Τουλάχιστον είκοσι χρόνια χωρίζουν τα δύο ποιήματα αλλά και τους δύο ποιητές.  Και τα δύο ακούγονται σημερινά. Και τα δύο -ιδιαίτερα το δεύτερο- αποδεικνύονται προφητικά. Και στα δύο -ιδιαίτερα στο πρώτο- είναι εμφανής ο  ισχυρός αυτοβιογραφικός πυρήνας.  Και τα δύο μοιράζονται έναν ελεγειακό τόνο, περισσότερο λυρικό το πρώτο, δραματικό το δεύτερο. Και τα δύο είναι ποιήματα εκτενή, πολύστροφο με απεύθυνση στο β’ ενικό το πρώτο, δραματικός μονόλογος το δεύτερο. Και βέβαια και τα δύο ποιήματα μοιράζονται την αγάπη για μία… κότα, μια σχέση που αποκτά όμως ευρύτερες διαστάσεις, ανθρωπολογικές, θεολογικές, κοινωνικές, πολιτικές, οικολογικές…

 

Ο Γιώργος Ιωάννου γράφει το τελευταίο του ποίημα λίγο πριν τον θάνατό του για την κότα του, την Κυρία Καίτη, όπως τη φώναζε, πιστή του σύντροφο ώς το τέλος. Το ποίημα Ωδή στην κότα μου (1985)  δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Θεσσαλονίκης Ο παρατηρητής το 1989.

 

Μια σχέση οιονεί ερωτική ξεκινά ανάμεσα στον ποιητή και την κότα του:

 

Είσαι η Κότα μου και είμαι ο Κότος σου

ο κύριός σου και ο πετεινός σου

 

Ξεκινώντας με τρυφερούς στίχους που περιγράφουν την ομορφιά την κότας ή την επικράτησή της στη βεράντα έναντι των γάτων, ο  Ιωάννου δέχεται έτσι να εξομοιωθεί με την κότα γενόμενος το αρσενικό αντίστοιχό της και ταυτιζόμενος ουσιαστικά με τη μοίρα της:

 

Το ίδιο έρημος με αυτήν το ίδιο άοπλος

 

Ο τολμηρός παραλληλισμός της κότας με τον άνθρωπο:

 

πόσο ανθρώπινη είναι η σάρκα κα το σώμα σας

 

γίνεται ακόμη τολμηρότερος καθώς με βιβλική ορολογία ο ποιητής φρίττει στην ιδέα τού τι μπορεί να περιμένει την αγαπημένη του: 

 

τα συσσωρευμένα πτώματα

των ομοφύλων σου να βγάζουν αίμα και νερό

 

Κοινή η μοίρα ζώου, ανθρώπου και θεού. Και ο άνθρωπος σε ρόλο σωτήρα. Ο Ιωάννου απηχεί την Αακητική του Καζαντζάκη σε αυτούς τους στίχους:

 

Φύλαγέ με, σε παρακαλώ

για να σε σώζω απ’ το μαχαίρι -σώζε με.

 

Ενώ η κότα ανάγεται εντέλει σε σύμβολο αποτροπαϊκό:

 

με την αγνή σου την καρδιά,

να μεσιτεύεις στο Θεό για μένανε.

 

Αυτό που υπονοείται μάλλον στον Ιωάννου – αυτοί που μεσιτεύουν στον Θεό για τους ανθρώπους δεν είναι παρά οι άγιοι – βρίσκει την πλήρη του έκφραση στην επόμενη σύνθεση. Η αγνή κότα του Ιωάννου γίνεται ακεραία, γίνεται Η Αγία Κότα της Μαρίας Τσάτσου, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Ποίηση το 2004. Η Τσάτσου έχει και άλλοτε διαζωγραφίσει την καταστρατήγηση των δικαιωμάτων των ζώων (βλ. λόγου χάρη το δραματικό ποίημα Άντερλεχτ με θέμα την ομώνυμη φάρμα εκτροφής – σφαγής στο Βέλγιο). Tην Κότα της Τσάτσου εξαγιάζει η θυσία της. Εδώ είναι η ίδια η Κότα που ομιλεί, κλεισμένη στο κλουβί της, γενόμενη μία οιονεί περσόνα της ποιήτριας:

 

Σαν τις θυγατέρες στα πλουσιόσπιτα.

Αλλά τα σπίτια έχουν κρυψώνες.

Εγώ δεν έχω πού να κρυφτώ.

 

Ο δρόμος προς την πλήρη αλλοτρίωση είναι προδιαγεγραμμένος:

 

Δεν άπλωσα ποτέ μου τις φτερούγες μου

 

Και από εκεί ένα βήμα τη χωρίζει από την απόλυτη μαζοποίηση:

 

Χιλιάδες, ίδιες, πανομοιότυπες κότες κακαρίζουν.

 

 Η θυσία της κότας απηχεί κι εδώ μια βιβλική ορολογία:

 

Και κατέαξαν τα μέλη αυτών στα φραγμένα χωρίσματα.

 

Εδώ φαίνεται πως χτυπά η καρδιά και των δύο ποιημάτων μας: στις οιονεί βλάσφημες αυτές αναλογίες. Έτσι αν και το θέμα τους είναι το ζώο, το περιεχόμενό τους είναι θε-ανθρωπολογικό, καθώς ανάγεται στα αρχέτυπα. Η κότα απογειώνεται καθώς γίνεται το υπέρτατο σύμβολο της θυσίας. Γίνεται ο θυσιαζόμενος αμνός. Γίνεται  ο μοναχός που θυσιάζει το ατομικό είναι. Με τη θυσία της η Κότα (ξανα)γίνεται πρόσωπο:

 

Και να η έκπληξη, καλοί μου άνθρωποι, ιδού η ανατροπή!

Kάθε κότα είναι μοναδική. Πρόσωπο υπάρχει. Εμείς δεν το βλέπουμε.

  

Η βέβηλη εικονοποιϊα και ο ρυθμός της Τσάτσου δίνουν ένα δυναμικό ποίημα εκεί όπου θα μπορούσε να βρίσκεται απλώς μια καταγγελία. Η διατάραξη των σχέσεων του ανθρώπου με το περιβάλλον και την ά-λογη κτίση, που ωστόσο πολλά καταλαβαίνει, όπως βεβαιώνουν και οι δύο ποιητές, δεν μπορεί να έχει καλό τέλος. Υπό το φως αυτής της ανθρώπινης κατάστασης η ποιήτρια προφητικά εύχεται για την Κότα εξ ονόματος της ανθρωπότητας:  

 

Ας μην απαντήσει στην ανείπωτη φρίκη,

με ανείπωτη φρίκη.

 

Με το ερμηνευτικό κλειδί της παρούσας πανδημικής συγκυρίας η Κότα – Φύση εκδικείται. Αυτό δεν επιβεβαιώνεται σήμερα αλλά και στις προηγηθείσες επιδημίες και ασθένειες, που σχετίζονται εν πολλοίς και με την τροφική αλυσίδα αλλά και τον ανηλεή ανταγωνισμό στο όνομα της αλόγιστης κατανάλωσης και του υπερκέρδους;

 

Ο άνθρωπος υποφέρει. Τα ζώα και το περιβάλλον υποφέρουν. Και αυτό γιατί η πτώση του ανθρώπου παρέσυρε και την κτίση. Κοινή πλέον η μοίρα των δυο τους. Ο άνθρωπος που δημιουργήθηκε ως εργάτης και φύλακας της κτίσης  έγινε δυνάστης και καταστροφέας της. Εκείνη ανταποδίδει. Ο φαύλος κύκλος δεν μπορεί να σταματήσει παρά μόνον μέσα από το σχήμα της μετά-νοιας, που σημαίνει αλλαγή παραδείγματος, συμφιλίωση του ανθρώπου με τον εαυτό του, τον συν-άνθρωπο, τη φύση, τον Θεό… Ζητούμενο για το αμαυρωμένο πρόσωπο του ανθρώπου μετά την πτώση η εύρεση μιας νέας, και συνάμα αρχέγονης πνευματικότητας (ας αναλογιστούμε μόνο την καταλοιδωρημένη παράδοση και τους κανόνες της νηστείας λόγου χάρη που ορίζουν τις ημέρες κρεωφαγίας και τις ημέρες αποχής κατ’ έτος…). Μια πνευματικότητα που βλέπει τον άνθρωπο ως ενιαία ψυχοσωματική οντότητα σε άμεση σχέση αλληλεπίδρασης με το φυσικό περιβάλλον, που επιτακτικά προτάσσει και η σύγχρονη φιλοσοφία με τη βαθιά οικολογία.

 

Η  ποίηση στέκεται εδώ σε ρόλο διαμεσολαβητή καθώς η γραφή κυριολεκτικά διασώζει τη μνήμη:

 

Γι’ αυτό, φίλοι, γονυπετείς,

ας προσευχηθούμε στην Αγία Κότα.

Ας κείται εν ειρήνη στη σελίδα αυτή.

Ας σπλαχνιστεί την εσχάτη ανθρώπινη ύβρι.

 

Η αναγωγή της αισθητικής εμπειρίας σε μείζονα ηθική στάση δείχνει πώς το ήθος της γλώσσας μπορεί να λειτουργεί ώστε η τέχνη να μην εκπίπτει σε προπαγάνδα αλλά να γίνεται αληθής μαρτυρία, μέσο εξανθρωπισμού και αφύπνισης.