Η σύγχρονη ψηφιακή εποχή έχει ενσωματωμένη τη διάσωση του παρελθόντος της σε ψηφιακή μορφή.

Η τρέχουσα πληροφορία και η γνώση ψηφιοποιούνται αυτομάτως. Επί πλέον η αναπτυσσόμενη ευαισθησία για την οικολογία προτείνει η Ιστορία να αποτυπώνεται ψηφιακά με ηλεκτρονικά μέσα.

Οπότε εκλείπουν σιγά-σιγά τα υλικά τεκμήρια της Ιστορίας, τα οποία έτσι κι αλλιώς κινδυνεύουν να καταστραφούν από τη φθορά του χρόνου και τις συνθήκες αποθήκευσης και συντήρησης.

 Η αρχαιολογία μάς δείχνει ότι αυτά που διασώθηκαν από τους παλιούς πολιτισμούς είναι τα ανθεκτικά στη φυσική φθορά. Κυρίως τα πέτρινα οικοδομήματα -χωρίς τις ξύλινες στέγες τους- ή τα φυλαγμένα σε ασύλητους τάφους. Ακόμη με μεγάλο κόπο και φροντίδα οι πάπυροι και τα χειρόγραφα.

Αυτό που εν προκειμένω ενδιαφέρει εμένα, είναι ιδιαιτέρως η Θεατρική Ιστορία. Και μάλιστα η ελληνική θεατρική ιστορία.

 Είμαστε, καλώς ή κακώς, πραγματικοί ή φαντασιακοί κληρονόμοι ενός ένδοξου θεατρικού παρελθόντος.

Στον εικοστό αιώνα δικαιολογήσαμε κάπως τη σχέση μας μ’ αυτό το παρελθόν κυρίως με την αναβίωση του αρχαίου δράματος και παράλληλα με την άνθηση συγγραφής νέων θεατρικών έργων στο δεύτερο μισό του αιώνα.

Αυτά τα πνευματικά κατορθώματα είναι ανάγκη να μείνουν στη μνήμη, για να αποτελούν πηγές έμπνευσης για τους διάδοχους καλλιτέχνες, στον 21ο αιώνα.

Προέχει λοιπόν η διάσωση των τεκμηρίων και -αμέσως μετά- η ανάρτησή τους σε ψηφιακά μέσα, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμα από οποιονδήποτε νέο δημιουργό από οπουδήποτε, για να βοηθηθεί η δημιουργία νέων μορφών θεατρικής τέχνης, αλλά και για να έχει πρόσβαση το κοινό στα επιτεύγματα των προγόνων-καλλιτεχνών.

 Το σύγχρονο ελληνικό κράτος δείχνει μια επιλεκτική αδιαφορία για τη διάσωση τεκμηρίων του σύγχρονου πολιτισμού.

Ο λόγος βεβαίως είναι η οικονομική στενότητα ή αυτήν συνήθως επικαλείται το κράτος, όταν δεν θέλει να «ξηλωθεί» για τη διαφύλαξη του πνευματικού παρελθόντος του.

Οι κατά καιρούς μεμονωμένες προσπάθειες σε επιμέρους τομείς και η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι ανεπαρκείς απέναντι στις ανάγκες.

 Οι προδιαγραφές όμως του σύγχρονου ελληνικού κράτους είναι απολύτως συνδεδεμένες με τα πνευματικά κατορθώματα των αρχαίων προγόνων.

Θα έπρεπε λοιπόν αυτό το σύγχρονο κράτος να επενδύει στα πνευματικά στοιχεία της δραστηριότητάς του.

Αυτό που μας ξεχωρίζει από την Ευρώπη είναι ακριβώς το πνευματικό παρελθόν, που είναι και ο κύριος λόγος, για τον οποίο η Ευρώπη μάς θέλει να είμαστε μαζί της στην εταιρεία της οικονομικής ένωσης.

 Η πνευματική δημιουργία θα είναι πολύ χρήσιμη, μάλλον απαραίτητη, την επόμενη μέρα, όταν θα ατονήσει το δόγμα που συνδέει την ευημερία με τα οικονομικά μεγέθη, τότε που θα περάσουμε στην Νέα Αναγέννηση, η οποία θα θεμελιωθεί στις αξίες της Ποίησης και της Φιλοσοφίας. Όπως ακριβώς η παλιά Αναγέννηση καταβυθίστηκε στην Αρχαία Γραμματεία για να βγάλει την ανθρωπότητα από τον Μεσαίωνα.

 Ανάγκη λοιπόν, όταν θα έρθει εκείνη η εποχή, να έχουν διατηρηθεί τα τεκμήρια, που αποδεικνύουν ένα πνευματικό παρελθόν, το οποίο η χρεωκοπημένη οικονομοκρατική αντίληψη επιμόνως αρνείται, αφού αρνείται οτιδήποτε δεν μεταφράζεται σε χρηματική υπεραξία ή χρηματιστηριακό μέγεθος.

 Πώς όμως θα ορίσουμε τι έχει όντως αξία να διατηρηθεί και θα είναι χρήσιμο για το μέλλον;

Η εύκολη απάντηση είναι: «εκείνα που στην εποχή τους συνδέθηκαν με πνευματικούς θριάμβους και πολεμικούς ηρωισμούς.»

Όπως η Αναγέννηση χρειάστηκε κυρίως τα τεκμήρια του Χρυσού Αιώνα του Περικλή και την Ιστορία του Θουκιδίδη.

 Όμως, αν παρατηρήσουμε την Τέχνη του εικοστού αιώνα, θα δούμε ότι αυτή διδάχτηκε από τα Μικρά κι Ανώνυμα και εκμεταλλεύτηκε ακόμη και τα αζωγράφιστα λυχναράκια που βρέθηκαν σε έναν κοινό κεραμοσκεπή τάφο ή τα πρωτόγονα σχέδια των προϊστορικών σπηλαίων.

Επομένως η Ιστορία της Τέχνης αποδεικνύει ότι το πνευματικό μέλλον θα χρειαστεί ακόμη και τα ταπεινότερα στοιχεία, ακόμη κι εκείνα που στην εποχή τους είχαν μικρή αξία ή πέρασαν απαρατήρητα, αλλά έγιναν πηγή έμπνευσης, ή μοντέλα επιβεβαίωσης, σε μεγάλους καλλιτέχνες της νεότερης τέχνης.

Τι θα ήταν ο Πικάσο αν δεν είχε δει τα αφρικανικά τοτέμ ή τι θα ήταν ο Σολωμός αν δεν είχε διαβάσει τον Ερωτόκριτο.

 Η διάσωση λοιπόν των αρχείων είναι υποχρέωση οποιουδήποτε σκεπτόμενου κράτους, οποιασδήποτε λειτουργικής κοινωνίας.

 Μετά από τη διάσωση υπάρχει και η δημοκρατική υποχρέωση τα διασωθέντα να είναι δημοσίως προσβάσιμα από οποιονδήποτε, θα έχει κάποτε την ανάγκη να βρίσκεται σε επικοινωνία με το παρελθόν, το δικό του ή των προγόνων.

 Η σύγχρονη τεχνολογία, του 21ου αιώνα, έχει ένα εξαιρετικό εργαλείο που μπορεί να εξασφαλίσει τη δημοκρατική πρόσβαση στα τεκμήρια του παρελθόντος, δηλαδή στα αρχεία παντός είδους. Την ψηφιοποίηση και την πρόσβαση μέσω του διαδικτύου.

Βεβαίως τίθεται, εύλογα, ζήτημα οικονομικών δικαιωμάτων της πνευματικής ιδιοκτησίας, όταν πρόκειται για έργα και τεκμήρια των εν ζωή δημιουργών.

 (Η προσωπική μου άποψη για τα έργα των θανόντων είναι ελαφρώς ή βαρέως διαφορετική από τη νομικά ισχύουσα συνθήκη. Εγώ πιστεύω ότι με τον θάνατο του δημιουργού το πνευματικό δικαίωμα ανήκει σε ολόκληρη την κοινωνία και πρέπει να είναι ελεύθερο για χρήση από οποιοδήποτε πνευματικό ή μη άνθρωπο. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.)

Σε κάθε περίπτωση μια οργανωμένη κοινωνία θα μπορούσε να βρει τρόπους διαχείρισης αυτής της κληρονομιάς, εφ’ όσον θα πίστευε ότι η πρόσβαση στο πνευματικό παρελθόν είναι αναγκαία για τη δημιουργία πνευματικού μέλλοντος.

Οπωσδήποτε όμως, ασχέτως από το τι νομίζει το κράτος νομικά ή ηθικά, οι καλλιτέχνες και οι πνευματικοί δημιουργοί έχουν υποχρέωση να έχουν πρόσβαση στο πνευματικό παρελθόν, να εμπνέονται απ’ αυτό και μάλιστα θα πρέπει να αγωνιστούν για να είναι εξασφαλισμένη αυτή η πρόσβαση. Έχουν επίσης υποχρέωση να κληροδοτήσουν την πρόσβαση και στο δικό τους έργο, μετά το θάνατό τους. Το πνεύμα κληρονομείται και μεταλαμπαδεύεται, δεν καταναλώνεται.

 Αλλιώς, ο ανθρώπινος πολιτισμός κινδυνεύει να εξαφανιστεί.

Βεβαίως, αν όλα -χωρίς αξιολόγηση- διασώζονται, υπάρχει ο κίνδυνος της μεγάλης σύγχυσης που θα προκύψει για τη διαχείριση όλης αυτής της πληροφορίας, όπως ήδη αποδεικνύεται από το καθημερινό «γκουγκλάρισμα» με τη δυσκολία να ανακαλύψεις, μέσα στο χάος των αποτελεσμάτων, εκείνο που πραγματικά σε ενδιαφέρει.

 Ακόμη υπάρχει και ο κίνδυνος ξαφνικής εξάλειψης των ψηφιακών αποτυπωμάτων, αν και όταν μια ηλιακή μαγνητική καταιγίδα διαγράψει τα επί της γης ψηφιακά αρχεία. Ο μη γένοιτο…

 Tότε, όπως είναι φυσικό, τα υλικά τεκμήρια θα έχουν ανυπολόγιστη αξία. Ας τα φυλάξουμε λοιπόν όσο γίνεται, με όποιες θυσίες.

Υ. Γ. Όλες αυτές οι σκέψεις είναι ίσως άνευ νοήματος, γιατί μπορεί να είναι άτοπες την επόμενη μέρα, που θα έρθει η κάθαρση ή η εκκαθάριση, μετά την αντιμετώπιση του κορωνοϊού  KOVID-19.

4.4.2020