Οι 52 βασίλισσες του Χρήστου Κανελλόπουλου είναι ένα απρόσμενα απολαυστικό βιβλίο, γραμμένο με προσχηματική ποιητική μορφή που αναπτύσσεται στη βάση μιας αντιστοίχισης των χαρτιών της τράπουλας με τις βασίλισσες της φαντασίας του συγγραφέα. Δεκατρείς βασίλισσες για κάθε σύμβολο της τράπουλας (κούπα, καρέ, μπαστούνι, σπαθί) (συν δυο μπαλαντέρ). Μέσω αυτής της κατηγοριοποίησης των ποιημάτων οδηγούμαστε σε μια αφηγηματική μέθεξη γεμάτη από τη νοσταλγία μιας εφηβείας που εκτείνεται στο διηνεκές, και ταυτόχρονα χτίζεται μια “χαοτική” οντολογία του έρωτα, του πόθου και των καημών του. Στην πράξη αυτό το χαοτικό σύμπαν παρουσιάζεται απολύτως τακτοποιημένο και ελεγχόμενο από τον συγγραφέα  – ή ίσως θα έπρεπε να πούμε ποιητή – εφόσον περιέχει αποδελτιωμένο το σύνολο των εμπειριών του (βιωματικών ή απλά αισθητηριακών) σωματοποιημένο επί του βιβλίου, έμπλεο κοινωνικών, λογοτεχνικών, φιλοσοφικών, εικαστικών και μουσικών αναφορών.

Το βιβλίο παρουσιάζεται ως μία προέκταση του Εγώ κι αυτή η προέκταση είναι γένους θηλυκού μιας και η ζωή μας από τον έρωτα αλατίζεται (ή και πιπερώνεται) και το άρθρο του έρωτα θα όφειλε και – συμφωνώ – να ήταν γένους θηλυκού. Με τα πρόσωπα του βιβλίου (με τις Βασίλισσές του) ο συγγραφέας, άλλοτε ταυτίζεται ιδεολογικά, άλλοτε τις αντιμάχεται, άλλοτε το υπερεγώ του τις ξεπερνά ενώ το εγώ του τις ενσωματώνει, άλλοτε παραμένει  άσφαιρος, ιδανικός και ανάξιος εραστής τους, άλλοτε τις ποθεί κι ολοκληρώνει, άλλοτε τις ποθεί και τις επιδιώκει, άλλοτε τις καταδιώκει κι άλλοτε τον καταδιώκουν. Μα όλη ετούτη η αλληλουχία δεν είναι ο έρωτας;

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει πάντως να συνειδητοποιήσουμε ότι οι 52 βασίλισσες είναι ένα βιβλίο “απελευθερωμένο” – για να μην πω απελεύθερο –  όχι μόνο υπό την έννοια ότι δεν περιέχει τους περιορισμούς, τους κανόνες ή τους εργαλειοκρατικούς τρόπους που επιβάλλει ένα συγκεκριμένο είδος ποίησης, αλλά κυρίως επειδή δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει λέξεις που έχουν σχέση με τη γενετήσια πράξη ή τη γενετήσια πρόθεση με τρόπο σχεδόν αγοραίο ή και εντελώς αγοραίο, δίχως να χάνεται ο σεβασμός απέναντι στη γλώσσα η οποία αναδύεται πλούσια και γλαφυρή  και με διάθεση δομικών πειραματισμών. 

Σε μια πρώτη ανάγνωση, και με το πρόσχημα της ωμής γλώσσας, ίσως κάποιος χαρακτηρίσει το βιβλίο ως μια κυνική καταγραφή του πόθου και των φαντασιώσεων ενός εγωιστικού αρσενικού κι όλα τα πρόσωπα που υμνούνται σε αυτό ως πρωταγωνίστριες, τα θεωρήσει υποχείρια της σεξουαλικής του φαντασίας. Ξεκάθαρος – μα και φαρμακερός – ελλοχεύει ένας τέτοιος κίνδυνος. Δεν θα ασχοληθώ καν με μια τέτοια απερίγραπτη στρέβλωση σε ένα κείμενο γραμμένο ως αναγνωστικό σημείωμα. Τέτοια θέματα έχουν λυθεί από καιρό – κοντεύει αιώνας  – για τη λογοτεχνία στον τόπο μας. Κι απ’ την Αργώ ή Πλους Αεροστάτου του Εμπειρίκου ως τα Μελένια Λεμόνια του Τριαρίδη, θα βρει ο σύγχρονος ευαίσθητος αναγνώστης (που είναι υπαγορευμένα ευαίσθητος και στο ελάχιστο αναγνώστης) να γράψει όσα αντισεξιστικά διδακτορικά επιθυμεί (εντός ή εκτός πανεπιστημιακών τμημάτων δημιουργικής γραφής εννοείται). Η αλήθεια, πάντως,  του βιβλίου – και χρησιμοποιώ τη λέξη όχι με φιλοσοφικό τρόπο αλλά πραγματιστικά, ως ένα δυναμόμετρο ειλικρίνειας, τιμιότητας απέναντι στον αναγνώστη και αξιοπρέπειας – και ως πρόθεση αλλά και ως αποτέλεσμα προκύπτει επίσης ξεκάθαρη, κρυστάλλινη και αδιαμφισβήτητη.  Στο κεφάλι μας εγκαθίσταται ένας κόσμος ολόκληρος, ο κόσμος του ποιητή. Ένας κόσμος γεμάτος από δέος και σεβασμό για το γυναικείο φύλο, για τις ομορφιές του κορμιού, του έρωτα και των λυγμών του. Σε αυτό καταλήγουμε εύκολα διαβάζοντας: η γραφή ρέει αβίαστη και καθαρή σα γάργαρο νερό δημιουργώντας λίμνες αφήγησης και ενίοτε πλοκής· όπου δε, παρατηρείται έλλειψη κανόνων είναι σαφές ότι ερχόμαστε σε επαφή με ατόφια κομμάτια του υποσυνειδήτου του συγγραφέα που μεταφέρουν όχι μόνο την προσωπικότητά του στο ακέραιο αλλά και αυτό ακόμη το υπόγειο ή και καταχθόνιο περιεχόμενό της. Για μένα αυτό είναι αρκετό για να χαρακτηρίσω το αποτέλεσμα αξιόλογη λογοτεχνία. 

Δεν μπορεί κάποιος να απολαύσει έναν τέτοιο χείμαρρο χαοτικής έμπνευσης και εμπειρικής πρόσληψης παρά μόνο παραμερίζοντας κι αφήνοντας το ρεύμα να συμπαρασύρει τα συναισθήματα του, τις προκαταλήψεις του, και την αισθητική του.

Αυτό είναι και που προτείνω: να αφεθεί ο αναγνώστης δίχως προκαταλήψεις στην απόλυτη ομορφιά του μυαλού του συγγραφέα, ώστε η ποίησή του – όπως ο ίδιος επιθυμεί να αντιλαμβάνεται τη γραφή του – να βρει τους αποδέκτες του. 

Ειδική μνεία οφείλεται α) στην αισθητική της έκδοσης που είναι, όπως άλλωστε μας έχουν συνηθίσει οι εκδόσεις ΑΩ, λαμπρή και, β) στην Εύα Χασάπη που έχει κάνει το εξώφυλλο αλλά και τις εσωτερικές εννοιολογικές διακοπτόμενες βινιέτες των συμβόλων που αντιστοιχούν στις βασίλισσες, και που όπως φαίνεται στην εικόνα από την εναρκτήρια σελίδα, είναι δουλεμένες μινιμαλιστικά και πληρούν με απόλυτη ακρίβεια, χιούμορ και σχεδόν αυτόνομη υπόσταση, τον ρόλο που τους ανατίθεται, να κατατάξουν δηλαδή τις βασίλισσες στις κατηγορίες τους χωρίς πολλά πολλά:

• Κούπα – του έρωτα και της αγάπης

• Σπαθί – φιλοσοφικές και παραμυθένιες,

• Καρό – πορνικές

• Μπαστούνι – του πόνου και του θανάτου

• και δύο μπαλαντέρ!

– 22/02/2022