Ακόμα κι αν το διαφορετικό φαντάζει ξένο,
όποιος με αγάπη στο ξένο το καινούριο ανιχνεύει
βαθιά μέσα του θα βρει τον άνθρωπο.
Χουσείν Ερντέμ
19 ποιητές σε ένα μεταφρασμένο βιβλίο, που απευθύνεται στον μόνο ίσως λαό που μπορεί να συμπαθήσει και να καταλάβει τους Κούρδους, γιατί ήδη τους φιλοξενεί εδώ και πολλές δεκαετίες, τους Έλληνες. Μπορούν επίσης μαζί με τους Κύπριους, τους Αρμενίους, τους Πόντιους, να κατανοήσουν το μαρτύριο των συνεχών διωγμών της κουρδικής φυλής και της γλώσσας, γιατί το έχουν παλιότερα και οι ίδιοι υποστεί. Μιλώ λοιπόν συνολικά για το ελληνόφωνο αναγνωστικό κοινό. Γράφει ο συγγραφέας και ποιητής Χουσείν Ερντέμ (γεν.1949), που σήμερα διδάσκει στο πανεπιστήμιο της Κολωνίας, «..σ ‘ένα ποτήρι κρύο νερό ένα κουτάλι μαρμελάδα/ το τρυφερό χέρι μιας ελληνίδας μάνας, τυλιγμένα τα λιγοστά υπάρχοντα: στρώμα, κουβέρτα…» και αλλού, «Υπήρχε ένα όνειρο γεμάτο σκόνη και καπνό /φλόγες στον ουρανό/ καμένα απ το κρύο τα χέρια των Ελλήνων ψαράδων…» υπογραμμίζοντας αυτή τη συγγένεια των κατατρεγμών.
Μέσα στη ροή των ιστορικών υπερήφανων αγώνων και των λυρικών καταγραφών τους από τους Κούρδους ποιητές, διαπιστώνουμε ωστόσο ότι όσο κι αν «… το μοιρολόι τρυπά τα βουνά», οι τουρκικοί διωγμοί «δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τα τραγούδια μας». Και η ψυχή του κορυφαίου ποιητή συνεχίζει να αναζητάει την ελευθερία και τη φυγή κάπου ανάμεσα «στα μαύρα άλογά του, που ανεμίζει η χαίτη τους προς το φως.»
Ο Αμπντουλά Πάσσεβ [γεν.1946], ποιητής και φιλόσοφος που σήμερα ζει στη Φινλανδία, γράφει στο συγκλονιστικό του ποίημα «Ο άγνωστος στρατιώτης»:
Όταν μια αντιπροσωπεία ξένων πάει σε μια χώρα
Παίρνει ένα στεφάνι και πάει στο μνημείο
Του άγνωστου στρατιώτη’
Αν αύριο μας έρθει
μια αντιπροσωπεία στο Κουρδιστάν
και με ρωτήσει: Πού είναι το μνήμα
του άγνωστου στρατιώτη;
Εγώ θα πω: Κύριε
Στην κοίτη κάθε ποταμού
Στους πάγκους κάθε εκκλησίας
Στην πόρτα όλων των τζαμιών
Σε κάθε σπηλιάς το στόμα
Σε κάθε βράχο των βουνών
Σε κάθε δέντρο των κήπων
Σε κάθε πόντο γης
Κάτω από κάθε σημείο τ’ ουρανού.
Μη στενοχωριέσαι, σκύψε λιγάκι χαμηλά
Κι απόθεσε το στεφάνι σου.
Σε κάθε γωνιά του αιμάσσει το Κουρδιστάν.
«Η ιστορία μου είναι ένα κομπολόι από χίλιες και μία/ Ακρωτηριασμένες και διασκορπισμένες χάντρες». Οι άνθρωποι, οι μετανάστες, οι σκοτωμένοι στην έρημο. Μια ποιητική εικόνα, του Κασίμ Σερβανί [γεν.1956], που τα λέει όλα, και ο οποίος λίγο πάρα κάτω αναρωτιέται στο ίδιο ποίημα, «Ποια αδιαπέραστη σοφία/μοιράζει τα πικρά και ωμά χρώματα του ηλιοβασιλέματος».
«…Με χτύπησαν
Σ’ ένα ήσυχο πέρασμα των βουνών
Την ώρα της πρωινής προσευχής
Κείτομαι…
Ματωμένος ανάσκελα.
…το ονειροπόλημά μου πιο σκοτεινό κι απ τις νύχτες…»
[Αχμέντ Αρίφ 1927-1991]
Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι άλλο από μοιρολόγι, περήφανο, αδρό και σαφές. Η χώρα, ο αγωνιζόμενος λαός της καταγγέλλει με τη φωνή των απέριττων στίχων του:
«…Τα δέντρα θρηνούν τις χαμένες τους ρίζες,
Μα να το γλέντι με τη χένα για τον γάμο σου.
Όχι, είναι το αίμα των ονείρων που κοκκινίζει τους ορίζοντες.»
Καμάλ Μιραβντελί [γεν.1951]
Αλλά υπάρχουν και οι τρομερές και αλύγιστες αντιστάσεις των Κούρδων, ανδρών και γυναικών, που όλοι γνωρίζουμε.
«Όταν ήρθαν το δέρμα να μ’ αλλάξουν
και το πρόσωπο
ντύθηκα το χιόνι και τον κεραυνό
φορτώθηκα στον ώμο την πατρίδα
και πήρα τον δρόμο του όπλου.»
Δηλώνει ο αντάρτης-ποιητής Ραφίκ Σαμπίρ [γεν.1950]
Στη συλλογή, που είναι αρκετά πλούσια, υπάρχουν 164 σελίδες «ματωμένα χιονολούλουδα», κι επίσης ποιήματα νοσταλγίας της φυσικής ομορφιάς της πατρίδας, αγάπης για τη γυναίκα ή την ερωμένη, τρυφερότητας και παρακαταθηκών στο παιδί. Πολλά έχει να ανακαλύψει και να απολαύσει ο αναγνώστης, και αξίζει να το κάνει γνωρίζοντας μια αρκετά μεγάλη παράδοση ποιητικών καταγραφών.
Χαρακτηριστικά γράφεται στο οπισθόφυλλο «…Ήδη από τον 11ο αιώνα σπουδαίοι Κούρδοι ποιητές-ραψωδοί με απαράμιλλο λυρισμό αφηγήθηκαν την ιστορία του σκληροτράχηλου και περήφανου αυτού λαού, ύμνησαν τον έρωτα και τη φύση, την ανδρεία και το θάρρος και με ανυπέρβλητο ελεγειακό τρόπο τη λύπη και το πένθος του. Παρά τις διώξεις και τις απαγορεύσεις που έχουν επιβληθεί στην κουρδική γλώσσα, παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες αφανισμού του κουρδικού στοιχείου, οι Κούρδοι ανασαίνουν και γράφουν ποίηση, δικαιώνοντας τον πιο ωραίο ορισμό που έχει δοθεί γι’ αυτήν από τον Σεφέρη: «Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα».
Πολύ θα βοηθήσει τον έλληνα αναγνώστη, ακόμη κι αν δεν είναι εξοικειωμένος με το ποιητικό είδος, και η έξοχη μετάφρασή τους από τον Τζεμίλ Τουράν Μαζιντί, σήμερα έλληνα υπήκοο, ακαδημαϊκό και παλιό αγωνιστή. Μετάφραση όμορφη και εκφραστική. που αποδεικνύει πόση σημασία έχει η αγάπη και η πίστη στην αξία κάποιου υλικού για να μπορέσει αν αποδοθεί με αξιοσύνη. Όμως τα πιο όμορφα και δυνατά ποιήματα είναι εκείνα που μιλούν για τις απώλειες και τον ηρωικό αγώνα, όπως ετούτο:
ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ
Η καταπίεση
χαρίζει στον μουγγό γλώσσα
Χαρίζει στον βράχο πόδια
Μαθαίνει στα μωρά
Από την κούνια
Πώς να στηρίζουν στους ώμους
Τα ντουφέκια.
Του Λατίφ Χαλμάτ [1947]
