Το πρόσφατο έργο της Ανθούλας Δανιήλ, «Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα» έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά μελετών, δοκιμίων καθώς και διδακτικών βιβλίων, που όλα μαζί επιβεβαιώνουν το πολύπλευρο συγγραφικό της ταλέντο, καθώς επίσης, την αποδοχή και την εκτίμηση που απολαμβάνει από ακαδημαϊκούς δασκάλους, φιλολόγους, συγγραφείς και, βεβαίως, από το αναγνωστικό κοινό.

Η ίδια αποκαλεί το συγκεκριμένο έργο “αφήγημα”, με την προφανή εξήγηση ότι με αυτό εξιστορεί προσωπικά συμβάντα δεκαετιών, στη διάρκεια των οποίων, εκτός όλων των άλλων, επιδόθηκε σε μια μανιώδη προσπάθεια να κατακτήσει τις πιο υψηλόπνοες εκφάνσεις του λόγου και των τεχνών. Το  αφήγημα αυτό είναι μόνον ένας απόηχος, των όσων η Ανθούλα Δανιήλ αποκόμισε “συνομιλώντας” με έργα τέχνης και δημιουργούς. Προηγήθηκαν άλλα, εξαίρετα έργα της, όπως  μελέτες επικεντρωμένες στη λογοτεχνία, συμμετοχή σε ομάδες επιφορτισμένες με τη συγγραφή σχολικών βιβλίων, καθώς, επίσης, η διδακτορική της διατριβή για την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Εκείνο που ξαφνιάζει ευχάριστα τον αναγνώστη του  έργου «Δεκαετίες…», είναι ο τρόπος με τον οποίο η συγγραφέας επιλέγει να διατυπώσει το απαύγασμα αυτών των “συνομιλιών”.  Σε ένα σημείο του βιβλίου, η  ίδια χαρακτηριστικά ομολογεί: Τελικά, σε ό,τι και να έβλεπα ή να διάβαζα ή να άκουγα, έπρεπε να έβρισκα τα καλλιτεχνικά ανάλογα, (…) και αυτή η σχέση είναι μια κειμενική λειτουργία, που στα σχολικά μας βιβλία, πολύ αργότερα, την είπαν «διακειμενικότητα» (…). Ο Έκο λέει ότι τα πάντα είναι κείμενο και οι ζωγραφιές και οι μουσικές και ο χορός. Όλα.

Η προσωπική ομολογία, με αυτή την απλότητα περιγραφής, για ένα τόσο προκλητικό, πολύπλοκο και εξαιρετικά απαιτητικό θέμα, αν μη τι άλλο, ξαφνιάζει. Γιατί, όταν ένα ερέθισμα -από ένα κείμενο, έναν πίνακα, ένα γλυπτό ή από ένα μουσικό άκουσμα- γίνεται η αφορμή ώστε να αναζητήσει κανείς τα “καλλιτεχνικά ανάλογα” και να  αποτυπώσει  σε λόγο, απαιτούνται πολλά.

Πρώτα πρώτα, οφείλει να ακολουθήσει κανείς τον δρόμο που οδηγεί προς ένα υπερβαλλόντως απαιτητικό «ένδον σκάπτε», όπου εδράζονται οι μηχανισμοί της διαίσθησης, και της πρόσληψης, μέσω της μελέτης και του βιώματος. Γιατί, όσες γνώσεις και εμπειρίες μπορεί να αποκτήσει κανείς “συνομιλώντας” με ανθρώπων έργα, τίποτε δεν υπάρχει έτοιμο προς ανάσυρση και χρήση. Όλα αυτά πρέπει να ταξινομηθούν και να διατυπωθούν με λόγο εύληπτο και πειστικό. Και αυτό, προϋποθέτει  διαρκή και επίπονη μελέτη. Γιατί μόνο με αυτήν μπορεί να ξεδιπλώνει κανείς πτυχές αισθημάτων και σκέψεων,  να καταγράφει, να συγκρίνει, και να εναποθέτει το απόσταγμα που εκρέει, στο συνειδός της ψυχής, για να το μεταβάλει, στη συνέχεια, σε  λόγο.

Ακριβώς αυτό διαπιστώνει κανείς, από τη μελέτη του βιβλίου της Ανθούλας Δανιήλ: Έναν ανεξαγόραστο πλούτο γνώσεων και εμπειριών διατυπωμένων με σαφήνεια και καθαρότητα, ως αποτέλεσμα πολύχρονης και συστηματικής μελέτης. Πρωτίστως, όμως,  οργανωμένων σε μια ακολουθία παραγωγικών συνειρμών που συναντούν και προβάλλουν, στη ροή του λόγου, τα επιζητούμενα καλλιτεχνικά ανάλογα.

Ένα απτό παράδειγμα με καλλιτεχνικά ανάλογα που καταγράφονται με φορά χειμάρρου στο κεφάλαιο Με αφορμή τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, είναι το ακόλουθο. Στην αρχή, η Ανθούλα Δανιήλ, με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, δηλώνει τη συνήθειά της να σημειώνει σχόλια μεγάλων, που εντόπιζε στα γραπτά τους. Σημειώνει, λοιπόν, το σχόλιο του Σεφέρη, «Σαν κρητικοί δεκαπεντασύλλαβοι» για έναν μικρό πίνακα του Θεοτοκόπουλου, μια προσωπογραφία αγίου με δυο πινελιές στους ώμους. Μετά, εντοπίζει και μιαν άλλη παρομοίωση, του Σεφέρη πάλι: «Μια πινελιά του Θεοτοκόπουλου σαν κρητικός δεκαπεντασύλαβος»: Ύστερα,  σημειώνει μιαν άλλη, αυτή τη φορά του Γιάννη Ρίτσου: «Μια ντουφεκιά στον ουρανό δυο πούπουλα στον ώμο της λιακάδας». Κατόπιν, σχολιάζοντας, αναφέρει: Από τη λέξη στην πινελιά και από αυτήν στον ήχο, ο δεκαπεντασύλλαβος «έπαιξε» λέξη, σχήμα, και εικόνα, όπως η ίδια, χαρακτηριστικά αναφέρει. Ακολούθως, η σκέψη της “πετά” στην  ταινία του Σμαραγδή Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και στέκεται στο, σημείο όπου ο ιεροεξεταστής ρωτά τον Θεοτοκόπουλο, πού τα είδε τόσο μεγάλα τα φτερά των αγγέλων, και την ίδια στιγμή σημειώνει τη δική της, αυθόρμητη απάντηση, «στα βουνά της Κρήτης»! Στη συνέχεια δικαιολογεί την αντίδρασή της, αναφέροντας τον φωτογράφο Δημήτρη Ταλιάνη, ο οποίος, σε ξεχωριστά άλπουμ,  είχε αντιστοιχίσει  στίχους του Ελύτη και μετά του Σεφέρη, με φωτογραφίες από ελληνικά τοπία, και φυσικά από την Κρήτη. Ακολούθως, αναφέρεται στο άλπουμ του Ταλιάνη με τίτλο «Κρήτη, Περήφανη ομορφιά», και δηλώνει πόσο την είχαν καταπλήξει οι φωτογραφίες με τα φτερά του Αγγέλου, δηλαδή τα βουνά της Κρήτης. Μετά, με συνειρμούς η σκέψη της πηγαίνει στο Άξιον Εστί και ειδικότερα στον στίχο  «Αετόμορφα τα έχει τα ψηλά βουνά». Στη συνέχεια αναφέρει το όνομα του Λε Κορπεζιέ που είχε πει ότι τα βουνά της Αττικής συνεχίζονται στο αέτωμα του Παρθενώνα. Και οι συνειρμοί φέρνουν και άλλα ανάλογα: Τον Κώστα Ουράνη, που με τον ταξιδιωτικό τόμο Ισπανία, κεφάλαιο «Τολέδο», μας πηγαίνει πάλι πίσω  στον Θεοτοκόπουλο και συγκεκριμένα στη στιχομυθία Ιεροεξεταστή-Θεοτοκόπουλου σχετικά με το μέγεθος των φτερών. Αμέσως μετά, πάλι Ελύτης, Μαρία Νεφέλη: «Να κατέβω και τους εφτά ουρανούς εωσότου/ η αντανάκλαση/των αγγέλων με αρπάξει/(…) με πελώριες φτερούγες όπως του Θεοτοκόπουλου (…) Μετά, πίσω στον πίνακα «Συναυλία Αγγέλων» και από εκεί, με πετάγματα της σκέψης: η τεχνοκριτικός Μαρία Κοτοπούλη, στον πίνακα του Ραφαήλ, «Σχολή Αθηνών» βλέπει τον Μότσαρτ σαν τον Απόλλωνα …. κτλ.

Αυτό είναι μόνο ένα, από τα πολλά παραδείγματα με  καλλιτεχνικά ανάλογα, που τόσο απλόχερα μας χαρίζει η συγγραφέας, από τον δικό της, σωρευμένο πλούτο δεκαετιών. «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων θα μπορούσε να είμαι εγώ», σημειώνει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, με τον χαρακτηριστικό της αυθορμητισμό που αναγνωρίζουν όσοι έχουν την τύχη να βρίσκονται στον κύκλο των δικών της γνωριμιών.

Εν τέλει, με τη μαγεία των συνειρμών, η Ανθούλα Δανιήλ πραγματοποιεί ένα ασύλληπτο σε λόγο, χρώματα, ήχους, εικόνες, και ανθρώπους,  ταξίδι, όπου τα πάντα συμπλέκονται σε μια ιδιότυπη αρμονία, που το αποτέλεσμα της ικανοποιεί, πρώτα απ’ όλα, τις δικές της προθέσεις. Ταυτόχρονα, με το απόσταγμα των δικών της γνώσεων και των εμπειριών,  ο αναγνώστης γίνεται αποδέκτης μιας ανέλπιστης εύνοιας και καλοτυχίζει τη στιγμή αυτής της συγκυρίας. 

Γένοιτο.