Λένη Ζάχαρη: Ευσταθία Δήμου, «Απώλεια Λήθης», Εκδόσεις των Φίλων, 2019

Το καλαίσθητο αυτό βιβλίο, η «Απώλεια Λήθης» είναι η τρίτη ποιητική συλλογή της Ευσταθίας Δήμου. Η γραφή της ποιήτριας συνδυάζει τα γνωρίσματα τόσο της παραδοσιακής φόρμας (ομοιοκαταληξία), όσο και του ελεύθερου στίχου (εξομολογητικός χαρακτήρας, στοχασμός, αναφορά στο προσωπικό) με χαρακτηριστικό γνώρισμα το χιούμορ και την ειρωνεία. Είναι τα ποιήματά της «χτύποι καρφιῶν», όπως δηλώνει στην προμετωπίδα του βιβλίου, με τους στίχους του Νάσου Βαγενά:

«Ἀκούω τόν χτύπο τῶν καρφιῶν. Τόν ἦχο τῶν ἀρμάτων.
Νιώθω στό δέρμα μου τό νόημα τῶν πραγμάτων»

Διαβάζοντας τα ποιήματα της Δήμου σκέφτηκα πως είναι “παιδιά” μιας μακράς παράδοσης της ποίησης μας που ξεκινά από τον λυρικό και ταυτόχρονα “σύγχρονο” Αρχίλοχο που προβληματίζεται με τα ανθρώπινα και τα προσωπικά του, προχωρά στους παιγνιώδεις έμμετρους, μα σκληρούς στίχους ποιητών όπως ο Σουρής και ο Σκόκος ή ακόμα όπως ο Ελύτης και ο Σεφέρης που χρησιμοποιούν την ομοιοκαταληξία σε ποιήματα με δηκτικό περιεχόμενο και υπαρξιακό προβληματισμό…

Η συλλογή της Δήμου αποτελείται από τριάντα τρία ποιήματα, και κάθε ποίημα αποτελείται από πέντε δίστιχα που ομοιοκαταληκτούν και είτε παραπέμπουν σε παροιμίες είτε σε αποφθέγματα, σίγουρα πάντως εμπεριέχουν τον προβληματισμό και την προσωπική περιπέτεια και εμπειρία. Αν και εκφράζει τις εμπειρίες του ποιητικού υποκειμένου η σύλληψη αυτή της μορφής της παροιμίας, και της “επικοινωνίας” με ένα “Εσύ” αποδέκτη των λόγων της, μετατρέπει το περιεχόμενο τελικά σε γενικευμένη εμπειρία και από το “Εγώ” ανοίγεται στο συλλογικό “Όλο”.

Η ποίησή της είναι εμφανώς υπαρξιακή. Η γλώσσα της απλή, οικεία, χωρίς πομπώδεις εκφράσεις. Τα θέματα που την απασχολούν είναι, εκτός από τα προσωπικά, ο Έρωτας, ο Θάνατος, ο Χρόνος που κυλάει και χάνεται και απειλεί με “Απώλεια Μνήμης” (εδώ παίζει κι ένα παιχνίδι με τον τίτλο: αντικαθιστά την Μνήμη με την Λήθη και προκαλεί έκπληξη!), και βέβαια η Ποίηση με τους διάφορους “εραστές” της, που την κακοποιούν με την ματαιοδοξία και τη φιλοδοξία τους γυρεύοντας ανδριάντες ενώ αδιαφορούν για την ουσία.
Η πρωτοτυπία χαρακτηρίζει ποιήματα όπως το “Στημένο όνειρο” για τον τρόπο που πραγματεύεται το θέμα του:

ΣΤΗΜΕΝΟ ΟΝΕΙΡΟ

Απόψε ονειρεύτηκα όνειρο που ‘χα στήσει.
Με προ Χριστού σενάριο και καστ που ‘χε απιστήσει.

Εγώ με ρούχα του έρωτα, με λούσα της αγάπης,
έφερα και στ’ απόθεσα, δώρα μου της απάτης.

Κι απόμεινα γυμνή. Γυμνή από φόρεμα θνητό
από ενοχή. Σε μιαν αόριστη εποχή ν’ ακινητώ.

Σούρσιμο φιδιού ακούστηκε έξαφνα από μακριά.
Που κρύφτηκε και μας κοίταζε από μιαν άκρια.

Άνοιξες δρόμο στο κορμί που έβγαζε απ’ τ’ όνειρο.
Πάνω μας το μήλο επικρέμαται ακόμη πρόωρο.

Ο χρόνος που περνάει, η ερωτική απογοήτευση, η “απάτη”, που εδώ ταυτίζεται με το Προπατορικό αμάρτημα, ένα “Εσύ” αποδέκτης του ποιήματος που λαβαίνει χώρα εντός ονείρου.
Ο ύπνος φαίνεται να είναι αγωνία για την ποιήτρια καθώς απειλείται, όπως όλοι μας, από τη Μνήμη, και τα όνειρα. Είναι όμως και αφορμή για ποιητική δημιουργία με λέξεις “ανείπωτες” που θυμάται μετά την αφύπνιση όπως μας περιγράφει στο λυρικό ποίημα “Απώλεια λήθης ΙΙ”

ΑΠΩΛΕΙΑ ΛΗΘΗΣ ΙΙ

Μνήμη μου, ήρθες απόψε μακρινή.
Φερμένη από μια τέχνη μαντική.

Πρώτα, το πρόσωπό σου σχηματίζω.
Δεν άλλαξες πολύ στοιχηματίζω.

Έπειτα διοχετεύω το κορμί
σε στάση που αναβλύζει την ορμή.

Μονάχα τη φωνή σου δεν πειράζω.
Σε ανείπωτες λέξεις τη μοιράζω.

Σαν όνειρο αρχίζω να θυμάμαι.
Ξυπνώ. Μόνη στο πλάι σου κοιμάμαι.

Επίσης, η αγωνία και οι απόψεις της για την ποίηση, τους ποιητές και όσους ασχολούνται με την Ποίηση γενικά διατυπώνονται στα ποιήματα “Εξωσυζυγική σχέση”, “ Συμβουλές σε νέο ποιητή”, “Η Μούσα”, “Ομοιοπαθητική”.
Στο ποίημα “Συμβουλές σε νέο ποιητή” είναι εμφανής η προτροπή της ποιήτριας για μια “άλλη” ποίηση, μια ποίηση που θα έρθει σε ρήξη ανάμεσα σ’ αυτό που επικρατεί και σ’ αυτό που ο νέος ποιητής κομίζει:

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΕ ΝΕΟ ΠΟΙΗΤΗ

Μέσα στους κύκλους να κλειστείς
των ποιητών. Λόγια να οπλιστείς

αρμόδια για χάδια αυτιών.
Προσκολλήσου πλάι σ’ αυτόν

που έχει λιγάκι από Θεό.
Όμοια με παιδί θετό.

Με τον τρόπο του πορεύσου.
Απ’ τους στίχους του εμπνεύσου

και, ποιητική αδεία,
γράψ’ του μία παρωδία.

Στα υπόλοιπα ποιήματα, όπως λ.χ. στο ποίημα “Γεύση πεπρωμένου” ή στο ποίημα “Τα πράγματα”, “Μοίρα”, “Νερό και χώμα”, με τον τρόπο που χαρακτηρίζει τη γραφή της, πραγματεύεται έννοιες και προβλήματα διαχρονικά που φτάνουν ακόμη και στην αιωνιότητα, όπως ανέφερα και πιο πάνω: θάνατος, προσκόλληση στα υλικά πράγματα, χρόνος που περνάει και χάνεται, έρωτας…

Τολμηρή η Δήμου όχι μόνο για τα θέματα της, μια γυναικεία φωνή μιλάει για τον χρόνο που φεύγει και μάλιστα με τρόπο ειρωνικό, αλλά και για τον τρόπο γραφής. “Αιρετική” η ομοιοκαταληξία της καθώς δεν υπακούει σε συγκεκριμένο μέτρο και σε αριθμό συλλαβών μαζί με τον εσωτερικό ρυθμό και τον λυρισμό των ποιημάτων- γιατί είναι λυρική φωνή η Δήμου- τους διασκελισμούς που ολοκληρώνουν το νόημα των στίχων και εξασφαλίζουν τη συνοχή στο εσωτερικό του ποιήματος, τολμηροί πειραματισμοί σύγχρονης ποίησης και παραδοσιακής φόρμας σε μια επιτυχημένη σύζευξη. Μαζί και η ειρωνεία, όπως ενδεικτικά μπορούμε να δούμε στο ποίημα “Η Αρχή ήμισυ του παντός” (και όχι μόνο βέβαια!!!), απ’ όπου παραθέτω ενδεικτικά μερικούς στίχους:

“Η αρχή ανηφόρα ως τη μέση του παντός.
Ύστερα ο δρόμος γίνεται πιο βατός.
…

Και βέβαια του Αχιλλέα η απόφαση
πού έκανε τη ζωή μια πρόφαση.

Ως κι ο Σίσυφος ίδρωνε ως τη μέση
προτού κατρακυλώντας πίσω πέσει.”

Κι εκείνο που σηματοδοτεί την ποιητική περιπέτεια αυτής της τολμηρής γυναικείας φωνής είναι ο χρόνος που περνάει· μοναχικό ποιητικό υποκείμενο βρίσκει τον τρόπο να το δηλώσει στα περισσότερα από τα ποιήματα, όπως στο ποίημα “Κλεψύδρα” ή στο ποίημα “Τα ιμάτια” ή στο ποίημα “Ώρες των ματιών”. Σημειώνω ενδεικτικά:

ΤΑ ΙΜΑΤΙΑ

Πάλι το βράδυ. Τα μάτια πάλι θάλασσα.
Άλλα ξεβράζει μάτια. Πόσες δεν χάλασα

νυχτιές να τ’ ανασύρω. Βλέμματα ναυαγοί
που επέζησαν απ’ της ζωής μου τη σφαγή.

Γαντζώνονται πάνω μου γερά και με τραβούν
στον πάτο. Τυχαία, μετά από χρόνια θα με βρουν

βυθισμένη στον εαυτό μου, ένα κουφάρι,
να παραδέρνω σε δάκρυα νερά. Τ’ αχνάρι

μου θα μαρτυρούν πρόσωπα με δίχως μάτια
που δεν με είδαν λεν και σκίζουν τα ιμάτια.

Αν μπορούμε να πούμε κάτι με βεβαιότητα για την Δήμου είναι πως έχουμε πράγματι μια ποιήτρια που καινοτομεί. Λυρική, συνδυάζει την μοντέρνα ποίηση με την παραδοσιακή φόρμα και μας αποδίδει ποίηση πρωτότυπη, δυναμική και συνάμα ευαίσθητη, στοχαστική και δηκτική· ποίηση του καιρού μας.

Βιογραφικό

Η Ευσταθία Δήμου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Κλασσική και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα τις θεατρικές διασκευές πεζογραφημάτων. Εργάζεται ως φιλόλογος στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές “Στη Σπορά των αστεριών” (Νέος Αστρολάβος/Ευθύνη, 2011), “Σονέτα” (Gutenberg, 2016) και “Απώλεια λήθης” (Οι Εκδόσεις των Φίλων, 2019). Άρθρα, διηγήματα και ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά. Το 2011 ήταν υποψήφια για το βραβείο καλύτερου νέου ποιητή στο 32ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ποίησης.