ΒΑΡΥΤΗΤΑ – Η ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΗ ΑΓΝΩΣΤΗ – αναγνωστικά σχόλια
Στη συλλογή πεζών κειμένων Σημειωματάριο βαρύτητας του Στράτου Φουντούλη, που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο της φετινής χρονιάς από τις εκδόσεις ΑΩ, απολαμβάνουμε την ποικιλότητα των ποιητικών τρόπων ενός συγγραφέα που προέρχεται, μεν, από τον εικαστικό χώρο (ο Φουντούλης είναι ένας επιτυχημένος εικαστικός που ζει και εργάζεται χρόνια στο Βέλγιο), αναμετράται δε με τον κόσμο της γραφής και δη της ποίησης ως ίσος προς ίσον καθώς το αστείρευτό του περιεχόμενο αποκαλύπτεται σε κάθε κείμενο με ειλικρίνεια, ένταση και πρωτοτυπία, διανθισμένο με μια διαφορετική σχεδόν -μοναδική, κατά περίπτωση – υποστηρικτική τακτική. Δεν έχουμε να κάνουμε, επομένως, με την όψιμη απόφαση ενός εικαστικού να ασχοληθεί με τη συγγραφή, παρά με μια συμπαγή και διακριτή ποιητική πρόταση που επιδιώκει να μεταγράψει μια λογοτεχνία στο στυλ του Μπλανσό στα καθ’ ημάς χρησιμοποιώντας το δέρας και το ηθικό περιεχόμενο ενός σύγχρονου βιτρούβιου καλλιτέχνη. Για τον Φουντούλη η ποίηση είναι το ζητούμενο και η συγγραφή είναι ένας ακόμη τρόπος προς αυτήν.
Εισαγωγή στο σύμπαν του Φουντούλη κάνει το προλόγισμα του Δημήτρη Φύσσα, ένα κείμενο εξαιρετικά ακριβές και – ταυτόχρονα – τρυφερό, που ζωγραφίζει (με λέξεις) το τοπίο μέσα στο οποίο θα κινηθεί το βιβλίο και προετοιμάζει για τη σπουδαιότητα της γραφής καθώς –μεταξύ άλλων – εντοπίζει και καταδεικνύει τις πηγές από τις οποίες πίνει ο συγγραφέας (Από τον Πετρώνιο και τον Βίκτωρα Ουγκώ έως τον Λιστ, τον Κακναβάτο και τον Έντγκαρ Άλαν Πόε) για να ξεδιψάσουν οι αναγνώστες του.
Η ομοιογένεια της σύνθεσης εξασφαλίζεται από τις προκείμενες προθέσεις και τις πηγές, από τη σταθερή υπερρεαλιστική ατμόσφαιρα που είναι των τόπων και των ανθρώπων, κι από την παράθεση μια αισθητικής διαμορφωμένης μέσα από την έκθεση (στόν) και την παραγωγή τού πολιτισμού για δεκαετίες (εκτός των εικαστικών ο Στράτος Φουντούλης συντηρεί το διαδικτυακό περιοδικό λόγου, staxtes2003 και το μπλογκ του Αγριμολόγου). Μα είναι η λέξη βαρύτητα του τίτλου η οποία μας κατευθύνει προς την ουσία της γραφής. Είναι σα να μας λέει ο συγγραφέας: “τα κείμενα αυτά είναι ό,τι μετράει, ό,τι έχει ουσία κι ό,τι αξίζει· ταυτόχρονα ότι έχει βάρος, άχθος και καημό. Είναι όσα αξίζει να γράψω για αυτά. Είναι όσα αξίζει να διαβάσετε. Ούτε λέξη παραπάνω που θα σας επιβάρυνε και θα με επιβάρυνε.”
Με την βαρύτητα έχω μιαν αγάπη, καθώς είναι η αρχαιότερη στο σύμπαν, η παλαιότερη δύναμη (από απόσταση) που αντιλήφθηκε και αποτίμησε ο άνθρωπος (ο Νεύτωνας εν προκειμένω) μα και η πλέον άγνωστή μας, εκείνη που δεν λέει να εξηγηθεί ή να ενοποιηθεί με τις υπόλοιπες αλληλεπιδράσεις με κβαντικό τρόπο, εκείνη που δεν τα κατάφερε ο Αινστάιν να την τιθασεύσει παρότι επιχείρησε να την εξηγήσει. Κάτι ακόμη για το οποίο έχω μιαν αγάπη, ένα βάρος, έναν καημό, είναι οι μικρές φόρμες. Αν έχω ασχοληθεί με πεζά κείμενα σε επίπεδο αναγνωστικής παρουσίασης το κάνω εξ αιτίας της γειτνίασης με την ποίηση κι επειδή πραγματικά θαυμάζω την εμμονή στην ποιότητα (και στην πυκνότητα) της έκφρασης (βλ. τα Λεπιδόπτερα του Τάσου Μαδαμόπουλου) Έπειτα δεν αποφεύγω να ανιχνεύσω τις αδελφοποιτές ομοιότητες του Σημειωματάριου βαρύτητας του Στράτου Φουντούλη με τις δικές μου Πόλεις το Χειμώνα και πιο πολύ με τους Εγκιβωτισμούς και τα Κείμενα για την Αφαλάτωση. Ως αδελφός λοιπόν προσήλθα και κοινώνησα τα κείμενα. Κι αφού είμαστε ό,τι αγαπάμε ας μου συγχωρεθεί· τα είδα ως κομμάτι από τη σάρκα μου, τα λάτρεψα και για αυτό τα παρουσιάζω.
Από το πικρό χιούμορ του κειμένου Ένα δάκρυ στις σιωπηλές σου νύχτες περνάμε στο ανάερο φιλί μιας περαστικής νότας του Λιστ στο κείμενο Των τραυμάτων που ελευθερώνει την ποιητική πρόθεση και προσθέτει το απαραίτητο άλμα καθώς διατρέχει το σαλόνι της φρόιλάιν Γκένσερ, έναν θάλαμο νοσοκομείου, τις Βαλκυρίες, τον Προυστ, τον Κλιμτ, και καταλήγει στην αγωνία για ζωή (η στην αγωνία για τη ζωή) . Από την εικαστική απόδοση μιας λέξης – που περιέχει τον αμετάκλητο χρόνο – στο κείμενο ΝΠΣΤΡΠΤ (ανεπιστρεπτί δίχως φωνήεντα) στην ξανά εικαστική ολοκληρωτική απολυτότητα του κειμένου Αιμορραγώ όπου κανείς αισθάνεται να περιέχεται σε έναν πίνακα του Μαγκρίτ ή του Ντελβό (ή ακριβέστερα του Τζόρτζιο ντε Κίρικο). Ένα διαρκές κυνηγητό της ύπαρξης και της συνείδησης, μια διαμόρφωση -σχεδόν εφηβική – μιας προσωπικότητας εν εξελίξει.
Στό Το κίτρινο μπαλόνι και η φυσαρμόνικα, ο Χρόνος, ο Έρωτας κι ο Νόστος φτιάχνουν αυτό το πολυπόθητο αμάλγαμα ταυτότητας. Αυτοί είμαστε: το παρελθόν μας και το δυνητικό παρόν μας. Η συνθετότητα του έρωτα στο κείμενο το Τελευταίο σημείωμα αναδεικνύει τον ίδιο τον έρωτα ως πρόταγμα και μάς θυμίζει ότι πιο πάνω ξαναδιαπιστώσαμε: είμαστε ό,τι αγαπάμε.
Στο Το αγόρι και ο ύπνος βρισκόμαστε μπρος σε υψηλής ποιητικής κείμενο που υμνεί τον έρωτα ως ζωοποιό και ζωοφόρο, ταυτίζει την πρόσληψη της πραγματικότητας με την πρόσληψη του έρωτα που είναι ανεξάρτητος και αυθύπαρκτος από οποιαδήποτε συνθήκη. Στην πράξη ο έρωτας είναι μια αυτοαναφορική συνθήκη προς την ίδια της ουσία της λέξης έρωτας. Αυτή η συνθήκη παράγει κύματα, εικόνων, αισθήσεων, συναισθημάτων.
β) Στην ενότητα Sepia είκοσι μικροκείμενα υψηλής ποιητικής απόσταξης ορίζουν εικόνες, περιβάλλοντα, στιγμιότυπα, αλλαγές, φθορά, γήρας, χρόνο και καταλήγουν μακέτες. Στιγμές ζωής και ανθρώπων που περιμένουν να αναποληθούν, να ψιθυριστούν, να διαβαστούν, να αγαπηθούν ως εαυτές. Η ενότητα αυτή είναι ένας παλλόμενος εαυτός.
γ) Στις Ιστορίες η αφήγηση σοβαρεύει και γίνεται πιο αυστηρή. Ταυτόχρονα θεριεύει η αναγνωστική απόλαυση. Δεν είναι τυχαίο που γίνονται δυο αναφορές στον κόσμο των εντόμων (στα κολεόπτερα και – ω του θαύματος! – στα λεπιδόπτερα) ούτε ότι διαλέγονται στιγμιότυπα ιστορικά που θα μπορούσαν να διδάξουν τη ζωή μέσα από την πικρή επανάληψη καθώς τα διδάγματά τους εκτείνονται στο διηνεκές. Καταλήγουμε στο συγκλονιστικό κείμενο Τα κωνοφόρα δεν ταιριάζουν στον τάφο μου όπου η ματαιότητα και η περιπαικτική ειρωνική διάθεση του σύμπαντος θα ακουμπήσουν στους τάφους της δούκισσας ντ’ Αβραντές και του Βίκτωρος Ουγκό στο Περ Λασέζ, καθώς εδώ και δυο αιώνες το κοιμητήριο είναι το μοναδικό μέρος στον πλανήτη στο οποίο η πεταλούδα abraxas glossurlariata – που ενδημεί αποκλειστικά σε οπωροφόρα -προσβάλλει τους κυπάρισσους.
Στο Αντί Επιλόγου ο Φουντούλης συμμαζεύει: αν μας αρμόζει ένα ρητό βαδίζοντας προς το τέλος είναι το UTINONABUTI (Χρήσθαι Ουχί Καταχρήσθαι ή επί το δημοφιλέστερο Παν Μέτρον Άριστον) από το βιβλίο Γερνώντας του Νορμπέρτο Μπόμπιο. Όμως αυτό μας το είπε και στον τίτλο του καθώς μας εξήγησε πως ό,τι διαβάζουμε σε τούτο το βιβλίο είναι μόνο εκείνο του οποίου η βαρύτητα άξιζε για να γραφτεί.
