Ένα ταξίδι στη συλλογική μνήμη της Εβραϊκής Κοινότητας Χαλκίδας επιχειρεί ο ακαταπόνητος επίτιμος πρόεδρος της, κ. Μάιρ Μάισης στο πρόσφατο βιβλίο του, Αναμνήσεις 1940-1945. Με τη μορφή μαρτυριών και σχετικών αναφορών, ο κ. Μάισης παραθέτει τις αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία από τα σκοτεινά και ομιχλώδη χρόνια της Ναζιστικής Κατοχής (1941-1944), που αποτελούν παράλληλα μέρος όχι μόνο της εβραϊκής κοινότητας της πόλης, αλλά και της εθνικής ιστορίας.
Το βιβλίο ξεκινά με μία μικρή εισαγωγή για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την άφιξη των Γερμανών στη Χαλκίδα στις 16 Οκτωβρίου 1943 με ένα σύντομο διάστημα γερμανικής κατοχής στην αρχή, καθώς ως τότε το νησί βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή ως την συνθηκολόγηση της Ιταλίας. Η Κοινότητα αριθμούσε τότε 300 μέλη. Με την άφιξή τους και πάλι οι Γερμανοί φανερώνουν αμέσως τις εχθρικές τους διαθέσεις. Ακολουθεί ένα μικρό αφιέρωμα στον τότε μητροπολίτη Χαλκίδας Γρηγόριο, ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα για την διάσωση της Κοινότητας. Αξίζει να σημειωθεί πως η Εβραϊκή Κοινότητα της Χαλκίδας διασώθηκε σχεδόν στο σύνολό της με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Οι εβραικές οικογένειες της Χαλκίδας για να σωθούν από τις απηνείς διώξεις των Γερμανών και την μεταφορά τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου χάθηκαν εκατομμύρια συμπατριώτες τους, κατέφυγαν κυρίως σε χωριά της περιοχής. Κάθε μαρτυρία έχει την δική της ξεχωριστή αξία στη σύνθεση του ψηφιδωτού της διάσωσης των οδυνηρών αυτών μνημών. Συγκλονίζει ιδιαίτερα η τραγική ιστορία της εκτέλεσης της νεαρής Μέντη Μόσκοβιτς στο χωριό Στρόπωνες της κεντρικής Εύβοιας, όπου είχε καταφύγει μαζί με την οικογένειά της και εργαζόταν ως δασκάλα προκειμένου να μην γίνουν αντιληπτοί. Τον Μάρτιο του 1944 οι Γερμανοί μπλόκαραν το χωριό. Δοσίλογοι πρόδωσαν την οικογένεια στις ναζιστικές αρχές και τα Τάγματα Ασφαλείας. Συνέλαβαν τους γονείς και την κόρη, ενώ ο γιος της οικογένειας κατάφερε να κρυφτεί. Η έφηβη Μέντη βασανίστηκε άγρια και στο τέλος την σούβλισαν μισοπεθαμένη με ένα ξύλο από τα γεννητικά όργανα και την πέταξαν γυμνή από τον εξώστη του σπιτιού στην πλατεία. Ο πατέρας της αντικρίζοντας αυτό το αποτρόπαιο θέαμα έχασε τα λογικά του και οι Γερμανοί δεν τους έστειλαν σε στρατόπεδο γι’ αυτό το λόγο. Η κοπέλα ετάφη στο κοιμητήριο του χωριού. Η οικογένεια μετοίκησε στο Ισραήλ και ο πατέρας παρέμεινε σε ψυχιατρικά ιδρύματα ως το τέλος της ζωής του.
Οι οικογένειες των Ζαχαρία Κοέν και Νεφθαλίν Κρίσπην είχαν την ατυχία να συλληφθούν και να μεταφερθούν στο Άουσβιτς, από όπου δεν επέστρεψαν ποτέ. Δύο μέλη της κοινότητας, ο Μωυσής Ιακώβ Ελιακείμ και ο Χαίμ Ηλία Κωστής συγκλονίζουν με τις μαρτυρίες τους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης από όπου ήταν πολύ τυχεροί να επιστρέψουν.
Η προσωπική μαρτυρία του ίδιου του συγγραφέα για την διάσωση της οικογένειάς του πραγματικά ανανεώνει την ανθρώπινη πίστη στην ανθρωπιά και το ίδιο το θαύμα. Έχοντας καταφύγει στο χωριό Στενή της κεντρικής Εύβοιας μαθαίνουν ότι υπάρχει γερμανικό μπλόκο τον Μάρτιο του 1944. Η μέρα είναι πολύ κρύα και χιονισμένη. Οι αντάρτες ειδοποιούν τις εβραϊκές οικογένειες που είχαν βρει καταφύγιο στο χωριό να κρυφτούν. Η οικογένεια Μάιση ταλαιπωρημένη, με άρρωστα παιδιά κρύβεται και αυτή. Την επόμενη βραδιά τους ανακαλύπτουν οι Ταγματασφαλίτες. Στην αρχή φαίνεται πως θα πάρουν μόνο τους μεγάλους. Τελικά τους επιτρέπουν να φύγουν και να βρουν αλλού καταφύγιο. Φτάνουν σε μια ρεματιά, όπου παραμένουν ως το ξημέρωμα. Ένα βοσκός τούς δίνει λίγο φαγητό. την μεθεπόμενη ημέρα επιστρέφουν στο σπίτι που διέμεναν. Τους είχε σώσει ένας ντόπιος, ο οποίος γνώριζε την οικογένεια από την εμπορική της δραστηριότητα στη Χαλκίδα και απείλησε με όπλο τους Ταγματασφαλίτες. Μετά τον πόλεμο τον συνάντησαν ξανά και όχι μόνο δεν δέχτηκε αμοιβή, αλλά ούτε τις ευχαριστίες του πάτερα του συγγραφέα για την σωτήρια παρέμβασή του. οι περιπέτειες της οικογένειας συνεχίστηκαν ως το τέλος του πολέμου.
Οι μαρτυρίες και αναφορές που συγκέντρωσε ο κ. Μάιρ Μάισης στο βιβλίο του για τη διάσωση της μνήμης της Εβραϊκής Κοινότητας Χαλκίδας, αποτελούν μία πολύτιμη προσθήκη στην τοπική και την εθνική ιστορία για να παραμείνουν ζωντανές στην μνήμη των νεότερων και μελλοντικών γενεών, για να συμπληρωθεί η γνώση του παρόντος, αλλά και για να αναδειχθεί η αρμονική συμβίωση διαφορετικών πολιτισμών και θρησκειών στα ίδια μέρη. Ένα μάθημα ζωής και προσφοράς για όσα δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε και να προσπεράσουμε.
