Ο Δημοσθένης πίστευε ότι ο πολιτικός έπρεπε να υποδεικνύει στον λαό όχι το ευχάριστο ή το εύκολο, αλλά αυτό που επέβαλλε το συμφέρον της πατρίδας. Εξ αυτού γινόταν συχνά δυσάρεστος στους συμπολίτες του, αρνούμενος να τους κολακεύσει και να τους χαριστεί. Κάποτε τους είπε:
΄Ανδρες Αθηναίοι, όποιος θέλει να κάνει κάτι καλό στην πόλη μας,
πρέπει πρώτα να θεραπεύσει τα αυτιά σας, γιατί έχουν διαφθαρεί·
τόσο πολλά και ψευδή έχετε συνηθίσει να ακούτε και οτιδήποτε
άλλο μάλλον παρά τα άριστα.
(4ος αι. π.Χ. – 21ος αι. μ. Χ. : η χρονική απόσταση
αυτοστιγμεί μηδενίζεται! )
Και μιαν άλλη φορά συνέβη το εξής επεισόδιο: οι Αθηναίοι τον παρακινούσαν να κατηγορήσει κάποιον καταθέτοντας εναντίον του αγωγή στην εκκλησία του δήμου και να τον σύρει στα δικαστήρια. Εκείνος όμως αρνιόταν, αυτοί επέμεναν και θορυβούσαν, οπότε ανέβηκε στο βήμα και τους είπε:
΄Ανδρες Αθηναίοι, σύμβουλο μεν, ακόμη κι αν δεν το θέλετε,
θα με έχετε· συκοφάντη όμως ποτέ, ούτε κι αν το θέλετε.
(Διαχρονικής αξίας λόγια, λόγια με τα οποία θα πρέπει
κάθε πολιτικός να ξεκινάει τη μέρα του! )
΄Οσο μεγάλη ήταν η αγάπη του για την Αθήνα, τόσο βαθύ το μίσος του για τον Φίλιππο της Μακεδονίας, και δεν έχανε ευκαιρία να ερεθίζει τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους εναντίον του και να στιγματίζει κάθε πράξη του. Κάποτε βρέθηκε στη μακεδονική αυλή ως μέλος της αθηναϊκής πρεσβείας, και ο Φίλιππος περιποιήθηκε περισσότερο τους φιλομακεδόνες πρέσβεις. Εκείνοι, μετά, επαινώντας τον βασιλιά έλεγαν ότι και στον λόγο ήταν ικανότατος και στη μορφή ωραιότατος και στο κρασί πολύ δυνατός. Και ο Δημοσθένης με σκωπτικό τρόπο έκανε τον εξής σχολιασμό:
Ο πρώτος έπαινος ταιριάζει σε σοφιστή, ο δεύτερος σε γυναίκα
και ο τρίτος σε σφουγγάρι, κανένας όμως σε βασιλιά.
Απέτρεπε τους νέους από την πολιτική λέγοντας ότι
εάν από την αρχή υπήρχαν μπροστά του δύο δρόμοι,
από τους οποίους ο ένας θα οδηγούσε στο βήμα
και την εκκλησία του δήμου, ο δε άλλος κατευθείαν
στον όλεθρο, και τύχαινε να γνωρίζει εκ των προτέρων
τα κακά της πολιτικής ζωής, δηλαδή τους φόβους
και τους φθόνους και τις διαβολές και τους αγώνες,
θα ορμούσε σ’ αυτόν που πήγαινε ίσια στον θάνατο.
Σε έναν λόγο του προς τους Αθηναίους, τον δεύτερο κατὰ Φιλίππου,
τους συμβουλεύει να μην εμπιστεύονται τον Φίλιππο, τον κατηγορεί ότι εξυφαίνει απάτες και πανουργίες και μεταξύ των άλλων τους λέει ότι
οι πόλεις έχουν εφεύρει κάθε είδους μέσα για την ασφάλεια
και τη σωτηρία τους, όπως χαρακώματα και τείχη και τάφρους
και τα άλλα τα παρόμοια. Και όλα αυτά μεν γίνονται από το
ανθρώπινο χέρι και χρειάζονται και χρήματα. Αλλά οι συνετοί
άνθρωποι έχουν εκ φύσεως ένα κοινό μέσο προφύλαξης,
το οποίο είναι για όλους βέβαια καλό, κυρίως όμως για τους λαούς
έναντι των τυράννων. Ποιο είναι λοιπόν αυτό; Η δυσπιστία.
Αυτή να διαφυλάσσετε και από αυτήν να κρατιέστε γερά.
Αν αυτή διατηρείτε, δεν θα πάθετε κανένα κακό.
(Δυσπιστία: Μεγάλο, σημαντικό προσόν του πολίτη απέναντι
σε κάθε μορφή εξουσίας. )
*Για τον περίφημο Αθηναίο ρήτορα και πολιτικό έχουμε μιλήσει σε παλαιότερα άρθρα μας. Σύντομο βιογραφικό βλ. στο κείμενό μας με θέμα τη φράση «εξώλης και προώλης» (20-7-2019).
