Σύντομο Εισαγωγικό Σημείωμα

Η Simone de Beauvoir, γεννήθηκε το 1908 στο Παρίσι σε σχεδόν μεγαλοαστική οικογένεια, όπου υπήρχε διάχυτη κουλτούρα, αρκετός σφιγμένος καθολικισμός, ιδιότυπο γαλλικό χιούμορ και λυρισμός στις ανθρώπινες σχέσεις. Ό,τι είχε απομείνει από κείνη την ακόμη λαμπερή εποχή λίγο μετά τον συγκλονιστικό για την ιστορία της ανθρωπότητας και της Γαλλίας 19^ο αιώνα. Φιλόσοφος, δοκιμιογράφος, χρονικογράφος, λάτρης των Παρισινών συνοικιών και δρόμων, γνωρίζεται το 1929 με τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ και δημιουργούν ένα από τα πιο θρυλικά ζευγάρια όλων των εποχών. Ζει τον πιο άτιμο πόλεμο της ανθρωπότητας, τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο που παιδί του είναι ο Δεύτερος, και ό,τι επακολουθεί, ενστερνίζεται τις μάταιες ελπίδες στον Κομμουνισμό και το alter ego του τον Σοσιαλισμό, πιστεύει στην ελευθερία, την ανεξαρτησία, την ατομικότητα. Με μεγάλο και σημαντικό έργο που επισκιάσθηκε από «Το Δεύτερο Φύλο», πέθανε το 1986 στο Παρίσι και είναι θαμμένη μαζί με τον σύντροφό της. Το βιβλίο της “Mémoires d’ une jeune fille rangée”, κυκλοφόρησε στα 1958, είναι μέρος μιας μεγάλης τοιχογραφίας της εποχής, μέσα από τον εαυτόν της, την οικογένειά της, φίλους, λογοτέχνες, αμέτρητα πρόσωπα σε αμέτρητους συσχετισμούς. Με την καταπληκτική της μνήμη, με αισθαντικότητα, ταλέντο και επιμονή, καταγράφει τα πάντα και τις πιο λεπτές φωτοσκιάσεις της ζωής, των ιδεών και των αισθημάτων. Θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα κράμα Gustave Courbet και Théodore Géricault.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι ο πλανήτης πεθαίνει από υπερπληθυσμό, ψέματα και βλακεία, περισσότερο μοιάζει με Marche Funébre.

Μαρία Τσάτσου, Ιούνιος 2022

————

Μπαρές¹, Ζιντ², Βαλερύ³, Κλωντέλ⁴: συμμεριζόμουνα τις πεποιθήσεις των συγγραφέων της νέας γενεάς^• και διάβαζα πυρετωδώς όλα τα μυθιστορήματα, όλα τα δοκίμια των νεαρών μεγαλυτέρων μου. Ήτανε φυσικό ν’ αναγνωρίσω τον εαυτό μου στο πρόσωπό τους γιατί ήμασταν στην ίδια πλευρά. Μπουρζουάδες όπως εγώ, αισθανόντουσαν όπως εγώ, άσχημα μέσα στο δέρμα τους. Ο πόλεμος είχε καταστρέψει τις βεβαιότητές τους χωρίς να τους ξεριζώσει από την τάξη τους^• επαναστατούσαν, αλλά μόνον ενάντια στους γονείς τους, ενάντια στην οικογένεια και στην παράδοση. Αποκαρδιωμένοι από το «φούσκωμα του κρανίου» στο οποίο τους είχανε υποβάλει κατά την διάρκεια του πολέμου, διεκδικούσαν το δικαίωμα να κοιτάζουν τα πράγματα καταπρόσωπο και να τα ονομάζουν^• μόνο που καθώς δεν είχαν διόλου πρόθεση να αναστατώσουν την κοινωνία, περιοριζόντουσαν στο να μελετάνε εξονυχιστικά τις καταστάσεις της ψυχής τους: κήρυσσαν την «ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό». Απορρίπτοντας τα κλισέ, τους κοινούς τόπους, αρνιόντουσαν με περιφρόνηση την παλιά σοφία της οποίας είχαν διαπιστώσει την πτώχευση^• αλλά δεν προσπαθούσαν να οικοδομήσουν μια νέα σοφία^• προτιμούσαν να βεβαιώνουν ότι δεν πρέπει κανείς να ικανοποιείται με τίποτα^• υμνούσαν τον μη εφησυχασμό. Κάθε νέος που παρέμενε ενήμερος ήταν ένας μη εφησυχάζων^• τις απόκριες του 1925 ο Πατήρ Σανσόν⁵ είχε κάνει κήρυγμα στην Νοτρ-Νταμ με θέμα την «Ανησυχία των Ανθρώπων». Αηδιασμένοι από τις παλιές ηθικές, οι πιο τολμηροί έφθανον στο σημείο να αμφισβητούν το Καλό και το Κακό: θαυμάζανε τους «δαιμονισμένους» ήρωες του Ντοστογιέβσκι ο οποίος έγινε είδωλό τους. Μερικοί επεδείκνυαν έναν περιφρονητικό αισθητισμό^• άλλοι συμμαχούσανε με την άρνηση των ηθικών φραγμών.

Βρισκόμουνα ακριβώς στην ίδια θέση με αυτούς τους εκτός άξονος γόνους οικογενειών^• διαχώριζα την θέση μου από την τάξη στην οποία ανήκα: πού να πάω; Δεν γινότανε λόγος να κατέβω προς τα «κατώτερα στρώματα» ^• μπορούσαμε, έπρεπε, να τους βοηθήσουμε να ανέβουν, αλλά για την ώρα στα σημειωματάριά μου ανεμείγνυα με την ίδια αηδία τον επικουρισμό του Ανατόλ Φρανς και τον ματεριαλισμό των εργατών «που στοιβάζονται στα σινεμά». Καθώς δεν μπορούσα να διακρίνω πάνω στη γη κανένα μέρος που να μου κάνει, σκεπτόμουνα χαρούμενα την πιθανότητα να μην σταθώ πουθενά. Ήμουν πιστή οπαδός του μη – Εφησυχασμού. Όσο για την ειλικρίνεια, σ’ αυτό απέβλεπα από την παιδική μου ηλικία. Γύρω μου καταδίκαζαν το ψεύδος, αλλά απέφευγαν προσεκτικά την αλήθεια• αν εκείνες τις μέρες είχα τόση δυσκολία να μιλήσω, ήταν επειδή ένιωθα απέχθεια να καταφύγω στο παραχαραγμένο νόμισμα που ίσχυε στο περιβάλλον μου. Και με την ίδια βιασύνη ασπάστηκα την άρνηση των ηθικών φραγμών. Ασφαλώς και δεν αποδεχόμουν να κλέβουνε από συμφέρον ούτε τα παλέματα σ’ ένα κρεβάτι για την ηδονή^• αλλά αν ήτανε χωρίς συμφέρον, από απελπισία, από επαναστατημένη αντίδραση -και εννοείται φανταστικά- αποδεχόμουνα χωρίς δισταγμό όλα τα αδικήματα, τις κακίες, τους βιασμούς και τις δολοφονίες. Το να κάνεις το κακό ήτανε ο πιο ριζοσπαστικός τρόπος για να αποσείσεις από πάνω σου κάθε συνενοχή με αυτούς που είχαν ιδιοκτησίες.

Άρνηση των κενών λόγων, των ψεύτικων ηθικών και της ανέσεως που προσφέρουν, αυτήν την αρνητική στάση, η λογοτεχνία την παρουσίαζε ως μία ηθική θετική. Από την δυσφορία μας κατασκεύαζε ένα αίτημα: αναζητούσαμε την σωτηρία. Αν είχαμε αρνηθεί την τάξη μας, το κάναμε για να εγκατασταθούμε μέσα στο Απόλυτο. «Αμάρτημα είναι η χαίνουσα θέση του Θεού», έγραφε ο Στανισλάς Φυμέ⁶ στο «Ο Μπωντλαίρ μας». Έτσι λοιπόν η άρνηση των ηθικών φραγμών δεν ήταν μόνον μια πρόκληση προς την κοινωνία, επέτρεπε επίσης να φτάσεις στον Θεό^• πιστοί και άπιστοι χρησιμοποιούσαν ευχαρίστως αυτό το όνομα^• σύμφωνα με τους μεν υπεδείκνυε μια άπιαστη παρουσία, σύμφωνα με τους άλλους μια ιλιγγιώδη απουσία: δεν υπήρχε μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο και χωρίς δυσκολία δημιούργησα ένα αμάλγαμα Κλωντέλ και Ζιντ^• και στους δύο ο Θεός οριζόταν σε σχέση με τον κόσμο της μπουρζουαζίας ως ο άλλος, και ό,τι ήτανε άλλο ήτανε κάτι θεϊκό^• το κενό στην καρδιά της Ζαν ντ’ Αρκ  του Πεγκύ⁷, η λέπρα που ροκάνιζε την Βιολαίν⁸, αναγνώριζα εκεί τον Ναθαναήλ^9• ανάμεσα σε μία υπεράνθρωπη θυσία και ένα αναίτιο έγκλημα, δεν υπάρχει μεγάλη απόσταση κι έτσι έβλεπα στον Κύκνο¹⁰ την αδελφή του Λευκάδιου¹¹. Το σπουδαιότερο ήτανε να ξεριζώσεις τον εαυτό σου από τη γη, και τότε θ’ άγγιζες το αιώνιο.

——————————–

Η μετάφραση του αποσπάσματος αυτού από το βιβλίο της Simone de Beauvoir, Mémoires d’ une jeune fille rangée,έγινε  από το ομώνυμο βιβλίο των εκδόσεων Gallimard, Folio, 1958  

Σημειώσεις

1. Maurice Barrès 1862-1923, ταλαντούχος, εθνικιστής συγγραφέας.

2. André Gide 1869-1947, Νόμπελ 1947, πολύ σημαντικός συγγραφέας με ενδιαφέρουσα σχέση με τον καθολικισμό.

3. Paul Valéry 1871-1945 σπουδαίος ποιητής, πολυσύνθετος, δημιουργός του δοκιμίου La soirée avec Monsieur Teste, 1896, που αγαπούσε πολύ ο Σεφέρης.

4. Paul Claudel 1868-1955, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας, φανατικά καθολικός, αδελφός της εξαιρετικής γλύπτριας Camille Claudel 1864-1943.

5. Père Sanson, Ιεροκήρυκας, γεννήθηκε στην Caen το 1885, πέθανε γύρω στα 1950. Στα 1925 έγραψε L’Inquiétude Humaine, στο οποίο αναφέρεται η συγγραφεύς.

6. Stanislas Fumet, 1869-1983, άνθρωπος των γραμμάτων, δοκιμιογράφος, ποιητής, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην avant–garde της Γαλλίας.

7. Charles Pégny, 1873-1914, μεγάλος γάλλος ποιητής, εκφράζει τις αγωνίες δύο πονήματα για την Jeanne D’ Arc, ένα το 1897 και ένα άλλο το 1910. Νομίζω ότι η συγγραφεύς αναφέρεται στο δεύτερο. Εδώ χρειάζεται ειδική μελέτη.

8. Violaine, λεπρή κοπέλα, ηρωίδα του θεατρικού έργου του Paul Claudel, L’Annonce faite à Marie.

9. Ναθαναήλ, απόστολος, ο οποίος διψούσε για την παρουσία του Ιησού.

10. Sygne ή Cygne, ο μυθικός Κύκνος, φίλος του Φαέθοντα, τον ακολούθησε στον θάνατο. Επίσης η γυναίκα-κύκνος, μυθική παρουσία, εγκαταλείπει τα παιδιά της όταν μαθαίνει ότι ο άντρας της την πλησίασε μεταμφιεσμένος. Η νεαρή Simone de Beauvoir ίσως διάβαζε πολύ, δημοφιλείς λαϊκές εγκυκλοπαίδειες της εποχής.

11. Lafcadio, ο Λευκάδιος αδελφός της Πηνελόπης, έπεσε από τα βράχια της Λευκάδας για να ξεφύγει από την ερωτική καταδίωξη του Απόλλωνα. Επίσης πρόσωπο από το έργο του André Gide, “Les Caves du Vatican”.

Ιούνιος 2022