Αγαπημένη μου Μαντάμ Σιλένα,
Ελπίζω το γράμμα μου να σε βρίσκει καλά. Η αλήθεια είναι πως λόγω του κορονοϊού μου έχουν λείψει οι πολύωρες ζωντανές συζητήσεις μας και στο τηλέφωνο ή με μέηλ δεν είναι πάντα εύκολο να πεις όσα σκέφτεσαι. Αποφάσισα κι εγώ να σου γράψω γιατί έχω βρεθεί σε μια περίεργη θέση. Νιώθω σχεδόν ανόητη και αγράμματη!
Μην εκπλήσσεσαι! Μιλάω ειλικρινά! Θα σου εξηγήσω αμέσως τι εννοώ. Όπως καλά γνωρίζεις κρατώ τη στήλη “Διαβάζοντας αλλιώς…” στο περιοδικό που στόχο έχει να παρουσιάζει βιβλία μ’ έναν οικείο τρόπο για τον αναγνώστη ώστε αυτά που, κατά την ταπεινή μου γνώμη, έχουν κάτι να πουν, να προτείνονται προς ανάγνωση. Ενίοτε κάνω και ανεξάρτητες παρουσιάσεις, αλλά πάντα με το ίδιο σκεπτικό.
Πολλές φορές, λοιπόν, διαβάζω παρουσιάσεις ή κριτικές άλλων σχετικά με τα βιβλία που επιλέγω κι εκεί έρχονται τα απανωτά σοκ!
Ε ρε τι γίνεται! Δεν καταλαβαίνω τι γράφουν! Δηλαδή καταλαβαίνω, αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί χρειάζεται να γίνονται “βασιλικότεροι του Βασιλέως”! Εξηγούμαι. Παίρνω μια ποιητική συλλογή λ.χ. η οποία ασχολείται με τα ίδια θέματα που ασχολούνται οι ποιητές απ’ όταν ξεκίνησε να γράφεται Ποίηση. Το βλέπεις! Εκείνο που διαφέρει, ή και ενδιαφέρει είναι ο τρόπος γραφής, η διαχείριση των θεμάτων. Βλέπεις τους τρόπους έκφρασης, τα ρεύματα που επηρεάζουν τον ποιητή, τη γλώσσα και τα σχήματα λόγου, ανακαλύπτεις τα νοήματα, βλέπεις πώς τοποθετεί τον εαυτό του μέσα στο Σύμπαν κι απέναντι στο σύνολο – η Ποίηση είναι μια προσωπική κατάσταση που όμως απευθύνεται στο συλλογικό- βλέπεις τη φιλοσοφική ή όχι διάσταση των ποιημάτων του, διακρίνεις τυχόν επιρροές, μάλιστα, κι όλα αυτά προσπαθείς με απλό λόγο να τα δώσεις στον αναγνώστη σου να τα καταλάβει.
Αμ’ δε!!!
Ειδικά για την ποίηση γράφονται τα πιο στρυφνά κι ακατανόητα. Πραγματείες και δοκίμια με μια σχεδόν απροσπέλαστη γλώσσα που μοιάζει να χρησιμοποιείται από ένα σύγχρονο “ιερατείο διανοουμένων” που δεν επιτρέπει στους απλούς ανθρώπους να εισχωρήσουν στο “άβατο” της λογοτεχνικής δημιουργίας! Και ποιοι είναι αυτοί που με τα λασπωμένα ποδάρια τους ζητούν κάτι τέτοιο; Εδώ δεν μπορούν να ψυχαναλύσουν τον ποιητή και το έργο του! Γιατί βέβαια, δεν στο έγραψα αυτό, είναι πάγια τακτική το να βάζεις έναν Λακάν και έναν Φρόυντ ως αυθεντίες καθώς προβαίνεις στην ανάλυση του ποιητή και του έργου του! Κανονικά πρέπει να φοβάται κάποιος να γράψει σήμερα μη και βρεθεί αντιμέτωπος με την ψυχανάλυση κι αποκαλυφθούν τα μυστικά της ζωής του! Και μη νομίζεις, το ίδιο συμβαίνει και με την πεζογραφία, αλλά με την ποίηση είναι που σεληνιάζονται όλοι! Λες και ανοίγουν τα βιβλία τους και ψάχνουν να βρουν τις πιο περίπλοκες και πολύπλοκες λέξεις και φράσεις προκειμένου να μας αφήσουν όλους με το στόμα ανοιχτό!
Αναρωτιέμαι πάρα πολλές φορές ποιος στ’ αλήθεια μπορεί να νιώσει έναν ποιητή που βρίσκεται μέσα στο “χάος” της προσωπικής επικοινωνίας του με το Σύμπαν; Αν με ρωτήσεις θα σου πω ότι ο πιο πλήρης ορισμός του ποιητή μάς έρχεται από τον Πλάτωνα στο έργο του “Ίων”, όπου ονομάζει τον ποιητή “ιερόν πτηνόν”, διάμεσο του ουρανού και της γης. Μπορεί να βλέπει και να αντιλαμβάνεται πράγματα ανεπαίσθητα για τους πολλούς, να “πιάνει” τα μηνύματα του ουρανού και να τα μεταφέρει στη γη. Είναι αυτή “η αντένα η υψωμένη στα χάη” του ουρανού, η ευαίσθητη κεραία, είναι ο “ελεγκτής των αστεριών” για να θυμηθώ τον Καρυωτάκη και τον Σαχτούρη κι όχι κάποιους άγνωστους – που συνήθως χρησιμοποιούνται και νιώθουμε εμείς οι απλοί αναγνώστες αγράμματοι, ίσως και να είμαστε δηλαδή με τα μέτρα και τα σταθμά κάποιων!- δημιουργούς πάντα ξένους!
“Ο ποιητής ένα κενό”, λέει ο Σεφέρης. Και δεν το λέει γιατί ο ποιητής ψυχαναλύεται. Αντίθετα, ο ποιητής έχει αυτόν τον μοναδικό τρόπο αντίληψης και σύλληψης του κόσμου, των εικόνων, των στιγμών και της μετατροπής τους σε λέξεις. Πολλές φορές χάνεται μέσα στο ποίημα που τον κατακλύζει πριν καν μεταφέρει οτιδήποτε στο χαρτί. Αυτό που συλλαμβάνει ίσως δεν το μεταφέρει καν. Στο χαρτί μεταφέρει το προσωπικό άδειασμα απ’ όσα έχει μαζέψει, δεν αντέχει να κρατάει μέσα του τη μαγεία του κόσμου ή, αντίθετα, το κακό που βλέπει. Τα θέματά του τα συναντάς ίδια και στον Όμηρο ή στους αρχαίους Λυρικούς ποιητές, γιατί πολύ απλά μιλούν όλοι για το μεγάλο μυστήριο που λέγεται Ζωή και το επίσης μυστήριο που λέγεται Άνθρωπος. Αυτός ζει, πεθαίνει, ερωτεύεται, πολεμά, ονειρεύεται, θλίβεται, αγαπά τη φύση και βλέπει σ’ αυτή τον κύκλο της ζωής, αγωνίζεται για τις αξίες του, φιλοσοφεί. Το θέμα είναι ο τρόπος διαχείρισης των θεμάτων, η γλώσσα της εποχής, η επικοινωνία με τους συγχρόνους του και με τους παλαιότερους, το αν έχει ή όχι εντέλει την ιδιότητα του ποιητή ή απλώς είναι ένας καλός μιμητής.
Δεν ακυρώνω την κριτική! Θα ήθελα απλώς να μην είναι πιο περίπλοκη από το έργο που εξετάζει. Πιστεύω πως έργο αυτού που παρουσιάζει ένα βιβλίο λογοτεχνικό ή μια ποιητική συλλογή είναι να δείξει στο κοινό που απευθύνεται πως αυτό αξίζει ή όχι να διαβαστεί. Μια δυσνόητη παρουσίαση ή κριτική αποτρέπει από το διάβασμα ακόμη κι αν πρόκειται για αριστούργημα. Είναι και θέμα σεβασμού απέναντι στον συγγραφέα ή τον ποιητή!
Εσύ τι λες; Τόσα διαβάζεις κάθε φορά! Ειλικρινά θα περιμένω με αγωνία την απάντησή σου!
Με αγάπη
Λένη Ζάχαρη
Αγαπητότατη μαντάμ Λένη μου!
Το γράμμα σου είναι πάρα πολύ σοβαρό και δεν μου επιτρέπεται να σε αντιμετωπίσω παιγνιωδώς, δηλ. με τον συνήθη τρόπο που ανταποκρίνομαι στα παιγνιώδη γράμματα…
Σε παραπέμπω απλώς σε προηγούμενες απαντήσεις μου γενικώς «επί λογοτεχνικών θεμάτων και θεμάτων Τέχνης»: το κοινό στοιχείο όλων είναι το ότι καταφέρονται εναντίον πάσης μορφής σοβαροφάνειας!
Τι να σου πω επί του συγκεκριμένου;
Υπομονή! Δυστυχώς, αυτή την εποχή, οι μόνες προφυλάξεις που μπορούμε να πάρουμε είναι να νίπτουμε συχνά τα χέρια μας και να κρατάμε αποστάσεις ασφαλείας – όσο μπορούμε- από οτιδήποτε τοξικό και κολλητικό!
Ας είμαστε αισιόδοξοι: θα έρθουν ξανά μέρες που θα μας επιτρέψουν να ανακτήσουμε τη διαύγεια της σκέψης μας, και τότε σίγουρα θα αναθεωρήσουμε την παράξενη στάση μας απέναντι σε πολλά πράγματα…
