ΠΡΟΦΙΛ
Αν δεν τολμήσεις, ψευτοζείς… Και μήπως δεν είναι έτσι; Όπως ακριβώς το γράφει στον τίτλο του βιβλίου του, αλλά και το αποδεικνύει ο συγγραφέας Δημήτρης Τζουβάλης. Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε για να ζήσουμε ελεύθεροι ή, τουλάχιστον, βέβαιοι ότι φτάσαμε ως εκεί που ήταν τα όριά μας, θυσιαστήκαμε και ζήσαμε; Ο ήρωας του βιβλίου του θυσιάζει ένα μέλος του για την αγάπη. Θυσιάζει γιατί μόνο έτσι μπορεί να την έχει και δεν το μετανιώνει. Η αγάπη τον ολοκληρώνει καθώς η ζωή του μέχρι τότε διακρίνεται από τη ματαιότητα και τη μιζέρια. Το φυσικό και το μεταφυσικό αγκαλιάζονται, το Καλό και το Κακό στέκονται απέναντι, αλλά ο καθρέφτης δείχνει πως είναι και μέσα μας… Χωρίς στόμφο, με εξαιρετικά καλή ελληνική γλώσσα- είναι από τις περιπτώσεις που χαίρεσαι να διαβάζεις ένα βιβλίο και για την γλώσσα του- ο Δημήτρης Τζουβάλης αφορμάται από ένα περιστατικό της νεανικής του ηλικίας το οποίο μεταπλάθει σε μυθιστόρημα. Η φαντασία με την πραγματικότητα, ο χώρος, που είναι η πατρίδα του συγγραφέα, ο χρόνος που χάνει τις διαστάσεις του, οι άνθρωποι που αποκτούν δυνάμεις ανερμήνευτες με την κοινή λογική, τα γεγονότα, ταξιδεύουν τον αναγνώστη και τον οδηγούν στην ίδια διαπίστωση, Αν δεν τολμήσεις, ψευτοζείς!
Ο Δημήτρης Τζουβάλης γεννήθηκε στο Νεοχώρι Μεσολογγίου τον Μάρτιο του 1946. Την βασική εκπαίδευση έλαβε στο Γαλαξείδι, στην Αμφιλοχία, στον Αστακό και στο Αγρίνιο. Στην Uppsala της Σουηδίας σπούδασε Μαθηματικά, Πληροφορική και Ρομποτική. Μαζί με άλλους ίδρυσε τα λογοτεχνικά περιοδικά “Σύνθεση” και “Εμβόλιμον”. Γράφει ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα και θέατρο.
Τον ευχαριστώ θερμά για τις ευχές του στη συνέντευξη αυτή της οποίας η δημοσίευση συμπίπτει με τα δικά μας “Περι ού”– σια τολμήματα μετά από δύο χρόνια.. Να είναι καλά και να δημιουργεί!
ΑΝΦΑΣ
Λ.Ζ. Δημήτρη Τζουβάλη, σε καλωσορίζω στο “Περί ου” και στη στήλη “Προφίλ- Ανφάς- Τετ~Α’ ~ Τετ”. Αφορμή για την συνάντησή μας στάθηκε το τελευταίο βιβλίο σου “Αν δεν τολμήσεις, ψευτοζείς”. Είναι στάση ζωής εκτός από τίτλος βιβλίου;
Δ.Τ. Καλώς σας βρίσκω κι εγώ στην “Περί ού”σια όαση, της μεγάλης ερήμου του διαδικτύου. Στο τελευταίο μου βιβλίο, “Αν δεν τολμήσεις ψευτοζείς”, από τις εκδόσεις Αρμός, εμπλέκω μυθιστορηματικά κι ένα μικρό κομμάτι της ζωής μου. Την εμπλουτίζω την πλοκή ή τη φτωχαίνω, δεν είναι σαφές. Απλά, ήθελα να περάσω στο βιβλίο, την αγωνία μου για τις ακατάληπτες έννοιες, του φυσικού και του μεταφυσικού, που μοιάζει με την αγωνία του ακροβάτη, πάνω στο τεντωμένο σχοινί κι από κάτω το χάος.
Ο άνθρωπος, δεν είναι σίγουρος αν προτιμά το σταθερό πάτημα στην ρουτίνα της καθημερινότητας, ή την ηθελημένη πτώση στο ανεξερεύνητο χάος. Πολλές φορές αποφασίζει να περάσει τις φοβερές πύλες, κι αν επιστρέφοντας διατηρεί τη δυνατότητα ομιλίας, ποτέ δεν διηγείται αυτά που οι πολλοί πιστεύουν πως υπάρχουν στην άλλη μεριά…
Λ.Ζ. Πριν βρεθούμε και μιλήσουμε “τετ~ α~ τετ” είχα τις πληροφορίες μου από τις…δημόσιες σχέσεις σου (..γέλια), κατέληξα στο συμπέρασμα πως είσαι ένας δραστήριος και δημιουργικός άνθρωπος, ένα πνεύμα ανήσυχο. Σε συνάντησα, μιλήσαμε, επιβεβαιώθηκα! Ήσουν ανέκαθεν έτσι ή η ζωή σε “εξέλιξε”;
Δ.Τ. Τα μεγάλα κακά σωρεύονται στις άρρωστες κοινωνίες, εξαιτίας της ποικιλόμορφης αδιαφορίας των πολιτών. Όλες οι κοινωνίες είναι άρρωστες, η κάθε μια με τη δική της ασθένεια, Οι κοινωνίες νοσηλεύονται διασωληνωμένες στην εντατική, αλλά προσποιούνται πως δεν το αντιλαμβάνονται. Η νόσος της δικής μας κοινωνίας είναι η επιλεκτική αδράνεια, και προσβάλλει την τεράστια αγέλη που αυτοαποκαλείται “φιλήσυχοι πολίτες”. Τα συμπτώματα είναι η δουλικότητα απέναντι στους δυνατούς, ο δεσποτισμός απέναντι στους αδύνατους, εθελοτυφλία στην αδικία κατά του διπλανού τους. Κώφωση στα βογκητά του αλλότριου πόνου. “Εμείς είμαστε ουδέτεροι”, δικαιολογούνται, χωρίς να ξέρουν πως είναι συνένοχοι.
Εξεγείρονται και μαχητικοί κατακλύζουν τα γήπεδα την Κυριακή, μετά τον εκκλησιασμό, και είναι έτοιμοι να επιτεθούν εναντίον αυτού που θα αδικήσει την ομάδα τους και να τον ξεσχίσουν. Αδιαφορούν για τα καθημερινά προβλήματα, που τελειώνει η ασχολία μαζί τους με την έξοδο από το καφενείο. Δεν τολμούν να κατακλύσουν τις πλατείες με την μαχητική παρουσία τους, και να λύσουν άπαξ δια παντός τα προβλήματα που τους εξαθλιώνουν.
Τολμηρός είναι ο άνθρωπος, που δίνει το παρόν, όταν τον καλούν οι καιροί και η καθημερινότητα. Τότε πρέπει ν’ αποφασίσεις αν θα είσαι με τον αδικητή ή με το θύμα. Αν αδιαφορήσεις είσαι συνένοχος.
Αυτή η δομή της κοινωνίας, χρειάζεται ανθρώπους δημιουργικούς, που αψηφούν τις κρίσεις, αναλαμβάνουν προσωπικά την ευθύνη για τα κακώς κείμενα, και προσπαθούν να τα διορθώσουν.
Δεν μπορώ να κατατάξω τον εαυτό μου σε κάποια κατηγορία. Έχω την υποψία, πως δεν υπήρξα ποτέ συνένοχος…
Αν κατέληξες στο συμπέρασμα πως εγώ είμαι δραστήριος, ασφαλώς θα διαπίστωσες, πως “οι δημόσιες σχέσεις μου”, όπως λες, η Δήμητρα Παρασχαράκη, η σύντροφός μου, η IFER manager όπως πλέον με χιούμορ αυτοτιτλοφορείται, είναι η κινητήρια δύναμή μου.
Λ.Ζ. Τι σημαίνει IFER (άϊφερ) manager;
Δ.Τ. Άειφερ’ τούτο, άειφερ’ τ’ άλλο… (γέλια!!!)
Λ.Ζ. Πρόκειται για στρατηγικό νου βεβαίως!
Δ.Τ. Στρατηγικότατο βεβαίως, βεβαίως! Η Δήμητρα είναι πάνω απ’ όλα εργατική. Αν προσθέσουμε οξύνοια, μεθοδικότητα και φαντασία, τότε μιλάμε για τη Δήμητρα στο σύνολό της.
ΤΕΤ ~ Α’ ~ ΤΕΤ
Λ.Ζ. Δημήτρη, όπως λες παραπάνω, στο τελευταίο βιβλίο σου εμπλέκεις ένα κομμάτι της ζωής σου με την μυθοπλασία, με το φαντασιακό στοιχείο. Το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας εξελίσσεται στο Μεσολόγγι, στο μέρος που γεννήθηκες, και μάλιστα τα έθιμα του τόπου έχουν τον δικό τους ρόλο στην ιστορία. Το Μεσολόγγι είναι τόπος μαρτυρίου ιστορικά, αλλά και τόπος μαρτυρίου ψυχικού για τον ήρωά σου. Είναι δέσμιος του τόπου σ’ έναν χρόνο που μεταφυσικά έχει καταλυθεί. Παίζει ρόλο σε όλο αυτό το “φορτωμένο” με μνήμες και ψυχές Μεσολόγγι;
Δ.Τ. Οι σκιές, δεν σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στο Μεσολόγγι. Οι ψυχές των αγωνιστών που έπεσαν μαχόμενοι, δεν έφυγαν ούτε στιγμή από τον χώρο. Εκεί που παίρνει να σουρουπώσει, και το φεγγάρι, που βγαίνει λαμπρό και καθρεφτίζεται στη λιμνοθάλασσα, δίνει αιτία ύπαρξης στις σκιές των αγωνιστών, και εμφανίζονται πάνω στη μάντρα, να κάνουν το νυχτερινό τους καραούλι. Κανένα βράδυ δεν ησυχάζουν…Κανείς αλαφροΐσκιωτος δεν έχει ύπνο με το φεγγάρι στο Μεσολόγγι. Και τις αφέγγαρες νύχτες, πάλι ξύπνιοι μένουν, καθώς οι σκιές κυκλοφορούν μέσα τους.
Ο ήρωας του βιβλίου είναι ένας από τους ευαίσθητους Μεσολογγίτες, με ανοιχτή την καρδιά, και την ψυχή στα κάγκελα, που δίνουν άσυλο στους αόρατους, όσους επιλέγουν τη συντροφιά τους για να περάσουν τη νύχτα τους.
Και η δική μου η ψυχή, στα κάγκελα είναι…
Λ.Ζ. Όταν κάποιος σε συναντήσει, χωρίς να σε ξέρει, δίνεις την εντύπωση του ήρεμου και ήσυχου ανθρώπου. Όπως κι ο ήρωας της ιστορίας σου. Ξέρω πως έχεις τολμήσει κι ας μοιάζεις με την ήρεμη θάλασσα…
Δ.Τ. Πώς θα χαρακτηρίσει κανείς τη θάλασσα; Ήρεμη; Φουρτουνιασμένη; Στοιχειό; Και τα ηφαίστεια; Ανενεργά αντικείμενα έρευνας; Εκρηκτικά φόβητρα; Λάβα που κατακαίει τα πάντα γύρω της;
Κι ο άνθρωπος θάλασσα είναι. Αν φυσήξει ούριος άνεμος, σηκώνει πανιά αν τολμάει και ξεκινάει ταξίδια. Αν δεν τολμάει μένει να κοιτάει και να κρίνει τους τολμηρούς για την αποκοτιά τους. Κρίνω, πάει να πει θαυμάζω, ζηλεύω, φθονώ.
Ένα ηφαίστειο που σιγοβράζει έχει μέσα του ο άνθρωπος. Οι εκρήξεις του, αλλάζουν τη δομή του κόσμου. Έχω κι εγώ μια ήμερη θάλασσα μέσα μου, γεμάτη Γοργόνες έτοιμες να βοηθήσουν τα εύπλοα καράβια των δημιουργικών ονείρων, ή να βουλιάξουν τα πειρατικά που διαγουμίζουν τις πατρίδες. Κι ένα ηφαίστειο έχω, που δημιουργεί νησιά στις εκρήξεις του.
Φλώρου Μαρία (ΣΚΕΤΚΕ), «Αλτ, διέταξε το Καλοκαίρι.» (κεφ.23)
Λ.Ζ. Οι ψυχές δεν ησυχάζουν αλλά δεν ησυχάζουν κατά πως φαίνεται και οι ζωντανοί. Μια παρέα δεμένη με δεσμά που ξεπερνούν την καθώς πρέπει λογική, δεσμά συναισθηματικά, βιώνει καταστάσεις φιλίας, έρωτα, πάθους, ακόμη και μεταφυσικές που φτάνουν σε ακραία γεγονότα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πρόσωπα που δρουν σε στιγμές αποφασιστικές του έργου. Από πού πήγασαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι και τα γνωρίσματά τους;
Δ.Τ. Από μέσα του πηγάζει ο καθένας μας. Από τον πλούτο που στάλαξαν μέσα του οι αιώνες. Μοιραία συναντάμε αυτούς που μας μοιάζουν, έλκουμε κοντά μας αυτούς που μας συμπληρώνουν, και τότε δενόμαστε με άρρηκτους δεσμούς, με ακατάλυτη κραταιή αγάπη, με φιλίες της θυσίας, με έρωτες μονομερείς ή αμφίπλευρους. Και ανθρώπους να μας μισούν έλκουμε. Όλοι αυτοί οι δεσμοί, είναι αλεξίνοοι, στερούνται λογικής. Κανείς δεν ξέρει την πηγή τους και την αιτία τους. Και οι μεταφυσικές εξηγήσεις είναι απελπιστικά τραβηγμένες από τα μαλλιά. Έτσι λοιπόν, αγαπάμε, φιλιώνουμε, ερωτευόμαστε, μισούμε, έτσι απλά και ανεξήγητα…
Λ.Ζ. Στο έργο υπάρχει μια αρχαία θεότητα. Ο Έρωτας – Ιανός των Ρωμαίων, ο Έρωτας ως Αρχέγονη δύναμη, όπως τον έβλεπαν οι Αρχαίοι Έλληνες (ακόμη και οι ποιητές, όπως ο Σολωμός). Είναι καταλυτικός ο ρόλος του και γιατί; Μέχρι που φτάνει αυτό το “πάλεμα”;
Δ.Τ. “Έρωτας, είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να γεννήσει μέσα στο ωραίο”, έλεγε ο αρχαίος ημών Σωκράτης. Παγγεννήτωρ Έρως. Γεννά Κόσμους, γεννά ανθρώπους, γεννά την Ειρήνη, γεννά τον πόλεμο. Ο Έρως έβγαλε τον Κόσμο από το Χάος, και ο Έρως μπορεί να τον ξαναστείλει στο Χάος. Γεννά και σκοτώνει ο Έρως. Και είναι ανίκητος, όπως μας πληροφορεί ο Σοφοκλής. Χαοκτόνος, Χαοπλάστης Έρως… Φίλαυτος Έρως, όταν φωλιάζει στις αδύναμες και ατελείς καρδιές των ανθρώπων. Και οι ερωτευμένοι, έχουν την ψευδαίσθηση πως δίνουν, αλλά στην ουσία προσπαθεί να πάρει ο καθένας, όσα πιο πολλά μπορεί για τον εαυτό του. Και το πάλεμα μαζί του, μπορεί να φτάσει μέχρι θανάτου μας. Ποτέ μέχρι θανάτου του.
Βλαχογιάννη Βίκυ (ΣΚΕΤΚΕ), «Ερωτευμένες Μάγισσες» (κεφ.4)
Λ.Ζ. Μορφές όπως του Καλόγερου ή της Νάντιας και της μητέρας της σε κάνουν να ανατριχιάζεις. Μεταφυσικές, απόκοσμες, αντίρροπες, ο Καλόγερος ταγμένος στον Θεό, κι οι δύο γυναίκες, μάνα και κόρη, στον διάβολο. Σύγκρουση καλού και κακού; Χαρακτηρίζει το έργο; Υπάρχει το κακό στον κόσμο και πώς;
Δ.Τ. Το καλό και το κακό είναι οι δύο όψεις του ανθρώπου. Καλό ήταν για τους Ρωμαίους να σκοτώνουν Χριστιανούς. Αυτό ήταν κακό για τους Χριστιανούς. Για τους Χριστιανούς, καλό ήταν να σκοτώνουν Έλληνες. Αυτό ήταν κακό για τους Έλληνες. Για τους Γερμανούς, καλό ήταν να σκοτώνουν Εβραίους. Αυτό ήταν κακό για τους Εβραίους. Οι κοινωνίες των ανθρώπων, σύσσωμες, εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για τις σφαγές. Αυτό ήταν καλό. Τις καταδίκασαν κατόπιν εορτής όμως. Αυτό ήταν κακό. Αυτά κάνουν το καλό και το κακό περιστασιακούς όρους…
Στον πόλεμο, τα εγκλήματα των νικητών παραγράφονται, ως καλώς καμωμένα, και τα εγκλήματα των νικημένων σύρονται στα δικαστήρια, ως κακώς καμωμένα. Έτσι το καλό και το κακό γίνονται όροι δύναμης και υπεροχής των όπλων…
Στις διάφορες περιοχές του κόσμου, τα ήθη που καθορίζουν τις έννοιες του καλού και του κακού είναι πολλές φορές, εκ διαμέτρου αντίθετα. Έτσι, το καλό και το κακό, γίνονται γεωγραφικοί όροι…
Υπάρχουν φωτισμένες ψυχές, όπως του Καλόγερου στο βιβλίο, που είναι ταγμένες να κάνουν μόνο το καλό. Πολλές φορές προκαλώντας κακό στον εαυτό τους. Και ψυχές του ερέβους, όπως της Νάντιας, που ξέρουν για δικό τους καλό το κακό των άλλων. Γι’ αυτές τις ψυχές, το καλό και το κακό είναι απόλυτοι όροι…
Αμπερίδου Σοφία (ΣΚΕΤΚΕ), «Στον Παράδεισο» (κεφ.30)
Λ.Ζ. Ο Δημήτρης, του βιβλίου, κάνει μια θυσία ανάλογη με του Καλόγερου. Αυτός όμως προκαλεί την κατακραυγή και την απέχθεια. Τι τον δικαιώνει για την επιλογή του;
Δ.Τ. Καλύτερα να λέμε ο “άλλος”. Δεν ονομάζεται και δεν τον νοιάζει, δεν υπάρχει παρά μόνο γι αυτούς που αγαπάει, δεν ζει, παρά μόνο για να τους αγαπάει. Κι όταν ο φίλος περνάει στην ανυπαρξία, θυσιάζει στον Θεό την αρτιμέλειά του, για να μπορεί να τον βλέπει και να συνεχίσει να μιλάει μαζί του και μετά θάνατον. Αυτός είναι ο κατ’ εξοχήν άνθρωπος της θυσίας. Τέτοιοι άνθρωποι δεν αποζητούν δικαίωση. Είναι ευτυχισμένοι αν η θυσία τους έχει αποτέλεσμα. Αλλιώς θα θυσιάζονται ξανά και ξανά, μέχρι να γίνει αυτό που ζητούν, ή να πεθάνουν. Το πλήθος, κατακραυγάζει τις πράξεις που δεν μπορεί να κατανοήσει. Πάντα αντιμετωπίζει έτσι τις ακατανόητες πράξεις που το ξεπερνούν και το φοβίζουν.
Λ.Ζ. Έχει εξομολογητικό χαρακτήρα το βιβλίο; Είναι κάτι δηλαδή που ήθελες να πεις και βρήκες τον τρόπο μετά από χρόνια;
Δ.Τ. Η ψυχή του ανθρώπου είναι γεμάτη από πράγματα που θέλει να κάνει, που θέλει να πει, να εξομολογηθεί, ν’ απολογηθεί. Έχει κενά που θέλει να γεμίσει. Είναι γεμάτη από ανθρώπους που αγαπάει και θέλει να κοινοποιήσει την αγάπη της. Και η δική μου η ψυχή γεμάτη από αγαπημένους είναι. Μέσα της ωρίμασαν, αναπλάστηκαν και λειάνθηκαν, με τον κυματισμό της θάλασσάς της, οι αιχμές και τα αγκάθια τους. Κι ετοιμάστηκαν να ειπωθούν, να εξέλθουν καθαροί, λαμπροί, περίβλεπτοι, αγαπημένοι, τρισυπόστατοι όπως οι θεότητες. Και θεωρώ χρέος μου να γίνω γέφυρα να πατήσουν επάνω μου, να στηρίξω την έξοδό και την δικαίωσή τους. Απλοί άνθρωποι της καθημερινότητας, αγαπημένοι άνθρωποι, ελεύθεροι πολιορκημένοι…
Καριώτογλου- Κακουλάκη Αργυρώ (Αλλοτροπία), «Η επέλαση των Δικαίων» (κεφ.8)
Λ.Ζ. Ένα στοιχείο, πριν αφήσουμε το βιβλίο, που κάνει κι εδώ την εμφάνισή του είναι η “μάζα”. Λίγοι στο βιβλίο τολμούν να εναντιωθούν στις απόψεις και τις δεισιδαιμονίες που αυτή ασπάζεται κι από τις οποίες τρέφεται. Ο ήρωας πηγαίνει κόντρα σ’ αυτό το ρεύμα και γίνεται απόκληρος. Είναι ένα ακόμη γνώρισμα που τον καθιστά “ήρωα”;
Δ.Τ. Οι άνθρωποι, ζουν πάντα με τον φόβο του Θεού, αλλά περισσότερο με τον φόβο των δεισιδαιμονιών. Οι κοινωνίες των ανθρώπων μοιάζουν σαν φορτηγό αυτοκίνητο γεμάτο με πατάτες, που η φυγόκεντρος τις στέλνει σαν μάζα πότε από τη μια μεριά και πότε από την άλλη. Κινούνται δηλαδή ομοιόμορφα, νομίζοντας πως είναι επιλογή τους, προϊόν της σκέψης τους. Όποιος δεν παρασύρεται και ακολουθεί την δική του πορεία, είναι θαυμαστός, αγαπημένος, μισητός, ήρωας, κατάπτυστος και πάντα εξοστρακιστέος.
Λ.Ζ. Ξαναγυρίζουμε στον τίτλο του βιβλίου τελικά, “Αν δεν τολμήσεις, ψευτοζείς”, κι αυτό θέλει θυσία!
Δ.Τ. Αυτό δεν θέλει θυσία, απαιτεί ανδρεία για να τολμάς, και φρόνηση για να μην παρασύρεσαι. Είναι κάτι που καρπούται ο εαυτός μας, όταν αίρεται πάνω από το τέλμα και παίρνει αποφάσεις. Βγάζει φτερά και πετάει, ζει τη δική του ζωή, όχι παρασυρόμενος από την μάζα, αλλά με τον δικό του σχεδιασμό. Χρησιμοποιεί και εξελίσσει όλες τις θείες “παροχές” του κορμιού και του πνεύματος, και προσεγγίζει, του δίνεται άδεια να δει και ίσως να κατανοήσει, την απόλυτη αλήθεια…
Βάκα Λένα (Αλλοτροπία), «Διαόλου Αυγοτάραχο»(κεφ.40)
Λ.Ζ. Δημήτρη Τζουβάλη, ζεις και δραστηριοποιείσαι στην περιοχή των Άσπρων Σπιτιών αρκετά χρόνια. Με την πρώτη σύζυγό σου, την αείμνηστη Αρσινόη Σερμιντζέλη, είχατε δημιουργήσει το “Εμβόλιμον”. Με την αεικίνητη και επίσης δημιουργική και δραστήρια σύζυγό σου, Δήμητρα Παρασχαράκη, έχετε την “Αλλοτροπία”! Θα ήθελες να μας μιλήσεις για όλη αυτή την πολιτιστική δραστηριότητα, εκτός των τειχών της Αθήνας, που είναι τόσο πολύ σημαντική;
Δ.Τ. Δεν είναι οι πόλεις που παράγουν πολιτισμό, δεν είναι τα πολυτελή κτίρια. Η κινητήρια δύναμη του πολιτισμού, δεν είναι οι κρατικές επιχορηγήσεις, μητέρες πολιτισμικών επιβητόρων και ασύστολων συναλλαγών. Η πρώτη ύλη του πολιτισμού είναι ο άνθρωπος. Στο μέρος που βρίσκεται, εκτός των τειχών, όπως λες, δημιουργεί εκ του μηδενός, χωρίς τις φανφάρες της επιλεκτικής και αργυρώνητης προβολής, πρωτογενή πολιτισμό, αυτόν που η ύπαρξή του είναι συνυφασμένη με την ζωή των πατρίδων, και η ανυπαρξία του σηματοδοτεί τον θάνατό τους.
Έχεις δίκιο στο “εκτός”. Αφήσαμε την αγαπημένη, περιούσια κόρη, της πολιτικής και της ζωής μας, την Αθήνα, εκτός των τειχών μας. Προτιμήσαμε την καλή ζωή, από την πλούσια ζωή. Ασπαστήκαμε την ολιγάρκεια και δεν μας έλειψε τίποτε. Εδώ, στα Άσπρα Σπίτια, με τους αείμνηστους Αρσινόη Σερμιντζέλη και Αργύρη Λιόλιο, και τον Δημήτρη Φαφούτη, εξαίρετοι λογοτέχνες και οι τρεις, δημιουργήσαμε με πολλές προσδοκίες, μία πολιτισμική τριήρη που την ονομάσαμε “Εμβόλιμον”, και την στείλαμε να εμβολίσει και να αποικίσει ανθρώπους. Οι θάνατοι, οι απογοητεύσεις από τις ίντριγκες νεοεισελθόντων μελών, εξόκειλαν την τριήρη στα βράχια, εύκολη λεία των πειρατών.
Στην διπλανή Αντίκυρα, με την Δήμητρα Παρασχαράκη, δημιουργήσαμε ένα πολιτισμικό χώρο που τον ονομάσαμε “Αλλοτροπία”, με μουσείο, πινακοθήκη, γλυπτοθήκη, δανειστική βιβλιοθήκη, αίθουσα φυσικής ιστορίας και πολλές εκδηλώσεις. Η όλη δραστηριότητα, απευθύνεται κυρίως στην πρώτη ύλη της δημιουργίας ενός αξιοπρεπούς αύριο, τα παιδιά. Προσπαθήσαμε, αυτή την δραστηριότητα, να την κρατήσουμε άτρωτη από τους θηρευτές εξουσίας, και αποκρούουμε καθημερινά τις επιθέσεις των θεσιθήρων. Λειτουργεί με εθελοντές και χωρίς επιχορηγήσεις.
Λ.Ζ. Εσύ ασχολείσαι επίσης και με τη κεραμική! Πώς ξεκίνησε αυτή η αγάπη;
Δ.Τ. Στην αρχή η συνάφεια με την κεραμική ξεκίνησε ως συζυγική σχέση, δηλαδή ως διαρκής και επαγγελματική συμβίωση. Όταν διαπιστώσαμε πως ήμουν καλός στην παραγωγή, αλλά ανίκανος στην πώληση, αποφασίσαμε το διαζύγιο κοινή συναινέσει και παραμείναμε πυριφλεγείς εραστές εκτός εμπορίου. Όταν βρεθήκαμε για πολλά χρόνια στη Σουηδία, δέχτηκε με χαρά να πολεμήσει την πενία μου, εκθέτοντας τα κάλλη της, ανά τας οδούς, τας ρύμας και τις εκθέσεις. Εκεί, υπήρχε και κρατική μέριμνα για την …εκδιδόμενη Τέχνη. Το όνειρο γυρισμού όμως, και η διαρκής αδιαφορία και ενίοτε εχθρική συμπεριφορά της Ελλάδας προς τους καλλιτέχνες, με ώθησε σε τομείς, που επαναπατριζόμενος, δεν θα ήμουν αναγκασμένος να πουλήσω την ψυχή μου στον πλειστηριασμό της πολιτικής, για να μου παρασχεθεί η άδεια, να συμμετέχω στο εργαζόμενο δυναμικό της πατρίδας μου. Μ’ αυτή την ερωμένη, ερήμην της πολιτείας, ζούμε μαζί τη ζωή μας, και χαριζόμαστε αφειδώς στους αγαπημένους μας…
Λ.Ζ. Δημήτρη, σε ό, τι φτιάχνουμε, γράφουμε, ποιούμε, αφήνουμε κομμάτια του εαυτού μας; Είναι απαραίτητη θυσία αυτή για να γίνει κάτι; Να αφήσουμε κάτι πίσω μας;
Δ.Τ. Δεν αφήνουμε κομμάτια του εαυτού μας στα “ποιήματά” μας, αφήνουμε τον ίδιον μας τον εαυτό ολόκληρο, μαχαιρωμένο κατάκαρδα. Τον καίμε ύστερα στο βωμό που λαχταράει να καεί. Το βωμό που επέλεξε να καεί. Ύστερα ξαναγεννιέται από τις στάχτες του, κι αν ήταν να διαλέξει καινούργια ζωή, πάλι την ίδια ζωή θα διάλεγε. Δεν είναι θυσία, καθήκον είναι, να καταθέτουμε το υστέρημα του πνεύματός μας για το μέλλον. Δεν αφήνουμε κάτι πίσω μας, μπροστά το προωθούμε. Του βάζουμε πανιά να ταξιδέψει. Κι αν η μοίρα του είναι να χαθεί στο ατίθασο πέλαγος του πνεύματος, τιμή μας που αξιωθήκαμε αυτή την πλεύση, τιμή μας που μπορέσαμε ν’ αρματώσουμε καράβι, και να το στείλουμε χαιρετίσματα στο μέλλον…
Μαντοπούλου Στέλλα (ΣΚΕΤΚΕ) «Άδραξε τη ζωή» (κεφ. 29)
Λ.Ζ. Δημήτρη Τζουβάλη, σ’ ευχαριστώ, σ’ ευχαριστούμε για την από καρδιάς συζήτηση! Μ’ αυτήν ξεκινάμε την καινούργια χρονιά, με νέα τολμήματα, με ελπίδες, θυσίες, όνειρα και σίγουρα ζωντανοί, προσδοκώντας και στους πόνους και στις χαρές, μια και παντού έχει κρυμμένο ένα μάθημα… Στην αληθινή ζωή!
Δ.Τ. Παντού έχει κρυμμένα μαθήματα η ζωή. Όλοι έχουμε να πάρουμε και μερικές φορές να δώσουμε μαθήματα. Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες των σκληρών μαθημάτων της ζωής. Μας εξασκεί καθημερινά στον ψυχοφθόρο πόνο. Μας μαθαίνει να θυσιαζόμαστε, εμείς οι άνθρωποι της στέρησης, για την ευμάρεια των ανθρώπων του πλούτου. Για να επιβιώσουμε, μαθαίνουμε να ζούμε στο όνειρο, με την Ελπίδα, τη μόνη παρηγοριά που απέμεινε στο κουτί της Πανδώρας, για τον κόσμο του μόχθου, του “λίγο”, και του “τίποτε”.
“Πως τα πας γέροντα;”.
“Δεν έχω παράπονο, το λίγο και το ντιπ, δεν μου λείψανε ποτέ”, απαντούν οι σοφοί ξεσχολισμένοι υπερήλικες.
Και πάντα η ζωή έχει κρυμμένο, ένα σκληρό τελευταίο μάθημα.
Ήταν χαρά, η συζήτηση μαζί σου, για το “Περί ού” –σιο περιοδικό σας, που είναι το δικό σας ταξίδι στο όνειρο, μέσα σ’ ένα κόσμο που δεν ευκαιρεί να ονειρευτεί. Είναι η δική σας θυσία για την αποτελμάτωση. Είναι η δική σας πηγή χαράς μέσα σε έναν διψασμένο κόσμο. Είναι και το δικό σας μερίδιο στον πόνο, που σκληραίνει την ελπίδα, πως αυτός ο τόπος έχει χρέος να πάει μπροστά, γιατί αν εκραγεί ο συλλογικός πόνος των ανθρώπων του, μόνο η ερημιά μπορεί να περιγράψει το μέλλον του…
