Γιατί μια ευδαίμων πόλη-νησί κτισμένη με κοχύλια, κοράλλια, χρυσό και φίλντισι, να κάνει ό,τι μπορεί για την αυτοκαταστροφή της; Δεν είναι, βέβαια, συνηθισμένη πόλη αφού εδράζεται πάνω σε ένα γιγάντιο ψάρι. Νησιώτες και ψάρι πρέπει να πετύχουν μια δύσκολη συμβίωση. Έτσι ξεδιπλώνεται η γιορτή των αναγνώσεων στο βιβλίο διηγημάτων της Έλσας Κορνέτη, με σκηνικό λατινοαμερικάνικου μαγικού ρεαλισμού, αλλά και νοσταλγικές μνήμες της ντόπιας ηθογραφίας, των αρχών του 20ου αιώνα.
Στη συνέχεια άλλα 23 μικρού μεγέθους διηγήματα ξετυλίγονται γρήγορα, διάττοντες βροχής λεοντιδών, καθένα με το δικό του χρώμα, τη δική του αυτόνομη μορφή και άποψη, με το αιφνίδιο στοιχείο πότε της κάθαρσης και πότε μιας ανεπάντεχης λύσης, λογικής ή σουρεαλιστικής.
Το ζήτημα της συνύπαρξης φύσης – ανθρώπου είναι κεντρικό στο βιβλίο, όπου παραγωγικά θεωρώ δομείται η άποψη της συγγραφέως, πως η σχέση αυτή παρεκτράπηκε σε ρήξη και πράξη συστηματικής και μανιώδους καταστροφής. Παράλληλα η επιστήμη και η τεχνολογία, που βοήθησαν αρχικά στην ανακούφιση του ανθρώπου από τον κάματο, τις αρρώστιες και τις κακουχίες, έχουν στραφεί εναντίον του. Η τεχνολογία δεν ανταποκρίνεται πια στο αξίωμα της αναγκαιότητας, αλλά απλά στην ικανότητα παραγωγής προϊόντων και μετατροπής τους σε εμπορεύματα, χρήσιμων ή συνήθως όχι, και έτσι κτίζεται ο εφιάλτης των σκουπιδιών και των πλαστικών ρύπων. Ο μέσος άνθρωπος ζει σε μια παγίδα και ένα αδιέξοδο. Οι δυτικές κοινωνίες δεν έχουν πλέον ορατούς αφέντες, αλλά νιώθουν απειλητικές συνέπειες και συνεπαγωγές των πράξεών τους. Ο πολιτισμός, όπως δομήθηκε, διέχυσε φόβο στον κόσμο, για το αύριο, για τον άλλο, για τον ξένο. Ωστόσο, η δύναμη της σκέψης μας διαθέτει πολλές δυνατότητες ανάλυσης κι αυτή είναι η ομορφιά του ανθρώπου.
Η Έλσα Κορνέτη δεν οριοθετείται, ωστόσο, σ’ αυτές τις αντιθέσεις. Οι ιστορίες της προκαλούν ένα πολυρροϊκό κύμα σκέψεων – θέσεων, πάνω στην ευρύτερη Οικολογία και στα ζώα, την Κοινωνία, τις Τέχνες, την Ιστορία, τη Φαντασία και τη ζωή. Στην περιόδευση στις αφηγήσεις της, κρυφός οικοδεσπότης είναι ο πλανήτης. Το ανθρώπινο είδος επαίρεται για την υπεροχή του, παραβλέποντας ότι ενώ η Φύση δεν βοηθήθηκε από τον άνθρωπο στο ελάχιστο, την καταστρέφει ασύστολα μ’ αυτό που ονομάζει πολιτισμό. Στην ουσία ο Άνθρωπος, η παλαίποτε «Κορωνίδα της Δημιουργίας», είναι ανώφελος για το σύμπαν και ταραξίας του, ο μόνος εχθρός της φύσης, αφού κατάφερε σε 150 μόλις χρόνια τεχνικής προόδου να διασαλεύσει εκατομμύρια χρόνια ζωής και τάξης, να λιώσει πάγους, να μολύνει θάλασσες και ατμόσφαιρα, να αλλάξει το κλίμα της και να την απειλεί με πυρηνικές βόμβες και εκτροχιασμό στο διάστημα, μέσα σε ακραίες βιοτικές και οικονομικές ανισότητες των κοινωνιών.
Η γραφή της της Ε.Κ. είναι έντονη, πηχτή, κάθε διήγημα θυμίζει μακρύ προγονικό επίγραμμα, στροφή κρητικής μαντινάδας, με μεστές φράσεις – αισθήματα, σκέψη και ζωή. Φανερή η υψηλή λογοτεχνική κατάρτισή της. Ο λόγος της μεστός και πλούσιος, με εντυπωσιακή ευρύτητα γνώσεων. Μια συμμετρία μεγέθους διακρίνει τα κείμενα. Η ποίησή της ασφυκτιά κρυμμένη στα κείμενα, πλεκτό πολύχρωμο υφάδι τους. Μα ούτε η πρόζα της είναι άγνωστη, αφού την χρησιμοποιεί με ευχέρεια. Η ίδια η συγγραφέας στέκεται έντονα λυρική, σκεπτόμενη, ευαίσθητη, ενώ γίνεται παραληρηματική σε κάποια σημεία.
Η συλλογιστική της αιωρείται ανάμεσα σε λογοτεχνία και πραγματεία, υβρίδιο έντεχνου λόγου και δοκιμίου, Οικολογίας – Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Φαντασίας και γεγονότων. Η Ε.Κ. καταδύεται στο βάθος της ανθρώπινης ψυχής, ψάχνοντας το αναπάντητο, έχοντας αίσθηση του τραγικού και του αβυσσαλέου. Πού κατοικεί η κακία και η αδικία, η σκληρότητα και το άνομο; Γιατί υπάρχουν; Οι στοχασμοί της, θεωρώ, προσπαθούν να αποδείξουν την ανάγκη της κοινωνικής σύμπνοιας, ενός κοινού δρόμου προς τον ήλιο. Τα συμπεράσματά της, όμως, δεν επιτρέπουν ενθουσιασμό, αλλά ανησυχίες και έκκληση για περίσκεψη και αλλαγή πορείας. Μια ελαφρά μελαγχολία διαποτίζει ένα μέρος του βιβλίου, που επιτείνεται και από τον μαγικό ρεαλισμό, αφού «Το κύριο χαρακτηριστικό της φανταστικής λογοτεχνίας είναι η μελαγχολία», κατά τον Μάκη Πανώριο, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για την ευαίσθητη τύχη του πλανήτη.
Ένας μηχανισμός ύβρεως και κολασμού λειτουργεί σε πολλά κείμενα, με στοιχεία θρίλερ και εδώ πώς να μην νιώσει κανείς μνήμες από «Τα Λόγια της Πλώρης» και το ονειρικό «Γιούσουρι»; Παραμένει ωστόσο ο κολασμός στα πλαίσια μια ηθικής δικαίωσης, ενώ ο κόσμος συνεχίζει το παράλογο ταξίδι του. Κάποιοι άνθρωποι του βιβλίου της Ε.Κ. ενστερνίστηκαν το απόλυτο για να λύσουν άλυτα προβλήματα, όπως ο θάνατος, αλλά ανακάλυψαν το αδύνατον. Ίσως η Αθανασία πρέπει να περιμένει μερικούς αιώνες ακόμα…
Σταδιακά πολλά βιβλία κάνουν την παρουσία τους στο προσκήνιο, μέσα από τη γνωστική αγάπη της λόγιας συγγραφέως. Θεωρώ ότι αυτά τα διακειμενικά διηγήματα είναι από τα κορυφαία του βιβλίου, ιχνηλατώντας τη μούσα της Ε.Κ. Αρχή, αρχή στο βιβλίο συναντά τη Μαίρη Σέλλεϋ και τον τραγικό Φρανκενστάιν της, διήγημα Τριαντάφυλλο στην άμμο, ενδεικτικά. Τα διηγήματα Καπνισμένη, Μελάνι πικρό βαθαίνουν τους στοχασμούς της πάνω στην τραγικότητα της Τέχνης, που θέλει να είναι βάλσαμο και τέχνη θεραπείας της ψυχής. Ο Σαίξπηρ και η παράδοξη Οφηλία …του, ο Μπωντλαίρ, ο Ντοστογιέφσκι και πολλοί άλλοι ομορφαίνουν το βιβλίο.
Οι ήρωες της Ε.Κ. συχνά παράξενοι κι αλλόκοτοι, με την απρόβλεπτη δράση τους ομορφαίνουν την πλοκή, χωρίς να δείχνουν ότι υπολογίζουν στον ίλεω των Ουρανών (Το Τάμα). Ένας Φαροφύλακας που «..κυριαρχεί στο μοναχικό του πεπρωμένο θέλει να πεθάνει σαν φάρος», ένας Φτεροσυλλέκτης που ανακαλύπτει τη μαγεία των πουλιών, που μπορούν να γυρίζουν τη γη χωρίς πυξίδα. Παράλληλα η συγγραφέας υμνεί μοναδικά τον πανέμορφο ιπτάμενο κόσμο, μα ουσιαστικά χρησιμοποιεί τη Βασιλική Οδό της Λογοτεχνίας, για να αναβαθμίσει τα δίκαια των ζώων, δίπλα στις περιπέτειες της ζωής των ανθρώπων.
Στα διηγήματά της Οι κορεσμένοι και Ο πρίγκιπας των αλγόριθμων η ψηφιακή «ευφυΐα», προσπαθεί να συρρικνώσει τον ανθρώπινο νου. Σε μεγέθυνση αυτής της κλίμακας συναντάμε το ξέφρενο παράλογο να άρχει, χωρίς συναισθήματα και ανθρώπινους κανόνες. Στο διήγημα Τελείες για Μάτια μιλάει για το πάθος των θνητών, την ανάγκη της υστεροφημίας, έστω και με ακραίους όρους. Ο σουρεαλισμός δεν είναι σπάνιος στο βιβλίου, ως ακραία κρίση. Άλλωστε, «η ζωή δεν είναι παρά μια καλοστημένη φάρσα», γράφει αλλού.
Η εποχή του ευρωπαϊκού ρομαντισμού είναι η αφετηρία πολλών σκέψεων και εμπνεύσεων της συγγραφέως, εκεί που το δράμα ήταν παντοδύναμο και η ανθρώπινη νίκη άθλος. Οι ιστορίες της Ε.Κ. ποτίζονται συχνά από το παρελθόν, η πλούσια σε θεατρικότητα, χρώματα και στυλ Βικτωριανή εποχή δεν λείπει από τις αναφορές της, ούτε η Αναγέννηση.
Στο βιβλίο της Έλσας Κορνέτη νιώθεις τον αέρα πολλών επισκέψεων – έως …σπουδών, σε Μουσεία, Εκθέσεις Τέχνης, αντικερί και κυρίως δημόσιους κήπους και άλση. Αυτό θυμίζει μια ρήση του Τ. Μπέρχαρντ, ότι «μπορώ να ζήσω οπουδήποτε στον κόσμο, αρκεί να υπάρχει κοντά ένα μουσείο και ένα άλσος». Είναι οι τόποι ηρεμίας πολλών ανήσυχων μυαλών, ένας ανθρώπινος κόσμος που επιτρέπει το μεγαλόπρεπο σκαρφάλωμα του φεγγαριού στο κέντρο του θόλου της δημιουργίας…
