναμε σε γάμο. Αυτό ένιωσα και στο τέλος αυτής της εφιαλτικής αναπαράστασης.
Αισθητική και ψυχολογία, ιδεολογία και θρησκευτικό συναίσθημα, δέος κι ανοχή, πόνος και οδύνη, χωρίς την υπέρβαση τής ηδονής. Όχι, όχι ακόμη…
Μην χάσετε αυτή την τελετουργική παράσταση ενός ιδιότυπου θεολογικού υλισμού.
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας, Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ
«Πετάω λέξεις και φράσεις στο χαρτί. Με το ζόρι βάζω τελείες και κόμματα. Δεν υπάρχει χρόνος. Μόνο η ανάγκη ν’ αδειάσω το κεφάλι μου που ξεχειλίζει. Το γράψιμο είναι ο τρόπος να καταφέρω, αυτός ο καινούργιος άνθρωπος που γίνομαι, και που ακόμη δε γνωρίζω καλά, να κρατηθεί όρθιος. Γράφω για να μη χάσω την ισορροπία μου. Να μην πέσω.
Έχω 20 νεκρούς μέσα στο σώμα μου και δεν ξέρω τι να κάνω. Ήταν όλοι τους ωραίοι άνθρωποι, η γενιά μας, που αντιπροσώπευε το πνεύμα του Παρισιού. Αντιπροσώπευε αυτό ακριβώς που μισούν οι τρομοκράτες: τη διαφορετικότητα, το μοίρασμα, την ανθρωπιά και την αγάπη.
Όχι, δεν έχω μίσος για τους τρομοκράτες. Μόνο μίσος για τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο. Όμως δεν γίνεται να ζούμε κρυμμένοι. Ο φόβος στα σωθικά δεν είναι επιλογή. Πρέπει να αναγεννηθούμε από τις στάχτες μας. Το Belle Equipe ήταν και θα παραμείνει ένας χώρος ζωής».
Η Μάρθα Μπουζιούρη, πιστή στην ενασχόλησή της με το θέατρο ντοκιμαντέρ (Τα Ταξίδια της Πηνελόπης – Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Αμάρυνθος – Φεστιβάλ Αθηνών, Traces –DOMEEVENT/Athens Biennale, Υπόθεση Φαρμακονήσι ή Το Δίκαιο του Νερού – Φεστιβάλ Αθηνών/Πειραματική Σκηνή Εθνικού Θεάτρου), καταπιάνεται αυτή τη φορά με το ευαίσθητο θέμα της τρομοκρατίας, αγγίζοντας το πολιτικό μέσα από το ανθρώπινο και καταθέτοντας ένα έργο – ύμνο στη ζωή και ταυτόχρονα ηχηρό μήνυμα κόντρα στη διαιώνιση του φόβου και του μίσους.
Προϊόν εκτεταμένης έρευνας στη Γαλλία, η παράσταση θεάτρου ντοκιμαντέρ “Belle Equipe” είναι βασισμένη στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Grégory Reibenberg Une belle équipe (μτφρ: Μια όμορφη ομάδα). Ο Grégory είναι ο ιδιοκτήτης του café La belle équipe, το οποίο βρέθηκε, όπως και το Bataclan, στο στόχαστρο της φονικής τρομοκρατικής επίθεσης της 13ης Νοεμβρίου 2015 στην καρδιά του Παρισιού, που κόστισε τη ζωή σε 130 ανθρώπους. Ο Grégory επέζησε. Όχι όμως η γυναίκα της ζωής του και οι κοντινοί φίλοι και συνεργάτες του, η “όμορφη ομάδα” του.
Η παράσταση, που αντλεί από το βιβλίο του Grégory Reibenberg (σύντομα αναμένεται η κινηματογραφική μεταφορά του στη Γαλλία), καθώς και από οπτικοακουστικά ντοκουμέντα και συζητήσεις με τον ίδιο τον συγγραφέα, αναμετριέται με την επώδυνη όσο και αισιόδοξη διαδικασία της αναγέννησης μετά την καταστροφή. Ο Grégory δεν είναι ούτε ήρωας ούτε θύμα. Είναι ένας άνθρωπος εν μεταμορφώσει, η προσωπική τραγωδία του οποίου τέμνεται με τη συλλογική πραγματικότητα της ανόδου της τρομοκρατίας και της μισαλλοδοξίας. Δραματουργικά, το”Belle Equipe”ακολουθεί το ταξίδι ενός ανθρώπου ο οποίος ψάχνει το βηματισμό του ανάμεσα στην παλιά του ζωή και στις νέες αναμνήσεις που διψάει να φτιάξει, διαγράφοντας μια θραυσματική, εναλλασσόμενη πορεία από το σκοτάδι προς το φως, και αναδεικνύοντας το πολιτικό μέσα από το ανθρώπινο.
Το “BelleEquipe”είναι μια παραγωγή της εταιρείας PLAYS2PLACE και επιχορηγείται από το ΥΠΠΟΑ. Η ανάπτυξη της παράστασης υποστηρίχτηκε από τον οργανισμό CENTQUATREPARIS και το ευρωπαϊκό πρόγραμμα καλλιτεχνικής κινητικότητας i-portunus artistic mobility grant.
ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Το Νοέμβρη του 2019, κι ενώ μελετούσα το ευαίσθητο ζήτημα της τρομοκρατίας μέσα από τη φόρμα του θεάτρου ντοκιμαντέρ, ανακάλυψα το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Grégory Reibenberg.
Ο Grégory επέζησε της πολύνεκρης επίθεσης της13ης Νοεμβρίου2015 στο Παρίσι,. Όχι όμως και οι άνθρωποί του, η “ωραία ομάδα” του. Ανάμεσά τους η Djamila, η γυναίκα της ζωής του, που πέθανε κρατώντας το χέρι του. Εκείνος εβραϊκής καταγωγής, εκείνη γεννημένη από γονείς μουσουλμάνους, αλγερινούς μετανάστες. Αν η μοίρα(;) δεν είχε ρίξει λίγες μέρες νωρίτερα μια μπάλα του μπόουλινγκ στο πόδι της οκτάχρονης κόρης τους, εκείνη θα βρισκόταν μαζί τους το μοιραίο βράδυ. “Nα φροντίζεις την Tess”. Το όνομα της κόρης τους ήταν η τελευταία της λέξη. Αυτή έμελλε να είναι και η τελευταία λέξη του βιβλίου που έγραψε ο Grégory, προκειμένου να κρατήσει την υπόσχεσή του.
Όμως, πώς ζει κανείς μετά από αυτό; Από πού κρατιέται; Πώς μεταμορφώνεται η ζωή του και μαζί ο ίδιος; Τι περιεχόμενο αποκτούν η μνήμη, η συγχώρεση, η συμφιλίωση; Ο Grégoryείχε βρει τις λέξεις για το ανείπωτο, καταφεύγοντας στη γραφή ως αντανακλαστικό επούλωσης της δικής του πληγής. Μέσα σε 200 σελίδες, ο Grégory μοιράζεται τη θλίψη, την απελπισία, το θυμό, τις ενοχές του, τα υπαρξιακά και καθημερινά του αδιέξοδα, το πάθος του για τη ζωή, τις απόψεις του για την τυφλή βία και τις πολιτικές αντιμετώπισής της, ξεγυμνώνοντας έναν άνθρωπο που ανοικοδομεί τον εαυτό του, και ταυτόχρονα, τον τόπο του δράματος.“Φαντάζεσαι να περνάνε μπροστά από το πρώην La belle équipe και να βλέπουν μια τράπεζα; Ή ένα κατάστημα με οπτικά; Αυτό θα με σκότωνε για δεύτερη φορά. Ε λοιπόν, θα το ξανανοίξω το La belle équipe. Θα το ξανανοίξω και το γέλιο θα βρει τον χώρο που του ανήκει δικαιωματικά. Πρέπει να βρούμε τον τρόπο αυτός εδώ ο χώρος να παραμείνει ένας χώρος ζωής”.
Διαβάζοντας το βιβλίο του, «γνώρισα» έναν γενναίο, ευάλωτο και τρυφερό άνθρωπο, με αιχμηρή πολιτική σκέψη και αφοπλιστική αίσθηση του χιούμορ, που μέσα από την προσωπική του τραγωδία μας παραδίδει ένα συγκλονιστικό εγχειρίδιο συμβίωσης με την απώλεια, ένα έργο-ύμνο στη ζωή και ταυτόχρονα ένα ηχηρό χαστούκι κόντρα στη διαιώνιση του φόβου και του μίσους. Τα λόγια του μιλάνε κατευθείαν στην καρδιά μου. Τον αναζητώ στο Facebook και του στέλνω ένα αυθόρμητο μήνυμα ζητώντας να τον γνωρίσω. Παραμονές της επετείου της 13ης Νοεμβρίου, συναντιόμαστε στο ανακαινισμένο La belle équipe, με φόντο μια τοιχογραφία με λουλούδια στη μνήμη των θυμάτων. Του εξηγώ πως θα ήθελα να μεταφέρω την ιστορία του στη σκηνή, αναγνωρίζοντας πως του απευθύνω ένα ευαίσθητο αίτημα. Εκείνος ανταποκρίνεται με εμπιστοσύνη. Μου εξομολογείται πως η πρόθεση να γίνει η ιστορία του παράσταση, τον συγκινεί. Από εκείνη την πρώτη συνάντηση έχουν μεσολαβήσει πάνω από δύο χρόνια, στη διάρκεια των οποίων η παράσταση “Belle Equipe” πήρε σχήμα, μπολιασμένη από συζητήσεις, video-κλήσεις, ανταλλαγές μηνυμάτων και υλικά από το προσωπικό αρχείο του παλιού και του νέου Grégory.
