Φιλολογικό θέατρο γαλλικού τύπου σε έναν όμορφα διασκευασμένο νέο εργοστασιακό χώρο.
Οι Γάλλοι λογοτέχνες και καλλιτέχνες από την εποχή τού Διαφωτισμού κι ακόμα πριν, επηρεασμένοι ίσως από τον υπεραναλυτικό Αριστοτέλη είναι φίλοι τού λόγου μετά πλεονασμού και υπερβολικής επιτάσεως.
Λογοτεχνία και θέατρο πιασμένα χέρι χέρι βαδίζουν ομού στην υπερπεριγραφικότητα μέχρι εξαντλήσεως του επαρκούς αναγνώστη / θεατή.
Στην περίπτωση τής αξεπέραστης Μαργκερίτ Ντυράς, ως νεωτέρας και μελωδικοτέρας εκδοχής τής θρυλλικής Κολέτ, η μουσική δομή τού έργου της “ModeratoCantabile” παραπέμπει στις μεσαιωνικές μυθιστορίες και στην μακρά παράδοση των τροβαδούρων της Ευρώπης αλλά και των παραμυθάδων της Ανατολής, όπου κι εγεννήθηκε η μεγάλη συγγραφέας τού αυτοβιογραφικού «Εραστή».
Στο συγκεκριμένο έργο υποχωρεί η όποια κινηματογραφικότητα προς όφελος τής διαλογικής ποίησης με περιγραφικές «σκηνικές» οδηγίες. Όπως και στην «Αρρώστεια τού έρωτα», η αφηγηματική φωνή επιδίδεται σε ένα είδος «δράματος τού εγώ» (ichdrama), διασπάται σε δύο φύλα και επικοινωνία στην ουσία με διάφορες εκδοχές τού εαυτού της σε ευθύ ή πλάγιο λόγο.
Πρόκειται στην ουσία για δραματικούς μονολόγους που διαβάζονται και ως διαλογικά διηγήματα ενόσω πλασάρονται εμπορικώς ως νουβέλες.
Αυτό το είδος ανθεί ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό τού εικοστού αιώνα μέχρι και σήμερα, όπου όλες και όλοι ερωτοτροπούν με την σκηνική εκδοχή τού γραπτού τους λόγου, που διακρίνεται ούτως ή άλλως από έντονη δραματικότητα.
Βεβαίως, η σωματικότητα υπολείπεται σε αυτό το «θέατρο του Λόγου» κι απαιτείται τολμηρή σκηνοθετική ματιά, αν όχι και γενναία δραματουργική επεξεργασία προκειμένου να το αντέξει το νευρικό κοινό της τρίτης δεκαετίας τού εικοστού πρώτου αιώνα, το οποίο καταιγίζεται από πληροφορίες μηδέποτε αφομοιούμενες απολύτως.
Γλκωσσικοί και παραγλωσσικοί κώδικοι συμφύρονται, συνδυάζονται, αλληλοεπικάλυπτονται, αλληλοσχολιάζονται και δημιουργούν τρία παράλληλα αφηγηματικά επίπεδα στην συγκεκριμένη παράσταση, όπως έλαβε χώρα στο Βιομηχανικό Πάρκο ΠΛ.ΥΦ.Α. σε σκηνοθεσία Ευφροσύνης Μαστρόκαλου και με τους: Ιφιγένεια Γρίβα και Κωνσταντίνο Γώγουλο (σε φυσική μορφή και ζωντανή εκδοχή, αλλά και στο video–artπου προβαλλόταν στην περίεργα πεπλατυσμένη γιγαντοοθόνη-πλάσμα, που αναιρούσε τα ειωθότα και συνηθισμένα τεχνικά πρότυπα).
Αυτή η παράλληλη διαστρωμάτωση εικόνων και ήχων, δύο γλώσσες σώματος (4 σώματα αλληλοσυμπληρούμενα) σε συνδυασμό με τον γυμνό σκηνικό χώρο τού πρώην εργοστασίου δημιουργούσε τρεις κόσμους σαν ρώσικες κούκλες (ο ένας μέσα στον άλλον) που ακύρωναν κάθε κίνδυνο πλήξης κι αναιρούσαν οιανδήποτε μομφήν μονοτονίας).
Καλά όλ’ αυτά, αλλά γιατί να μην διαβάσεις το πρωτότυπο αριστούργημα κατ’ ιδίαν, αν όχι και στο πρωτότυπο (εφ’ όσον ξέρεις καλά γαλλικά).
Γιατί εν τέλει να μην το κινηματογραφήσεις τελείως και να το δεις στη μεγάλη οθόνη των κινηματογράφων (κατά προτίμησιν θερινών), αν όχι και στην «μικρή» τηλεοπτική οθόνη.
Προς τι αυτό το μπέρδεμα και η εξεζητημένη επαλληλία;
Απορία ψάλτου βηξ!!!
Το κοινωνούμενο νόημα χανόταν σε αυτή την επιχειρούμενη διάσπαση προσοχής και μόνον ένας διασπασμένος εγκέφαλος με αδυναμία συγκέντρωσης προσοχής θα μπορούσε να γιορτάσει αυτό το θέαμα-ακρόαμα.
Ενδεχομένως και η τόση υπέρ-ανάλυση των ρηχών κι επαναλαμβανομένων κατ’ αρχήν κοινωνούμενων νοημάτων να τα απλοποιούσε περαιτέρω απαξιώνοντας εν γένει την μεγάλη λογοτέχνιδα.
Καλή η αποδόμηση, η αναδομητική ανασύνθεση είναι (πάντα) το πρόβλημα.
Αλλιώτικα, ας γράψουμε τα δικά μας σύγχρονα έργα, ακόμα και διασκευάζοντας τους μεγάλους κλασικούς, δηλώνοντας όμως «basedon….».
Με αυτά δεν υπονοώ ότι ήταν αδιάφορο το θέαμα και ακατάλληλη για τους απαιτητικούς θεατές αυτή η άκρως ενδιαφέρουσα παράσταση και καλώ όλες κι όλους τους θεατρόφιλους να την επί-σκεφθούν. Εξ άλλου, μόνον έτσι προχωράει ο διάλογος κι εμπλουτίζεται (δια των συγκρούσεων) η περίφημη περιρρέουσα ατμόσφαιρα.
Θέατρο χωρίς σύγκρουση δεν γίνεται και στην συγκεκριμένη σκηνική απόπειρα – κατά την ταπεινή μου γνώμη – απουσίαζεν χαρακτηριστικώς!!!
Μπορεί όμως ο κριτικός λόγος να αποτελεί μία άλλη (τέταρτη) διάσταση δημιουργώντας δευτερογενείς διακυμάνσεις στα λιμνάζοντα νερά τής θεατρικής μας πραγματικότητες, όπου τα νούφαρα επιπλέουν σε έλη άτινα κρύβουν δίνες κινουμένης άμμου… για να ποιητικολογήσω κι εγώ, ο ταπεινός…
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας, Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ
Το μυθιστόρημα της Μαργκερίτ Ντυράς ModeratoCantabile μεταφέρει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο θέατρο η Ευφροσύνη Μαστρόκαλου, σε έναν ιδιαίτερο χώρο στον Βοτανικό, στο Βιομηχανικό Πάρκο ΠΛ.ΥΦ.Α. Τους ρόλους του έργου ερμηνεύουν η Ιφιγένεια Γρίβα και ο Κωνσταντίνος Γώγουλος.
Το ModeratoCantabile της Μαργκερίτ Ντυράς αφηγείται μία σειρά συναντήσεων κατά τις οποίες ένας άντρας και μία γυναίκα επιδίδονται εμμονικά, τελετουργικά στην αναβίωση ενός εγκλήματος πάθους (ανάμεσα σε έναν άλλο άνδρα και μία άλλη γυναίκα) στο οποίο έχουν υπάρξει μάρτυρες. Η γυναίκα γοητευμένη από το έγκλημα επιστρέφει πολλές φορές στη σκηνή δημιουργώντας σχέση με έναν άντρα που είδε επίσης τη δολοφονία και πίνοντας το απόγευμα μαζί του, αυτός απαντά υπομονετικά στις επίμονες ερωτήσεις της. Σιγά σιγά και οι δύο ανακαλύπτουν ότι καταλαμβάνονται από δυνάμεις που απειλούν τη δική τους σταθερότητα.
Άλλοτε μέσω της αφήγησης και άλλοτε μέσω της αναπαράστασης, ο άντρας και η γυναίκα προσπαθούν να κατανοήσουν τα κίνητρα του εγκλήματος. Διαφορετικές εκδοχές των γεγονότων αναδύονται άλλοτε ως πραγματικότητα, άλλοτε ως μνήμη και άλλοτε ως φαντασία, με τα όρια μεταξύ των τριών να είναι συχνά ακαθόριστα. Η αμφισημία της γλώσσας που διατρέχει το ModeratoCantabile καθώς οι ήρωες του έργου κινούνται διαρκώς ανάμεσα στο παρόν (ως οι εαυτοί τους) και σε ένα φαντασιακό παρελθόν (ως οι πρωταγωνιστές του εγκλήματος) δημιουργεί ένα τοπίο επιθυμίας, ονειροπόλησης, φαντασίωσης και κινδύνου. Χαρακτηριστικό στοιχείο στην διαδικασία αφήγησης / αναπαράστασης των γεγονότων από τους δύο ήρωες είναι η ασυνέχεια του χρόνου και της μνήμης. Μέσα από τις σιωπές, τον ρυθμό που είναι σχεδόν μουσικός και τις επαναλήψεις, το ModeratoCantabile αφηγείται την κατάσταση αγωνίας που προκαλείται όταν συνειδητοποιεί κανείς ότι η ζωή του είναι μάταιη και μονότονη, μαζί με την αναζήτηση του πάθους που προκύπτει από αυτό.
Η Μαργκερίτ Ντυράς γεννήθηκε το 1914 κοντά στη Σαϊγκόν στο σημερινό Βιετνάμ, τότε ήταν Γαλλική Ινδοκίνα. Οι γονείς της ήταν δάσκαλοι, μετακόμισαν εκεί επειδή η γαλλική κυβέρνηση ενθάρρυνε τους Γάλλους να εργαστούν στην αποικία. Το 1918 ο πατέρας της πέθανε και η οικογένεια έζησε στη φτώχεια αφού η μητέρα της έκανε μια κακή επένδυση σε ακίνητα. Αργότερα η Ντυράς πήγε στη Γαλλία σε κολέγιο, σπούδασε νομικά. Το 1935 μπήκε στη γαλλική δημόσια διοίκηση, το 1941 παραιτήθηκε για να γίνει συγγραφέας. Έγινε μέλος του Γαλλικού Κομμουνιστικού κόμματος από το οποίο διαγράφηκε το 1950. Ποτέ δεν αποκόπηκε από τα κομμουνιστικά ιδανικά της, αν και υπήρξε σκληρός επικριτής της μαρξιστικής λενινιστικής φιλοσοφίας του κόμματος. Στην διάρκεια του πολέμου άρχισε να ενδιαφέρεται για τον υπαρξισμό και οι σαφείς απόηχοι του Καμύ και του Σαρτρ είναι ανιχνεύσιμοι στο έργο της. Κατά τη δεκαετία του ’50 και του ’60 συνδέθηκε με τη σχολή του ‘νέο ρεαλισμού’. Πάντα έτοιμη να εμπλακεί στις τρέχουσες υποθέσεις – πόλεμος στην Αλγερία, Μάης του ΄68, φεμινιστικό κίνημα, έστρεφε την προσοχή της όλο και περισσότερο προς την πολιτική και τον κινηματογράφο. Πέθανε το 1996 από καρκίνο. Το ModeratoCantabile είναι ένα από τα πιο δημοφιλή βιβλία της Μαργκαρίτ Ντιράς, ενώ έγινε και ταινία σε σκηνοθεσία Πίτερ Μπρούκ, με την Ζαν Μορό και τον Ζαν Πολ Μπελμοντό στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
