Στις 22 Μαΐου του 1969, το Θέατρο Τέχνης παρουσιάζει τον Οιδίποδα Τύραννο στο Λονδίνο, στο θέατρο Aldwych. Στις 17 Οκτωβρίου κάνει πρεμιέρα στο Υπόγειο. Στις 26 Νοεμβρίου δημοσιεύεται στο περιοδικό ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ μια συνέντευξη του Καρόλου Κουν, στον Κ. Λιναρδάτο.
Έχουν περάσει 52 χρόνια … Τότε, δεν υπήρχαν τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ…
Ακολουθεί η συνέντευξη, χωρίς σχόλια…
ΤΙΤΛΟΣ: Το θέατρο έχει γίνει ξέφραγο αμπέλι, που το τρυγάει ο καθένας
ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ: Είμαι εντελώς αποκαρδιωμένος, είμαι εντελώς απογοητευμένος.
Ο Κάρολος Κουν μιλάει για Θέατρο. Και είναι, ομολογουμένως, η πρώτη φορά που μιλάει με αυτό το ύφος για την τέχνη, που υπηρετεί, τόσο αποδοτικά, εδώ και χρόνια.
– Διαπιστώσεις σας κάνουν να αγανακτείτε, κ. Κουν ή καταστάσεις;
– Και το ένα και το άλλο. Είναι σε τέτοια δύσκολη θέση το θέατρο μας σήμερα που κάθε θεατράνθρωπος, σκεπτόμενος σωστά, δεν μπορεί παρά να αποκαρδιώνεται. Όλα φαίνονται τόσο ισοπεδωμένα που αισθάνεσαι, ώρες ώρες, ότι δουλεύεις στον αέρα. Και δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα για έναν πραγματικό δουλευτή του Θεάτρου.
– Πώς βλέπετε τη φετεινή χειμερινή σαιζόν;
– Φοβερά δύσκολη. Τα θέατρα είναι παρά πολλά και οι πραγματικά καλές δουλειές λίγες. Και οι καλές αυτές δουλειές δε “δουλεύουν” όπως θα έπρεπε να “δουλεύουν”.
– Εσείς με τον “Οιδίποδα” πώς τα πηγαίνετε;
– Όχι καλά. Φαίνεται ότι ο κόσμος, έχοντας δει άλλους 25 Οιδίποδες κατά καιρούς, δεν έρχεται να δει κι έναν ακόμη.
– Ναι, αλλά ο κόσμος που πάει να δει Οιδίποδα δεν πηγαίνει να γνωρίσει το έργο, γιατί το ξέρει. Πηγαίνει να δει το στήσιμο, την παράσταση. Και μάλιστα το κοινό το δικό σας.
– Σωστή η θέση σας. Όμως πού είναι τότε ο κόσμος αυτός για να δει το δικό μου Οιδίποδα; Και πού είναι ο κόσμος για να δει τα άλλα, ελαχιστότατα, καλά θεατρικά έργα που παίζονται;
– Μιλήσατε προηγουμένως για ισοπέδωση. Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτή η καλλιτεχνική ισοπέδωση;
– Τη μεγαλύτερη ευθύνη νομίζω την έχουν οι εφημερίδες γι’ αυτό το κακό. Διαθέτουν ολόκληρες σελίδες για να διαφημίζουν ασημαντότητες. Και οι ασημαντότητες αυτές “καβαλάνε το καλάμι” και τρέχα μετά να τις κρατήσεις.
– Δηλαδή εννοείτε τις θεατρικές σελίδες των εφημερίδων;
– Ακριβώς. Στις ξένες μεγαλουπόλεις μπορεί οι εφημερίδες να μη διαθέτουν τόσο χώρο για τα θεατρικά θέματα του τόπου τους σαν κι αυτόν που διαθέτουμε εμείς, αλλά όσα γράφουν έχουν σοβαρότητα. Στην Αθήνα αυτό δεν υπάρχει. Ο μικρότερος και ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης είναι ισοπεδωμένοι στην ίδια σελίδα. Και η σύγχυση στο κοινό είναι μεγάλη. Δε λέω οι εφημερίδες να αγνοούν τις ασημαντότητες. Αλλά τουλάχιστο να μη τις προβάλλουν όσο τις προβάλλουν. Άλλο να μην αγνοείς κι άλλο να μην προβάλλεις.
– Ναι, αλλά οι εφημερίδες, είναι δυνατόν, από δημοσιογραφική δεοντολογία, να αγνοούν καλλιτέχνες οι οποίοι, καλώς ή κακώς, αναπτύσσουν μια δραστηριότητα μέσα στο θεατρικό χώρο;
– Χρειάζεται μια αξιολόγηση και επομένως, εν συνεχεία, ανάλογη μεταχείριση. Ποτέ στο εξωτερικό μία ασημαντότητα, όση δραστηριότητα κι αν αναπτύσσει, δε θα τύχει μεγάλης προβολής. Γιατί το αντίθετο θα προκαλέσει κακό και στο θέατρο και στον ηθοποιό και στην εφημερίδα.
– Νομίζετε δηλαδή ότι στα θεατρικά θέματα ο τύπος έχει προξενήσει κακό;
– Ασφαλώς. Προβάλλει ασήμαντα πρόσωπα, που θα έπρεπε όχι μόνο να μην υπάρχουν καθόλου, αλλά ούτε να είχαν εμφανιστεί. Αυτό είναι ανεπίτρεπτο.
– Και πώς εξηγείτε τότε το γεγονός ότι και καλοί ηθοποιοί αγνοούνται από το κοινό, ότι και καλές δουλειές δεν ενισχύονται;
– Στη σύγχυση που έχει δημιουργηθεί στον θεατρικό μας χώρο.
– Τι εννοείτε σύγχυση;
– Ένα ανακάτεμα αξιών με αποτέλεσμα ο κόσμος να μπερδευτεί πλέον σε τέτοιο βαθμό που έχει χάσει την αίσθηση του καλού και του κακού. Καλοί ηθοποιοί είναι ανακατεμένοι με κακούς και κακοί ανακατεμένοι με καλούς. Οι καλοί παίρνουν τους κακούς για να πληρώνουν φτηνά μεροκάματα, οι κακοί τυχαίνουν να αποκτούν χρήματα και παίρνουν τους καλούς για να ενισχύσουν τις δουλειές τους. Και όλοι αυτοί, από τους πιο κακούς ως τους πιο καλούς, προσπαθούν να προβληθούν, να πετύχουν δημοσιότητα.
– Οι καλοί γιατί να επιζητούν τη δημοσιότητα;
– Από άμυνα. Αν δεν αμυνθούν, θα ξεχασθούν, θα καταποντισθούν. Προσπαθούν λοιπόν να πετύχουν και αυτοί την ίδια δημοσιότητα με τους άλλους χρησιμοποιώντας πολλές φορές τα ίδια μέσα που χρησιμοποιούν και οι ασήμαντοι.
– Βλέπετε διέξοδο σ´ αυτόν τον τραγέλαφο που έχει δημιουργηθεί στον θεατρικό μας χώρο;
– Μα τη διέξοδο πρέπει να τη δώσει ο καθένας μας με τον τρόπο της δουλειάς του. Εγώ θα κάνω ότι μου είναι δυνατόν έως ότου δω ότι δεν πηγαίνει άλλο, όποτε θα τα παρατήσω και θα φύγω.
– Αντιμετωπίζετε τέτοιο ενδεχόμενο;
– Όταν διαπιστώνει κανείς πως όλα γίνονται μάταια, δεν έχει να διαλέξει. Εγκαταλείπει τον αγώνα.
– Και πώς θα κρίνετε, ότι δεν “πηγαίνει άλλο”;
– Αν δε σταματήσει ο κατήφορος όλα πλέον θα είναι μάταια. Πρέπει το θέατρο μας να ξαναγυρίσει στη θέση, που είχε κάποτε και στη θέση που του αρμόζει. Να εκλείψουν οι ασημαντότητες και οι άνθρωποι οι σοβαροί του θεάτρου να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Και, αν δεν είναι κατορθωτό να εκλείψουν οι ασημαντότητες, τουλάχιστο να περιοριστούν στα όρια τους. Διαφορετικά δεν πρόκειται το θέατρο μας να δει καλύτερες μέρες.
– Νομίζετε ότι τα θέατρα είναι παρά πολλά στην Αθήνα;
– Πάμπολλα. Γιατί, αν μαζεύονταν και έκαναν δουλειές μόνον οι καλές δυνάμεις, δεν θα υπήρχαν ούτε τα μισά θέατρα αυτή τη στιγμή στην Αθήνα.
– Διαπιστώνετε και κρίση ρεπερτορίου;
– Μα όλα είναι αλληλένδετα. Οι ασήμαντοι πώς να βρουν ρεπερτόριο περιωπής;
– Ανεβάσατε “Οιδίποδα” φέτος. Πολλοί είπαν ότι δεν θα έπρεπε ίσως να εγκαινιάσετε τη σαιζόν με κλασικό έργο. Τι θα θέλατε να πείτε επ´ αυτού;
– Γιατί όχι; Η τραγωδία είναι το πάθος μου. Σκέπτομαι μάλιστα να ανεβάσω και άλλες τραγωδίες σε κλειστό χώρο. Δε νομίζω ότι βλάπτεται η τραγωδία στο χώρο του θεάτρου μου.
– Αντιμετωπίζετε περίπτωση αλλαγής στέγης;
– Προς το παρόν τουλάχιστο, όχι. Δεν είναι καιρός γι’ απλώματα.
– Σ´ αυτή την ισοπέδωση που είπατε προηγουμένως, ποια είναι η ευθύνη των ηθοποιών;
– Η ευθύνη ξεκινάει από όσους έχουν υπευθυνότητα. Όταν υπάρχουν ανεύθυνοι τότε πώς είναι δυνατόν να τους ζητήσεις ευθύνη. Κάνουν ότι πιο ανεύθυνο μπορούν χωρίς να μπορεί κανείς να τους σταματήσει. Και αυτό είναι το λυπηρό. Το θέατρο μας έχει γίνει ξέφραγο αμπέλι που το τρυγάει ο οποιοσδήποτε. Μία τέχνη με υπευθυνότητα έχει καταντήσει η πλέον ανεύθυνη. Γι’ αυτό λέω, όσοι αισθανόμαστε το βάρος της ευθύνης της δουλειάς που κάνουμε, ή μάλλον της τέχνης, δεν μπορούμε να μείνουμε έτσι. Και, μη έχοντας τι άλλο να κάνουμε, υπερασπιζόμαστε τις δουλειές μας όσο μπορούμε καλύτερα. Όταν δεν θα μπορούμε να το κάνουμε και αυτό θα σταματήσουμε. Τουλάχιστο εγώ θα σταματήσω.
Σημ. Το περιοδικό βρήκα το καλοκαίρι στο πατρικό μου, σε ένα κιβώτιο με παλιά περιοδικά.
Φωτογραφίες: 1. Ο Κ. Κουν στο εξώφυλλο του περιοδικού, 2. Ο Γ. Λαζάνης και η Αγγ. Καπελαρή, 3. Ο Γ. Λαζάνης με τον Δ. Χατζημάρκο και τρία μέλη του Χορού.
