ΠΟΙΗΣΗ
Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ μια βιοποριστική τέχνη. (Χρησιμοποιώ τη λέξη βιοπορισμός κυριολεκτικά.)
Είναι η τέχνη τού να συλλαμβάνεις ζώντες, ασπαίροντες υπαινιγμούς για την ερμηνεία του κόσμου, πέρα από την προσληπτική ικανότητα της συνείδησής σου. Υπονοώ περισσότερα απ’ όσα μπορώ/να φανταστώ: γράφω.
ΠΟΙΗΣΗ (2)
Η ΠΟΙΗΣΗ ΠΡΕΠΕΙ να μεταδίδει, σε πρώτο ή σε δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης, άμεσα και ζωντανά, κάτι που καμιά τέχνη (εκτός από τη μουσική και τον έρωτα) δεν μπορεί να μεταδώσει: μια εξωαισθητική αντίληψη των ορατών και των αοράτων.
ΠΟΙΗΣΗ (3)
Η ΠΟΙΗΣΗ, ΩΣ αυτοπεριεχομένη ολότητα, είναι δημιουργός ενός μεταστοιχειωμένου σύμπαντος. Διατυπώνει δε τα πράγματα – άρα τα κάνει αλλιώς υπαρκτά, ονομάζοντάς τα με το κρυφό τους όνομα, αυτό που θα
επιβιώσει της φυσικής τους ύπαρξης. Και απευθυνομένη (όπως εν μέρει και η μουσική) στην αρχέγονη σπλαγχνική συνείδηση του ανθρώπου, συλλαμβάνεται σαν είδος γνώσης, σε έκλαμψη έκστασης, εκμηδενίζοντας την προσωπική ψυχή, ανοίγοντας πύλη για τη συμπαντική.
ΠΟΙΗΣΗ (4)
Η ΠΟΙΗΣΗ: η πιο ανεξάρτητη από υλικά μέσα τέχνη, η πιο αναρχική και η πιο αλχημιστική. Την ονομάζω αλχημιστική –θαρρώ είναι ο μόνος ορισμός που χρειάζεται επεξήγηση– γιατί και η δράση της είναι τόσο παράξενη και μαγική, όσο και η φύση της. H γaρ εκ του μη όντος εις το ον ιόντι οτωούν αιτία πάσα εστί ποίησις. (Πλάτων)
ΠΟΙΗΣΗ (5)
Η ΠΟΙΗΣΗ ΗΤΑΝ ανέκαθεν ο deus absconditus του κοινού λόγου, που εκτοξεύοντας σε μεγάλη εμβέλεια, στο μάκρος των γενεών αόρατα σπέρματα, γονιμοποιούσε αέναα την εξελισσόμενη, ζώσα γλώσσα.
Όμως τώρα, ποια θα είναι η γλώσσα της ποίησης ενός, χωρίς θεούς, μέλλοντος;
Όταν όλες οι «μητρικές» γλώσσες περάσουν από το μεγάλο αγγλοσαξωνικό χωνευτήρι και συμπήξουν μια ντεσπεράντο εσπεράντο;
ΠΟΙΗΣΗ (6)
Η ΠΟΙΗΣΗ, ΑΠΟ ΤΟΝ καιρό που έπαψε να έχει ωφελιμιστική αξία ως μνημονικό κλειδί, θεωρείται ότι ανήκει πια σε μια παράξενη σφαίρα ενέργειας.
Οπότε, από μακρού ήδη ναρκισσευομένη στον καθρέφτη της διαχρονικότητάς της, είναι ανά πάσα στιγμή ελεύθερη να ξαναπεράσει, αιφνίδια, από την άλλη όψη, στον τόπο της, το χάος.
ΠΟΙΗΣΗ (7)
ΑΝ ΤΗΝ ΔΟΥΜΕ, όμως, ως ζωντανό οργανισμό και ως σύνολο –όλη την ποίηση που έχει γραφτεί ποτέ– (όπως το ήθελε ο T.S. Eliot), και δεχτούμε τη διαχρονικότητά της, καταλαβαίνουμε ότι, μ’ αυτήν ακριβώς την ιδιότητα που καταργεί τη γραμμική συμβατική ροή του χρόνου, η ποίηση μπορεί από μόνη της ν’ αποκλείει την
ύπαρξη μέλλοντος.
(Δεν είναι σοφιστεία: διατυπώνω, με απαισιόδοξο τρόπο, μια αισιόδοξη σκέψη.)
Η ποίηση πάντως, αν εκλείψει, θα εκλείψει οπωσδήποτε πριν από τους ποιητές – όπως εκλείπουν τα άστρα πριν απ’ το φως τους και οι ιδεολογίες πριν απ’ τους πιστούς τους.
ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ να καταλαβαίνουμε τη γλώσσα της Ποίησης, χρειάζεται μόνο να είμαστε ανοιχτοί να την προσλαμβάνουμε: ουρανόθεν δ’αρ’ υπερράγη άσπετος αιθήρ (Όμηρος)
ή:
έρος δ’ ετίναξέ μοι / φρένας, ώς άνεμος κάτ όρος δρύσιν εμπέτων (Σαπφώ)
ή:
όρνιθες τίνες οδ’ \Ωκεάνω γας τ’ απύ πειρράτων / ήλθον πανέλοπες ποικιλόδερροι τανυσίπτεροι; (Αλκαίος)
Η γλώσσα αυτή, για παράδειγμα, θα μπορούσε να μας είναι «άγνωστη». Αλλά, η αίσθηση των λέξεων, η βαθύτερη ουσία τους, μας προσεγγίζει από αρχαίους, αθέατους δρόμους. Κι αυτό συμβαίνει γενικά με τη γλώσσα της Ποίησης, που ούτως ή άλλως είναι μια γλώσσα Νοημάτων, μια πρώτη γλώσσα, μια γλώσσα μέσα στη γλώσσα. Η μουσική της μας υποβάλλει συγκίνηση, εικόνες, κάτι σαν νοσταλγία για κάποια πρώτη πατρίδα της ψυχής – ανείπωτα, ακαθόριστα συναισθήματα, ακόμα κι αν δεν ξέρουμε τι ακριβώς θέλουν να πουν οι στίχοι.
Γιατί, η γλώσσα αυτή είναι η δική μας: μια που ακούστηκε έτσι, άπαξ στο χρόνο, πέρασε για πάντα στο κύτταρο της φυλής.
ΠΟΙΗΜΑ
ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ απαρτίζεται από λέξεις που η σειρά και η συναρμογή τους –η σύνταξη– είναι μη αναμενόμενη ή έστω ελαφρά διαφορετική από τον καθημερινό λόγο ή και από το λόγο της πεζογραφίας. Αυτό και μόνο, αμέσως αμέσως, δίνει την αίσθηση μιας άλλης οπτικής, ενός «κουνημένου» ή διπλοτραβηγμένου ενσταντανέ.
Οι λέξεις, πάλι, απαρτίζονται από συλλαβές. Οι συλλαβές από φθόγγους. Οι φθόγγοι από γράμματα. Κι εδώ σταματά η «υλική» υπόσταση του ποιήματος:
Τα γράμματα προέρχονται από αρχέτυπους ήχους. Οι ήχοι, από άφατα συναισθήματα.
Τα συναισθήματα, από α-νόητα, ασύλληπτα στοιχεία, ανάλογα προς το στοιχειώδες σωματίδιο της πυρηνικής φυσικής (το ελάχιστο) που η ύπαρξή του προβλέπεται απλώς από τη θεωρία και δεν έχει ακόμα πειραματικά επαληθευτεί.
Κάπου λοιπόν στον πυρήνα της λέξης, υπάρχει η ουσία, το τελικό άτμητο. Από αυτό εκπορεύεται η μαγική δύναμη του λόγου.
Και γι’ αυτό η Ποίηση ξεκίνησε με στίχους-ξόρκια που εξυπηρετούσαν μαγικούς σκοπούς: να απομακρύνουν το κακό ή να επιτύχουν το ποθούμενο.
Μετά, πέρασε στο τυπικό των θρησκειών (ύμνοι) και μετά, ανέλαβε να διασώζει την ιστορία και την ταυτότητα της φυλής (ραψωδίες-έπη).
Η δύναμη αυτή υπάρχει πάντα. Η ουσία της λέξης, μέσω του εσωτερικού ρυθμού του ποιήματος (ή και των
χρήσιμων «παραφωνιών» και κυρίως της δίεσης), μπορεί να «περάσει» άμεσα, να συναντήσει, και να συνευρεθεί με το άτμητο της ψυχής.
Σκοπός της Ποίησης είναι –το πιστεύω βαθύτατα– να διατηρεί την επαφή μας με το όλον, με τη συλλογική ψυχή, με το Ένα: Ο πρώτος που αναφέρεται ως Ποιητής είναι ο Θεός / Δημιουργός / Νους / Λόγος.
ΠΟΙΗΤΗΣ
Ο ΠΟΙΗΤΗΣ, βιώνοντας την καθημερινότητα με εκλεκτική αφηρημάδα, αφήνει (σχεδόν ερήμην του) τα κενά να κατοικούνται προς στιγμήν (τούτον το ακαριαίον) από αυτούς τους πτητικούς, αναερόβιους υπαινιγμούς, τους προερχόμενους από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και από το χωροχρονικό της συνεχές, που
συναιρούν το μυστικό/προσωπικό με το δημόσιο/κοινό, το πραγματικό με το φανταστικό, το γνωστό με το άγνωστο και που, δυνάμει, είναι το ακατέργαστο υλικό του ποιήματος.
