Από τις πλέον ιδιόμορφες συγγραφικές φωνές της πεζογραφίας μας ο Γιάννη Ξανθούλης.

Πολλά τα βιβλία του, αλλά και ιδιαίτερα γνωστός όσο και αγαπητός  από τα χρονογραφήματά του, τα θεατρικά του κείμενα για παιδιά, από τις ραδιοφωνικές εκπομπές του.

Ένα από τα κεντρικά χαρακτηριστικά με τα οποία έχει κερδίσει την αγάπη και την αναγνώριση ενός πολυπληθούς κοινού, είναι η δομή του γραπτού όσο και προφορικού του λόγου,  αλλά και ο τρόπος  -αυτοσαρκαστικός μα και χιουμοριστικός- με τον οποίον περιγράφει τις απόψεις του.

Και με ‘όπλα’ αυτές τις δυο αφηγηματικές  ταυτότητες έχει γράψει μυθιστορήματα που πέρα από την διεισδυτική -συχνά αρκούντως υποκειμενική- ματιά πάνω στα γεγονότα, διαθέτουν και μια ολοζώντανη παρουσία των ηρώων τους.

Είναι ένας από τους, μάλλον λίγους,  σύγχρονους  συγγραφείς μας που έχουν καταφέρει να συνδυάζουν τόσο την αναγνώρισή τους από ένα κάπως πιο εξειδικευμένο και απαιτητικό κοινό, όσο και από ένα άλλο που στέκεται περισσότερο στην πλοκή και το συναίσθημα.

Το προσφάτως  εκδοθέν μυθιστόρημά του  –‘Ζωή μέχρι χθες’- αυτήν την σύγχρονη αναγνώριση από αναγνώστες διαφορετικών απαιτήσεων, μα και δυνατοτήτων νομίζω πως την επιτυγχάνει περισσότερο από κάθε άλλο προηγούμενο του.

Πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Χωρισμένο σε δυο μέρη. Η γέφυρα ανάμεσά τους είναι απολύτως βατή έτσι καθώς ο Ξανθούλης από την αρχή μας γνωρίζει το κεντρικό πρόσωπο του έργου και το οποίο αν και στο πρώτο μέρος στην ουσία το παρακολουθούμε να ζει την εφηβεία του κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60, στο δεύτερο, που είναι η εποχή μας πλέον, η ίδια ηρωίδα όσο κι αν έχει γεράσει, ανιχνεύει και ξεκαθαρίζει  -μαζί με τον αναγνώστη των παθών της-  εκείνο το εφηβικό προφίλ της του πρώτου μέρους.

Ναι, είναι τελικά το χθες που καθορίζει το αύριο -ρήση που πολλοί συγγραφείς την αποδέχονται και εδώ, στο συγκεκριμένο έργο, ο Ξανθούλης την μετατρέπει και σε βάση στήριξης όλης της ιστορία του.

Κεντρική ηρωίδα η Αμφιτρίτη Βράνη. Κόρη μεγαλοαστικής οικογένειας που μεγαλώνει μέσα στην καταπιεστική προστασία  ενός νεοκλασικού της Αχαρνών  των μεταπολεμικών χρόνων, αλλά σφραγίζεται από ένα έρωτα που έχει τις οσμές μια κοινωνικής αμφισβήτησης.

Η σύγκρουση δύο κόσμων μέσα στο ίδιο εφηβικό σώμα θα επιφέρει την έκρηξη -κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Και αμέσως μετά από αυτήν την μυθιστορηματική ανατροπή, εισερχόμαστε στο δεύτερο μέρος του έργου, όπου και πάλι η Αμφιτρίτη θα μας ξεναγεί σε σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις της, όχι όμως με τη φωνή μιας εξεγερμένης έφηβης, αλλά με τα λόγια μιας ηλικιωμένης γυναίκας που θέλει να ξεκαθαρίσει ακριβώς αυτό το παρελθόν που εν αγνοία της καθόριζε  τη ζωή της μέχρι χθες.

Δεν θα ήταν μόνο δύσκολο να περιγράψει κανείς την σύνθετη πλοκή ενός μυθιστορήματος 400 τόσων σελίδων μέσα σε λίγες γραμμές, αλλά θα ήταν -κυρίως αυτό- μια αποτυχημένη και τελικά καταστροφική προσπάθεια παρουσίασης ενός έργου που πάλλεται από το πάθος μιας γυναίκας και που μέσα από τα λόγια αυτής της γυναικάς μια ολόκληρη ιστορική περίοδος επισημαίνεται και ένας ολόκληρος κοινωνικός ιστός φωτογραφίζεται.

Προτιμώ να τονίσω δύο ιδιαιτερότητες του έργου.

Η μια έχει να κάνει με το πλάσιμο μιας μυθιστορηματικής ηρωίδας που διαθέτει ένα δικό της τρόπο να ορά και να κρίνει, αλλά ακριβώς γιατί αυτός ο τρόπος είναι ολότελα δικός της  αποκτά και σημαντική αξία. Η Ιστορία δεν βιώνεται μήτε με τις χρονολογίες, μήτε με την στεγνή εξιστόρηση των μεγάλων στιγμών της. Μα γίνεται βίωμα μόνο αφού πρώτα προσφέρει το όνειρο και την απογοήτευση. Με άλλα λόγια αφού πάψει να είναι Ιστορία και γίνει ιστορία. Μάθημα μέγιστο λογοτεχνικής ενσάρκωσης που νομίζω από την εποχή του Ταχτσή  (υπενθυμίζω το ‘Τρίτο Στεφάνι’ του) θυμόμαστε να το έχουμε πιστέψει.

Η δεύτερη ιδιαιτερότητα του έργου είναι πως η ηρωίδα του μυθιστορήματος λες και συμπορεύεται με τον δημιουργό του.

Παράλληλες ηλικίες και καθόλου δεν ξενίζουν τα  διαφορετικά φύλα των δυο τους. Αντιθέτως μάλιστα, θεωρώ πως έχει ουσιαστικό έρεισμα το γεγονός πως ο Ξανθούλης επέλεξε μια γυναικεία φωνή να τον εκπροσωπήσει σε μια ανάπλαση του χτεσινού κόσμου.

Ο δημιουργός -εννοώ ο κάθε συγγραφέας που δεν γράφει απλώς, αλλά γεννά χαρακτήρες μέσα σε ένα κόσμο που επίσης ο ίδιος κατά τα δικά του πάθη τον πλάθει- μια θηλυκή περσόνα είναι. Υποδέχεται το σπέρμα της έμπνευσης, κυοφορεί το έμβρυο, γεννά το τέκνο – έργο. Που είναι τόσο δικό του, όσο και εκείνου του όντος  (χωροταξικής ή χρονολογικής ή και ψυχογραφικής υφής -αδιάφορο) που το έσπειρε.

Κι εδώ, μέσα από μια τέτοιας μορφής ταύτιση δημιουργήθηκε ένας σπαρταριστός τύπος ηρωίδας, καταγράφτηκαν οι αναμνήσεις μιας ολόκληρης περιόδου και ομολογήθηκε πως… Ναι, ότι ζήσαμε μέχρι χθες το έχουμε ζήσει.

Το αύριο είναι μεν ανοιχτό, αλλά είναι για τους επερχόμενους.