Mε Το άγγιγμα της Λίλιθ, μια λιτή συλλογή 26 ποιημάτων, σε κομψή εμφάνιση και εξώφυλλο του Βαγγέλη Τζερμιά, συστήνεται στο ποιητικό αναγνωστικό κοινό η Αγνή Β. Μπαγκέρη. Στη συλλογή διαφαίνεται – ως κεντρική ιδέα, ως ταυτότητα και ως πρόθεση – η ευαισθησία της και η ικανότητά της να προσλαμβάνει την ποιητική αύρα εκ των αντικειμένων της καθημερινότητας, καθώς και η συνθετική της ικανότητα να ορίζει σκηνές συναισθηματικής φόρτισης, να τις σκηνοθετεί και να τις οδηγεί δραματικά προς την κατακλείδα τους με ποιητικό τρόπο. Η Λίλιθ, που ήταν μια θηλυκή δαιμονική οντότητα της Μεσοποταμίας και στη μετεξέλιξη των θρησκειών (δηλαδή στον Εβραϊσμό και στον Χριστιανισμό) ταυτίστηκε με την Εύα, λατρευόταν σε συνδυασμό με το πρωτεϊκό φόβο του ανθρώπου απέναντι στον Άνεμο.
Ο Άνεμος λοιπόν (ή ένα δροσερό αεράκι), αν και δεν κατονομάζεται, κατοικεί στο εσωτερικό της συλλογής, ορίζει μια ροή στην εκφορά του λόγου, μια κίνηση που μοιάζει απαραίτητη, που οριοθετεί τις αλλαγές, και τις διακυμάνσεις και εισάγει και μια συνθήκη ανεξέλεγκτης χειραγώγησης του ποιητικού υποκειμένου (που είναι σχεδόν πάντα πρωτοπρόσωπο και ταυτίζεται με την ποιήτρια) από το μοιραίο, λες κι αυτό το Άγγιγμα λειτουργεί σαν το Χέρι του Θεού υποκαθιστώντας τον Χρόνο. Οπότε, θα μπορούσε κανείς να πει, ότι δικαιολογείται εννοιολογικά ο υπέρτιτλος της συλλογής.
Ο Χρόνος από την άλλη – μια ικανή και αναγκαία συνθήκη για να παραχθεί ποίηση – δείχνει να απουσιάζει και ως περιβάλλον και ως τετέλεσται· για τούτο, ίσως, αντικαθίσταται από εικαστικές ή μυθοπλαστικές κατασκευές που έχουν μερικές φορές δομή, ενός μικρού, ονειρικού διηγήματος. Για παράδειγμα, ακόμη και στα ποιήματα ΣΗΨΗ και ειδικά ΔΙΑΓΡΑΦΗ (από τις καλύτερες στιγμές της συλλογής), των οποίων ο τίτλος θα μπορούσε να εκληφθεί ως αφορμή για μια εκτενέστερη και εις βάθος διερεύνηση του φιλοσοφικού περιεχομένου του Χρόνου, παρότι η δράση του υπογραμμίζεται, δεν καταγράφεται: ένας καθρέφτης γίνεται αφορμή να ιδωθούν, να διαπιστωθούν και να σβηστούν, ιδιότητες, επίθετα, προσωπεία αλλά όχι ο ίδιος ο (πανδαμάτωρ) Χρόνος. Γράφει όμως εκεί η νεαρή ποιήτρια ένα τετράστιχο (αναφερόμενη στην απόφαση της διαγραφής της από τον καθρέφτη) που με καθησυχάζει και μου δίνει να περιμένω μια κατεύθυνση να εξελιχθεί η ποίησή της:
Πώς μ’ αρέσει·
μια ολότητα δίχως όνομα
ένα περιεχόμενο που περιέχει
αλλά δεν περιέχεται.
Ομοίως στο ποίημα ΒΥΘΙΣΗ (ίσως το καλύτερο της συλλογής) αποτινάσσει τα βαρίδια της (όπως, λεκτικά, επιχειρεί να κάνει και στο ΠΟΙΗΜΑ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ), υπαινίσσεται τον χρόνο, και πάλι κλείνει το μάτι στο ποιητικό της μέλλον δίνοντας ένα μίνιμαλ διαμάντι.
ΒΥΘΙΣΗ
Συλλαμβάνω την καταδίκη του ψαριού
του άτυχου πλάσματος
που για όσο υπάρχει
κολυμπά στο σκότος
Η δική μου βύθιση
δεν είναι υγρή
η δική μου βύθιση
είναι από επιλογή.
Από την άλλη, ο Χρόνος είναι ένα βίωμα, κι οι νεαροί ποιητές (από τον Ρεμπώ και δώθε) , ή θα τον αγνοούν ή δεν θα τον ξεπερνούν, οπότε είναι ίσως άδικο να τον αναζητούμε ανεξάρτητα από την ηλικία του ποιητή. Η ποίηση άλλωστε δεν είναι τίποτα άλλο από ένα χειρόγραφο βιωματικό καλεντάρι.
Ας προχωρήσουμε περαιτέρω στα μορφολογικά: οι περισσότερες μεταφορές επιχειρούνται με τον προαναφερθέντα εικονοκλαστικό τρόπο, και η χρήση των λέξεων δεν αλλάζει, παρότι διακρίνεται μια λεξιλαγνεία αυτοαναφορική. Τα ποιήματα είναι ως επί το πλείστον ελευθερόστιχα. Ενίοτε οι στίχοι γλιστρούν προς μια δόκιμη ή και αδόκιμη ομοιοκαταληξία δίχως μέτρημα, οπότε η χρήση της, άλλοτε ανακουφίζει κι άλλοτε ξενίζει.
Το οπλοστάσιο των λέξεων περιέχει λέξεις που δανείζεται από τον κόσμο των φυτών και των δέντρων, (πλάτανος, γλαστράκι, δανδελίων, ροδάνθη) κλπ για τον οποίο δείχνει μια προτίμηση και ως προς το ποιητικό αντικείμενο (ΑΜΑΡΥΛΛΙΣ, ΔΑΝΔΕΛΙΩΝ, ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΑΝΟΦΥΛΛΟΥ, ΣΙΓΑΛΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ, Η ΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗ, ΠΤΩΣΗ)
Ένας υπόγειος ερωτισμός σε ορισμένα ποιήματα εξυπηρετείται με «ρομαντικό» τρόπο, (ΕΙΡΩΝΙΑ, ΕΥΤΕΛΕΙΣ ΠΟΘΟΙ) και μόνο για κάποια στιγμή σκοτεινιάζει και δείχνει τα δόντια του (έτσι μαύρος πρέπει να είναι ο έρωτας) στο πολύ καλό ποίημα ΤΡΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ.
Παραθέτω ένα ποίημα, ενδεικτικό της γραφής, που συνοψίζει, εν πολλοίς, τις παρατηρήσεις μου:
ΚΩΜΩΔΙΑ ΜΕΤΑ ΔΑΚΡΥΩΝ
Σ’ ανείπωτης άπνοιας κλημεντένι’ αγκαλιά χωμένη
σε απέθαντου πλατάνου δίνη σκιερή
φασκιωμένη τ’ άρωμα του χαμομηλιού
που στις οφιοειδείς ρίζες του ανθεί
– ευωδιά που αρρωσταίνει –
αναμένω να βαλσαμωθώ.
Ποια τρικυμία θ’ αρχινήσει,
ποιος βοριάς ψυχρός
ποια Άνοιξη θα με σχωρήσει
π’ αρνήθηκα τη ζήση μου να ζω;
Οι παραπάνω μορφολογικές και αισθητικές παρατηρήσεις διατυπώνονται με τρόπο αυστηρό κι αποτελούν εργαλειοκρατικά κριτήρια, εμμονικά (στο θέμα του Χρόνου π.χ.) και λεπτολογικά. Το θέμα είναι να το λέει η περδικούλα σου. Και το Άγγιγμα της Λίλιθ κατευθύνει την περδικούλα τής ποιήτριας σε μια λεπταίσθητη και φρέσκια πρόθεση προς την ποίηση, μια λαχτάρα, έναν λυγμό. Δεν μπορείς βέβαια να κρίνεις την άγραφη ποίηση παρά μόνο τη γραμμένη, από την άλλη οφείλεις να διακρίνεις την προοπτική της που υπάρχει θαμμένη εντός κάθε νέου ανθρώπου, που αποφασίζει να ασχοληθεί με αυτήν και που εντέλει πραγματώνεται ακόμη και με πρωτόλειο τρόπο: σαν ένα μικρό ροζ ανθάκι που περιμένει να βλαστήσει.
Περιμένοντας και τις επόμενες συλλογές από την Αγνή Β. Μπαγκέρη, ας απολαύσουμε όσα από τη συλλογή προκύπτουν: τη φρέσκια πρόθεση, τη λαχτάρα, τον λυγμό. Όπως λέει και η ίδια στο ποίημά της:
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ
Είμαι τ’ άσημο, το αδειανό γλαστράκι
που τη μοναξιά να διώξει δεν μπορεί
από τότε που θέριεψε τ’ ανθάκι
για κλαρί χορδένιο μονάχα παρακαλεί.
