Οι διακοπές είναι ευκαιρία χαλάρωσης, γέμισμα μπαταριών κατά τον νεολογισμό της μόδας, ευκαιρία επαφής με τη φύση και, για μερικούς, επισκέψεις σε αρχαιολογικά αξιοθέατα.

Χαλκιδική. Αύγουστος.

Ευτυχώς, φιλοξενούμενος σε ένα χωριό της ενδοχώρας και όχι σε φρικώδες παραθαλάσσιο θέρετρο. Με καθημερινές εκδρομές στα πέριξ.

Εδώ, ένα κατάφυτο βουνό με μαγευτικά δάση, λίγο πιο εκεί, στα νότια, το τείχος των αυτοκινήτων και των ομπρελών που διαμελίζει τη γη από τη θάλασσα.

Εκεί, στην αρχή του πρώτου ποδιού, σε σημαδιακή θέση, ένας επιχειρηματίας έχτισε το καφε-εστιατόριό του πάνω στο Βυζαντινό τείχος κι έφτιαξε στην αυλή του, καταπατώντας προφανώς δημόσιο χώρο, ένα γλυπτό υποδοχής, μια σύνθεση «γύψινο καράβι» διακοσμημένη με κολώνες και πέτρες από τα αρχαία.

Τι φταίει κι αυτός· όταν λίγα χιλιόμετρα παραπέρα το ελληνικό κράτος, στελεχωμένο με ειδικούς, αρχαιολόγους, μελετητές και αρχιτέκτονες δίνει το κακό παράδειγμα.

 Το κείμενο αυτό είναι αποτέλεσμα θυμού.

Εκεί παραπέρα λοιπόν, είδα αναστηλωμένο εξαίσια (εξωτερικά) ένα παλιό μετόχι μοναστηριού.

Είναι φανερό ότι η αναστήλωση κόστισε πάρα πολλά χρήματα.

Όμως… στην πίσω πλευρά έμεινε ανέπαφη μια μισοσύγχρονη εκκλησία, χτισμένη προφανώς πάνω στα παλιά ερείπια, υπερμεγέθης για τα μέτρα του περιβάλλοντος, άθλιας νεοελληνικής εκκλησιαστικής αισθητικής, υπερβολικού μεγέθους σε σχέση με την ενδεχόμενη λειτουργία της. Το πιθανότερο, μια φορά το χρόνο λειτουργείται στην επέτειο του Αγίου της.

Μέσα στο πρώτο συντηρημένο κτήριο, καταμεσής, ένα ασανσέρ γυάλινο. Διότι πρέπει να εξυπηρετούνται οι ανήμποροι να ανέβουν στον επάνω όροφο.

Στον επάνω όροφο υπάρχει και το Παρεκκλήσι, που είναι συνήθως ενσωματωμένο στα μετόχια των μοναστηριών.

Εκεί ο διακοσμητής είχε μια ιλιγγιώδη έμπνευση.

Να βάλει έναν πολυέλαιο, συμβολικά στη θέση του παλαιού.

Μοντέρνας αισθητικής, με λευκές οπαλίνες, που κρέμονται προς τα κάτω. Ναι, προς τα κάτω! Έτοιμες να δεχτούν λαμπτήρες LED. Σε πολυέλαιο μοναστηριού! Κάτι σαν φωτιστικό σε Αρτίστι Ιταλιάνι (και δεν έχω τίποτα εναντίον των ρούχων της συγκεκριμένης φίρμας).

Όμως η αποθέωση της αρχιτεκτονικότητας συμβαίνει στο δεύτερο αναστηλωμένο κτήριο. Δεν είναι επισκέψιμο, αλλά είχα το μέσον και μου επιτράπηκε η είσοδος. Ανοίγει η πόρτα και βρίσκεσαι σε μια πολύ μεγάλη αίθουσα. Το πάτωμα της, σε απόσταση 3-4 μέτρων από την πόρτα, εκτείνεται σε ψηλότερο, κατά 50 εκατοστά, επίπεδο. Συμβαίνουν αυτά.

Όμως ο διαχωρισμός των δυο επιπέδων φαντάζει λίγο παράξενος. Δυο λοξά πλάγια σαν σκαλοπάτια και στη μέση μια μύτη που προβάλλει προς την πόρτα, δίκην εμβόλου παγοθραυστικού. Είναι αδύνατον να μην προσέξεις το αξιοπερίεργο του πράγματος. Έμεινα αρκετή ώρα να σκέφτομαι ποιά ήταν η αναγκαιότητα αυτής της αρχιτεκτονικής ανοησίας. Δεν βρήκα εξήγηση. Λέω λοιπόν, μήπως στο υπόγειο αυτής της αίθουσας υπάρχει μια ένδειξη, που να υπαγορεύει την λοξή ανοησία.

Πήγα στο υπόγειο, κάτω από την αίθουσα, και η ανοησία εξηγήθηκε. Όντως τα δυο επίπεδα υπαγόρευσε η οροφή του υπογείου, όμως τα λοξά και τα σφηνοειδή σκαλοπάτια ήταν ξεκάθαρα μια πρωτότυπη ιδέα του αρχιτέκτονος. Παραβίασε, πέρα από κάθε λογική, την αρχιτεκτονική του παλιού κτηρίου, για να μείνει στον αιώνα τον άπαντα η δική του ιδιοφυής λοξή ανοησία. Αυτό δεν το έκανε στην εξοχική κατοικία κανενός νεόπλουτου, αλλά στην αναστήλωση ενός μοναστηριακού μετοχιού. Όπου έπεσαν εκατομμύρια χρήματα ευρωπαϊκών προγραμμάτων και μάλιστα επέβλεπαν ειδικοί κρατικοί λειτουργοί.

Θυμήθηκα, όταν πέθαναν οι γονείς του πατέρα μου, χρειάστηκε να διασκευάσουμε την παλιά κουζίνα με το χωματένιο πάτωμα. Το τζάκι σε μια γωνία και το πατητήρι, διαγώνια, στην άλλη. Στο νότιο τοίχο η πόρτα, ένα παραθύρι ψηλά σαν πολεμίστρα χωρίς τζάμι· από κάτω μια εσοχή για τον νεροχύτη και στη γωνία το τζάκι. Στο βόρειο τοίχο, δίπλα στο πατητήρι, μια μεγάλη πεζούλα, σε όλο το μάκρος του τοίχου. Γκρεμίσαμε το πατητήρι και την πεζούλα, για να γίνει η κουζίνα δυο δωμάτια.

Έτσι αποκαλύφθηκε η αρχιτεκτονική του προπάππου.

Το σπίτι στη βόρεια πλευρά δεν είχε θεμέλια. Ο τοίχος ήταν χτισμένος κατ’ ευθείαν στο βράχο και για να μη χρειαστεί να φαγωθεί ο βράχος, εγχείρημα δυσκολότατο για ’κείνη την εποχή, χτίστηκε μια πεζούλα, για να «ισιώσει» τον βράχο.

Αυτό ακριβώς είναι ιδιοφυής αρχιτεκτονική.

1^ον. Η υποταγή στην αναγκαιότητα και η εξεύρεση λύσης που θα είναι λειτουργική.

2^ον. Η υποταγή στην αναγκαιότητα και η εξεύρεση λύσης που θα είναι λειτουργική.

3^ον. Η υποταγή στην αναγκαιότητα και η εξεύρεση λύσης που θα είναι λειτουργική.

Τι εννοώ λειτουργική λύση; Στην πεζούλα κοιμόντουσαν τα παλιά χρόνια δυο-τρία από τα επτά παιδιά της οικογένειας.

 Ο αρχιτέκτων όμως της αναστήλωσης του μοναστηριακού μετοχιού ήθελε να μείνει το «κατόρθωμά» του στους αιώνες. Διευκολύνω λοιπόν κι εγώ με αυτό το κείμενο.

 Με θύμωσε αυτή η ακρότητα, όπως με θύμωσε κι άλλη μια.

Στο μοναδικό αθωνίτικο μοναστήρι εκτός Αγίου Όρους, που είναι επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος, ο ανασκαφέας-αρχαιολόγος έσπευσε να αναδείξει και να προβάλει το πάτωμα του καθολικού. Μόνο που, μάλλον σε συνεργασία με αρχιτέκτονα νεοπλουτικής διακοσμητικής αντίληψης, ξόδεψε τα χρήματα που εξασφαλίστηκαν, για να φτιάξουν ένα πολυτελέστατο γυάλινο πάτωμα, με προβλήματα ασφάλειας και έβαλαν σε δεύτερη μοίρα τα παραδίπλα ετοιμόρροπα ερείπια, μαγειρεία και κελιά και άλλα τέτοια, παρακατιανά κατά τη γνώμη τους.

 Το κείμενο αυτό είναι αποτέλεσμα θυμού. Όμως και ελπίδας…

Δίπλα σε όλες αυτές τις αθλιότητες, υπάρχει, εκεί στη Χαλκιδική, και μια άλλη αρχιτεκτονική, υπάρχουν και άλλοι αρχαιολόγοι, σαν αυτούς, παραδείγματος χάριν, που αναστήλωσαν τον Πύργο της Ουρανούπολης, λίγα χιλιόμετρα πιο ’κει, ή σχεδίασαν το καινούργιο μουσείο του Πολυγύρου, που περιμένει την εγκατάσταση των αρχαίων στους χώρους του.

Λίγο παραπέρα, ευτυχώς, υπάρχουν και οι δυο φύλακες ενός αρχαιολογικού χώρου, που το χειμώνα, όταν δεν χρειάζεται να εξυπηρετούν τους επισκέπτες, επισκευάζουν τα μικρά δρομάκια -που οδηγούν στα αρχαία ερείπια-, με μεθόδους που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί τους, χρησιμοποιώντας ξύλα καστανιάς από το διπλανό δάσος. Και ο τρόπος που το κάνουν δείχνει το σεβασμό τους και την αγάπη τους στις αρχαίες πέτρες που φυλάγουν. Αυτός ο σεβασμός και η αγάπη αποκαλύπτουν την καλλιτεχνική φύση που υπάρχει μέσα τους, μια φύση που στερούνται οι αρχιτεκτονοαρχαιολόγοι που με εξόργισαν.

 Ένα κείμενο Θυμού και Ελπίδας…

 Γιατί υπάρχει το εξαιρετικό μουσείο της Θήβας, που είδα με άλλη ευκαιρία μικροδιακοπών, όπου βλέπεις ένα κτήριο που αγκαλιάζει με στοργή το περιεχόμενό του και σέβεται το χώρο που βρίσκεται. Όπου βλέπεις αρχιτεκτονική μελέτη που προβάλλει τα εκθέματα και προστατεύει τα αρχαία θεμέλια, που συνυπάρχουν ορατά στα υπόγεια του κτηρίου και μια υπέροχη έκθεση των αντικειμένων, που ευφραίνει και μορφώνει και κάνει την ψυχή να αναπνέει ζωογόνο αέρα από τους μύθους του Ηρακλή, του Οιδίποδα και του Διόνυσου.

Δίπλα στα αρχαία εκθέματα, σε ένα μπαλκόνι, ορατά από τις αίθουσες με τα αρχαία αντικείμενα, σύγχρονες φωτογραφίες και κοστούμια που συνδέονται με την αρχαία ιστορία της πόλης των Θηβών, παρμένα από θεατρικές παραστάσεις του Θηβαϊκού Κύκλου.

Αυτό το μουσείο το σχεδίασαν Έλληνες αρχιτέκτονες και Έλληνες αρχαιολόγοι.

Δηλαδή υπάρχουν στην Ελλάδα επιστήμονες και καλλιτέχνες που μπορούνε, όταν τους αφήνουμε και όταν τους επιτρέπει η ματαιοδοξία τους ή η δουλικότητά τους σε εξουσιαστικές νόρμες, να κάνουν τη δουλειά τους.

Κι αυτό ακριβώς είναι εκείνο που προκαλεί θλίψη και οργή.

Αυτή η χώρα έχει τη γνώση και τη δύναμη να δημιουργεί ωραία πράμματα, αλλά κάτι συμβαίνει και εκτείνεται απ’ άκρου εις άκρον η κακογουστιά, η προχειρότητα και η εργολαβία.

Η περίφημη ιδιωτική πρωτοβουλία, που πρωταρχικό της μέλημα είναι το οικονομικό κέρδος κι ας πάνε να χαθούν τα ίχνη και οι αξίες των προγόνων.

Οι αξίες που μας ξεχώρισαν κατά καιρούς ανά τους αιώνες. από τις ιδέες του συρμού και της κονόμας.

Ναι, αυτό το κείμενο είναι αποτέλεσμα Θυμού και Ελπίδας.