Φόρος τιμής στην Ροζάριο Καστελλάνος[1]

 

Η Ροζάριο δεν έζησε αρκετά στην ψηφιακή εποχή μας

και ασφαλώς δεν είδε ούτε

ονειρεύτηκε οθόνες σε κάθε χέρι[2], ούτε

πλημμύρες[3] στα κεφάλια μας. Ήδη

ήταν πολύ άσκημα, είπε, όταν οι τηλεοπτικές

νουβέλες στο αγαπημένο της Μεξικό

εκτόπισαν τον Όμηρο και την Σεχραζάτ

        για να μην μιλήσουμε και για τις ημέρες

που ο κόσμος μαζευότανε για ν’ ακούσει τη

φωτιά. Ένας γείτονας φέρνει το τελευταίο

κέιλ απ’ τον κήπο του και το πάω σ’ έναν

φίλο μου ενενήντα οχτώ χρονών

που τα μάτια του ανοίγουν διάπλατα στην ιδέα

μιας δυνατής σούπας κέιλ και πόσο καλοί

είναι οι περισσότεροι άνθρωποι. Μια γυναίκα που

θέτει ως υπόδειγμα τουλάχιστον μία μίτζβα[4]

την ημέρα αυτό που ονομάζει το απόλυτο

        minimum για όποιον θέλει να λέγεται άνθρωπος.

Ο γείτονάς μου, αυτός με το κέιλ, είναι

        γιος ενός δυο φορές μετανάστη.

Ο πατέρας του ήτανε Καταλανός που το’σκασε

        για τη Γαλλία -μάντεψε πότε-

και αργότερα για τη βόρεια Καλιφόρνια. Αναρωτήθηκα

        αν αυτός ο άνθρωπος ήταν ανάμεσα

στα τεράστια πλήθη που, επιβιώσαντες της

        Έιμπυ Λίνκολν Μπριγκέιντ[5]

τραβούσαν για το Μπέρκλεϋ ακόμη και μέχρι το τέλος

        της δεκαετίας του ’90. Ο Ντέλμερ Μπεργκ[6]

τελευταίος από τους χίλιους οκτακόσιους

        Λίνκολνς, πέθανε στο Σαν Φρανσίσκο,

τον Φεβρουάριο του 2016, εκατόν ενός χρονών

        Σήμερα ένας κηπουρός υψώνει

δείκτη και μέσο δάκτυλο μπροστά στα μάτια του

        θέλει να πει μ’ αυτό «Ας το δούμε.»

Και οι δύο μιλάμε Ισπανικά αλλά η

        ιδέα του είναι ότι ποτέ δεν κάνει κακό

να επαναλαμβάνεις, κάτι όπως και να ’χει.

        Βλέπεις τι λέω;

Οι Μεξικάνες στην οικογένειά μου βλέπουνε

        πιο μακριά από τις κοινές αισθήσεις.

Πάντα ήταν έτσι. Η Ισπανίδα-Μάγια απ’ το Γιουκατάν

        γιαγιά μου ρώταγε ¿Qué te pasa?

Ενώ ήταν σαφές ότι ήδη ήξερε. Ό,τι

        κι αν ήτανε αυτό. Φέτος στα γενέθλιά της,

τριάντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό της

        μία κάλα επτά χρόνια σε λήθαργο

στον κήπο μου, στέλνει ένα μικρό μπουμπούκι

        που ανθίζει στα γενέθλια της μεγάλης κόρης της.

Που είναι η μητέρα μου. Η κάλα είναι

        η αγαπημένη της μητέρας. Πέρσι θάψαμε

τη Μάμι σ’ ένα πανέρι κάτω από ντουζίνες

        κάλες ντυμένες μεξικάνικα υφαντά.

Βλέπεις τι λέω; Δεν ξέρω αν οι Ελληνίδες

        γυναίκες στην οικογένειά μου έχουν

μια δεύτερη όραση^• δεν τις γνωρίζω.

        Ξέρω όμως ότι μια δεύτερή μου εξαδέλφη

που δεν την είχα δει ποτέ έψαξε στο ίντερνετ

        για κάποιον συγγενή του μικρού αδελφού της

γιαγιάς της, της Αμιρζάς, ο οποίος είχε φύγει

        απ’ το νησί στα δεκατέσσερα και δεν  γύρισε πίσω.

Αυτή η εξαδέλφη με βρήκε μέσω ντοκιμαντέρ

        της TV όπου διηγούμαι την σύγχυση μιας

απόγονης της Μεξικανικής επανάστασης

        από δύο διαφορετικά αίματα.

Η Μαρία Ζούνη Τσιμουρτός γεννήθηκε στην Ίμβρο,

        αλλά η οικογένεια έφυγε όταν η

Τουρκική κυβέρνηση πήρε τις τελευταίες

        Ελληνικές αγροικίες το 1964. Η προ-γιαγιά μας

μητέρα της Αμιρζά και του παππού μου,

        λεγότανε Σουλτάνα, τούρκικο όνομα συνηθισμένο.

Και να τώρα εγώ, μεστίζα[7] μιας μεστίζας,

        που έχω κλάψει μόνο μια

απ’ τις πολλές φορές που με είπανε

        ημίαιμη. Ξέρω, την ειρωνεία

δεύτερό μου δέρμα, τυχαίος κόμπος αίμα,

        να υφαίνει μανδύα παλιών ιστοριών

πολλών γλωσσών. Ο γείτονάς μου αυτός που

        καλλιεργεί τα κέιλ, μιλούσε Γαλλικά ως

πρώτη γλώσσα, όχι Ισπανικά. Γιατί ο πατέρας του

        μεγάλωσε μιλώντας Καταλανικά

 

όχι Ισπανικά, μετά, σοφά, προτίμησε την ασφάλεια

        που πρόσφερε η Γαλλία, από την άλλη πλευρά

των συνόρων και έστειλε τον γιο του σε Δίγλωσσο

        Γαλλο-Αμερικανικό σχολείο στο Σαν Φρανσίσκο.

Ω, δες για μια φορά τον κόσμο αυτόν που

        κυνηγάει ένα εκατομμύριο και μια ιστορίες

τοπίο αόρατο, κάθε γλώσσα μετάφραση άτεχνη

        όμως πολύτιμη που βρίσκεται ξανά αν και χαμένη.

 

Πηγή: Poetry (Μay 2021)

Μ.Τ.

Ιούλιος 2022

 

 

Μικρό βιογραφικό

        H Rosemary Catacalos, ήταν Αμερικανίδα ποιήτρια, από γονείς Ελληνικής και Μεξικανικής καταγωγής. Γεννήθηκε στη Φλόριντα, έζησε πολλά χρόνια στο Σαν Φρανσίσκο, και ακόμη περισσότερα στο Σαν Αντόνιο του Τέξας, όπου και πέθανε στις 17 Ιουνίου 2022. Παρ’ ότι δεν υπήρξε πολυγράφος, υπήρξε εξαιρετική ποιήτρια με πολύπλευρη ποιητική εκδοτική και κοινωνική δράση, προσπαθώντας να φέρει την ποίηση μέσα στην καθημερινή ζωή. Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις και υπήρξε Poet Laureate της Πολιτείας του Τέξας για το 2013-2014.

        Το απλό αυτό ποίημα συγκλονίζει με την παγκόσμια, πανεθνική, πανθρησκευτική οπτική του, η οποία προς στιγμήν εξαφανίζει το πέρασμα του χρόνου και αφήνει ελπίδα για μια άλλη διάσταση στην ζωή των ανθρώπων αυτού του πλανήτη.

Μ.Τ.        

 

 

[1] Η Ροζάριο Καστελλάνος, στην οποίαν αφιερώνεται το ποίημα είναι σπουδαία Μεξικάνα ποιήτρια, ευρέως βεληνεκούς, διακεκριμένη τόσο στην ποίηση όσο και σε άλλους τομείς. Χρημάτισε πρέσβειρα του Μεξικού στο Ισραήλ όπου και πέθανε το 1974.

[2] Handscreen: τρόπος ελέγχου της ασθένειας του Χάνσεν.

[3] Brain flooding: τρόπος θεραπείας της φοβίας μπιχεβιοριστικού χαρακτήρα.

[4] Bar mitzvah: τελετή ενηλικιώσεως για αγόρια και κορίτσια 13 ετών στα πλαίσια του Εβραϊκού θρησκεύματος.

[5] Abe Lincoln Brigade, τάγμα εθελοντών Αμερικανών που έλαβαν μέρος στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, υπέρ της Ισπανικής Δημοκρατίας. Αρκετοί ήταν φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνιας, όπου γίνονται προς τιμήν τους και σχετικές παρουσιάσεις, ομιλίες, κ.λπ.

[6] Ο Delmer Berg, αμερικανός βετεράνος και τελευταίος επιζήσας του Ισπανικού Εμφυλίου πέθανε 100 ετών στα 2016.

[7] mestiza: γυναίκα, μείγμα Ισπανικής και ντόπιας ράτσας στην Λατινική Αμερική.