Στον καθρέφτη της Λίζας Διονυσιάδου, καταργώντας τον χρόνο και τις διαστάσεις, εμφανίζεται η ρωσίδα ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα. Η ανταλλαγή των εμπειριών, των αναμνήσεων, των βαθύτερων συναισθημάτων και των σκέψεων των δύο γυναικών μετασχηματίζονται σε βιβλίο.
Δυο γυναικείες περσόνες έχουν το λόγο, η Άννα Αχμάτοβα- πηγή της έμπνευσης ή και αφορμή εξομολόγησης για την αφηγήτρια- πρωταγωνίστρια Λίζα Διονυσιάδου- και η Λίζα Διονυσιάδου, η «άλλη Άννα», αφηγήτρια και πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος. Εδώ συμβαίνει η συγγραφέας να γίνεται και αφηγήτρια δηλώνοντάς το εξαρχής.
Το έργο κινείται στον χώρο του ρεαλισμού καθώς όσα περιγράφονται, καταγράφονται είναι πραγματικά. Ενισχύεται μάλιστα το ρεαλιστικό στοιχείο από τα ιστορικά στοιχεία, την τοπογραφία, τα πρόσωπα και τα γεγονότα.  Χωρίς να είναι σκοπός της συγγραφέως παρεισφρέουν στοιχεία υπερρεαλιστικά. Ο καθρέφτης, σύμβολο ψυχαναλυτικό, σύμβολο μυθολογικό και φιλοσοφικό, γίνεται από μέσο ενδοσκόπησης, μέσο επικοινωνίας δύο γυναικών διαφορετικών εποχών. Επικοινωνούν φυσικά, υπερνικώντας το εμπόδιο του χρόνου.
Μέσα από τον καθρέφτη η μία Άννα γίνεται το σύμβολο της άλλης Άννας- Λίζας.
Οι διαστάσεις του χρόνου καταλύονται κι από το παρόν μας μεταφέρει στο παρελθόν και ξανά στο σήμερα με φυσικότητα, ενώ οι χρονικές περίοδοι φαίνεται να αλληλοσυμπληρώνονται καθώς η μια αποτελεί εξέλιξη της άλλης.
Το βιβλίο αποτελεί κατάθεση ψυχής για τη συγγραφέα τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε σχέση με την αγαπημένη της ποιήτρια με την οποία βρίσκουν κοινά σημεία αναφοράς. Έτσι, ενώ δεν ταυτίζονται, διακρίνουμε μια σχεδόν παραλληλία στους βίους, γεγονός που κάνει το βιβλίο ακόμη πιο ενδιαφέρον.
Είναι πολύ ενδιαφέροντα τα ποιήματα της Αχμάτοβα τα οποία έχει αποδώσει η Λίζα Διονυσιάδου και παρεμβάλλονται στο κείμενο.
Με το βιβλίο αυτό ερχόμαστε σε επαφή με δυο ευαίσθητους ψυχισμούς και ταυτόχρονα δυο δυνατούς ανθρώπους. Τις χορδές της ψυχής τους ταλάνισε και ταλανίζει η εξουσία, η ραγδαία αλλαγή του κόσμου τους, ο θάνατος του πιο αγαπημένου προσώπου, ο έρωτας.
Αναφορικά με την γλώσσα του βιβλίου είναι απλή, λιτή, το ύφος εξομολογητικό και προσωπικό. Ικανό να φέρει τον αναγνώστη σε επαφή με τον κόσμο της Άννας Αχμάτοβα.

 ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΛΙΖΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑΔΟΥ

-Λίζα, στο βιβλίο αυτό καταγράφεις τις «συναντήσεις», μέσω του καθρέφτη σου με την ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα. Συναντήσεις που γίνονται αφορμή να καταγραφούν οι αγωνίες, οι βαθύτεροι προβληματισμοί, ο πόνος, όχι μόνο της Αχμάτοβα, αλλά κυρίως της άλλης Άννας, δλδ της Λίζας. Χρειαζόσουν κάτι ή κάποιον για να μπορέσεις να μιλήσεις για όλα αυτά;
Ποια η σχέση σου με την Αχμάτοβα πριν έρθετε τόσο κοντά μέσω των συνομιλιών σας;

-Ναι ! Χρειαζόμουν κάποιον να μιλήσω για όλα αυτά. Είχα μεγάλη ανάγκη να μοιραστώ τον πόνο με κάποιον που θα καταλάβαινε απόλυτα, με κάποια αδελφή ψυχή που θα αφουγκραζόταν τους προβληματισμούς μου, κάποιον που πέρασε μέσα από μεγάλο πόνο επίσης. Και όταν λέω πόνο, δεν αναφέρομαι μόνο στον προσωπικό. Κάποιον που πόνεσε για όλα όσα συνέβαιναν γύρω του, ανήμπορος να αντιδράσει. Πριν έρθουμε τόσο κοντά, δεν είχα ιδιαίτερη σχέση μαζί της. Αυτή η επικοινωνία προέκυψε απρόσμενα, περίπου μοιραία, όπως όλα τα παράξενα σε αυτή τη ζωή.

– Η Άννα Αχμάτοβα ανήκει σε μια γενιά ποιητών που ονειρεύονταν ότι θα αλλάξουν τον κόσμο. Με την Οκτωβριανή Επανάσταση τα όνειρά τους συνθλίβονται και οι περισσότεροι βρίσκονται κυνηγημένοι, εξόριστοι, νεκροί. Μπορεί η ποίηση να συνυπάρξει με την Εξουσία;

–Η άποψή μου είναι πως η ποίηση είναι αδύνατον να συνυπάρξει με την εξουσία. Η εξουσία μπορεί να καταστρέψει οτιδήποτε όμορφο και εύθραυστο και η ποίηση  αντιπροσωπεύει  περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την ομορφιά και την ευαισθησία.

-Ο καθρέφτης είναι ένα ψυχαναλυτικό σύμβολο. Το είδωλο και το αυτοείδωλο είναι επίσης έννοιες που χρησιμοποιούνται στον τομέα αυτό. Λειτουργεί ο καθρέφτης εδώ ψυχαναλυτικά και για τα δύο πρόσωπα ή ο ρόλος του είναι κάποιος άλλος; Με ποιο τρόπο οδηγεί στο μάτωμα και τις δύο γυναίκες;

-Λειτουργεί ψυχαναλυτικά αλλά όχι μόνον. Πίσω από τον καθρέφτη υπάρχουν δυνάμεις. Οι αντανακλάσεις είναι μαγικές. Άλλωστε η ηρωίδα μου η Άννα Αχμάτοβα, έχει μιλήσει πολλές φορές για την σχέση της με τους καθρέφτες και τις πραγματικότητες που γλιστρούν μέσα από αυτούς. Ματώνουν οι δύο γυναίκες μέσα από τις πολλές πραγματικότητές τους.

– Η Άννα Αχμάτοβα συναντά την «άλλη Άννα», την αφηγήτρια- πρωταγωνίστρια. Δυο γυναίκες που ζουν με τις αναμνήσεις τους και με προσωπικές τραγικές στιγμές. Είναι αιτία αυτές για την προσωπική συνάντηση των δύο γυναικών;

-Ναι ! Είναι αιτία, ικανή και αναγκαία !

– Για την Αχμάτοβα η ποίηση είναι όνειρο, αγάπη και βάσανο μεγάλο. «Η ποίηση είναι ανίκητη». Υπάρχει μια μεγάλη περίοδος κατά την οποία δεν γράφει. Πόσο σημαντική είναι στην πραγματικότητα η ποίηση για την Άννα Αχμάτοβα;

-Για την Αχμάτοβα η ποίηση είναι η ίδια της η ζωή. Την περίοδο που σιωπά, απλώς δεν ζει…

– Τι είναι αυτό που πληγώνει την Αχμάτοβα στην εποχή της και τι πληγώνει την αφηγήτρια – πρωταγωνίστρια; Υπάρχουν κοινά σημεία; Είναι κοντά οι ψυχισμοί τους;

–Οι ψυχισμοί τους, είναι τόσο κοντά που είναι δύσκολο στην αφηγήτρια να ξεχωρίσει πότε μιλά η μια και πότε η άλλη. Κατά την άποψή μου, αυτές οι δύο γυναίκες αδυνατούν να γαληνέψουν ως το τέλος. Σαν καταδικασμένες από την μοίρα να υποφέρουν διαρκώς από τύψεις για ότι θα μπορούσαν ίσως να έχουν κάνει και δεν έκαναν.

– Η Αχμάτοβα όσο υμνήθηκε, άλλο τόσο εξυβρίσθηκε. Μια γυναίκα που γέννησε πάθη μόνο και μόνο με την προσωπικότητά της. Πόσο την πλήγωνε αυτό; Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να σταθεί τόσο στην συντεχνία των ποιητών, λογοτεχνών, όσο και στην ρώσικη κοινωνία της εποχής;

–Σαφώς και ήταν δύσκολο. Το κατάφερε όμως με την παρουσία της και ο σεβασμός απέναντί της υπερίσχυσε όλων των άλλων μικρόψυχων ανθρώπινων συμπεριφορών.

– Ποιο ρόλο έπαιξε ο θάνατος στη ζωή της Αχμάτοβα και ποιον στη ζωή της αφηγήτριας;

–Ο θάνατος αγαπημένων προσώπων τις σφράγισε και τις δύο. Στην περίπτωση της Αχμάτοβα οι θάνατοι ήταν περισσότεροι, αλλά και περισσότερο σπαραχτικοί λόγω της τραγικής εποχής της, ενώ στης αφηγήτριας  ένας ήταν ο τρομερός θάνατος μέσα σε μια άχρωμη εποχή που μύριζε θάνατο παντού.

– Πώς νιώθει η αφηγήτρια όταν φεύγει η Άννα μέσα από τον καθρέφτη; Γιατί;

–Νιώθει λυπημένη, αλλά την ίδια ώρα τόσο γεμάτη από την επαφή  που είχε την τύχη να βιώσει όσο κράτησε η επικοινωνία της , που αισθάνεται ευτυχισμένη.

– Ποιος είναι ο αγαπημένος σου στίχος ή ποίημα της Αχμάτοβα;

–Είναι το ποίημα που παραθέτω στην αρχή της ιστορίας.

Σαν άσπρη πέτρα μέσα στο πηγάδι,

μια ανάμνηση εντός μου επιμένει.

Ούτε μπορώ ούτε θέλω να τη διώξω:

Είναι χαρούμενη μαζί και λυπημένη.

Μου φαίνεται πως θα την δει αμέσως,

όποιος βαθιά στα μάτια με κοιτάξει.

Και θ’ απομακρυνθεί συλλογισμένος

σαν για μια θλιβερή ν’ άκουσε πράξη.

Ξέρω πως οι θεοί μεταμορφώναν

ανθρώπους σ’ αντικείμενα μ’ αισθήσεις

ώστε να ζουν παντοτινά οι εξαίσιες θλίψεις

ως η ανάμνησή μου εσύ θα ζήσεις.

                                                                               1914

Μετάφραση Γιώργος Τσακνιάς)

Η συγγραφέας Λίζα Διονυσιάδου γεννήθηκε στη Θεσ/νίκη  Στα χρόνια της δικτατορίας σπούδασε αρχιτεκτονική στη Μόσχα. Η πρώτη ποιητική δουλειά της με τίτλο “Εν λευκώ” ήταν μια αντίστιξη στην “Γαλάζια μηχανή” (Καστανιώτης), που εκδόθηκε ύστερα από τον πρόωρο χαμό του εικοσάχρονου γιου της, Γιώργου Φιλιππίδη, το 1997. Έχει εκδώσει επίσης τα βιβλία: “Ο καθρέφτης”, “Προς τα έξω”, “Το τι του τίποτα”, Από μια σταγόνα γάλα”, “Χιονίζει”, Ο άνθρωπος από τηΧάβρη”, Ύστεροι έρωτες”.