Σύλβια Πλαθ (27 Οκτωβρίου 1932 – 11 Φεβρουαρίου 1963).
Όταν γράφει αυτό το γράμμα η Σύλβια Πλαθ είναι 22 ετών. Έχει ήδη γράψει πολλά από τα σκληρά, ιδιοφυή ποιήματά της, έχει ήδη κάνει την πρώτη απόπειρα αυτοκτονίας και βρίσκεται μόλις δύο χρόνια πριν τον γάμο της με τον Τεντ Χιουζ.
Ωστόσο αυτό το γράμμα μας αποκαλύπτει μια διαφορετική Σύλβια.
Ακόμα κι αν δεν υπήρχε η επικεφαλίδα μας «Γράμματα χωρισμού», πιστεύω ότι κανείς δεν θα δυσκολευόταν, από την πρώτη κιόλας παράγραφο περί ανέμων και υδάτων, περί περισσευούμενων επιστολόχαρτων και «τιμώμενων» παραληπτών, ότι περί αυτού πρόκειται. Άσε πια την πρώτη κιόλας πρόταση, «Είμαι πολύ άτακτη και καθόλου καθώς πρέπει». Κι ας μιλάει δήθεν για τις δακτυλογραφημένες της «μικροϊδιοτροπίες».
Όσοι γνωρίζουμε το ύφος, και έχουμε σχηματίσει μια κάποια γνώμη για τον χαρακτήρα και τον ψυχισμό της Σ. Π. αντιλαμβανόμαστε την σχεδόν κωμική αμηχανία της καθώς προχωράμε στην επιστολή της. Εκφράσεις όπως «απόκλιση από συμφωνημένες συμπεριφορές και ‘τελετουργίες’», λόγιες λέξεις, «ακαδημαϊσμοί» αποστασιοποίησης «καινούρια προσανάμματα (εξελισσόμενου ψυχικού περιεχομένου)», φιλικά χτυπήματα στην πλάτη και χρυσωμένα χάπια του στυλ «σχέση σαν τη δική μας είναι πολύτιμη και σημαντικότερη», προκαλούν την αμέριστη συμπάθειά μας για τον φίλο ονόματι Φιλ, που θα παραλάβει την χυλόπιτα… Άλλωστε και η ίδια η Πλαθ παραδέχεται, σαν δεύτερη φωνή μες στο γραπτό της (σε παρένθεση): «να πάρει, οι λέξεις ακούγονται τόσο κοινότοπες». Στοίχημα ότι δεν εννοεί κοινότοπες, άλλη είναι η λέξη, και, αυτή που τόσο παλεύει για τη σωστή λέξη, αυτή εδώ την αποφεύγει.
Πράγματι, καμία σχέση δεν έχει αυτή η ανάλαφρη Σύλβια που παίρνει τις αποστάσεις της, και μάλιστα με κάποια αυταρέσκεια μού φάνηκε, με την ερωτευμένη, την πληγωμένη, τη μανιασμένη, τη μοιραία αυτόχειρα ποιήτρια κάποια χρόνια αργότερα. Εδώ, τολμώ να πω, ότι βλέπουμε το προσωπείο της, αυτό που υιοθετούσε για να υπάρξει ανάμεσα στον κόσμο. Και βέβαια είναι πολύ πιο ανώδυνο να αποχωρείς εσύ από μια σχέση, από το να σε χωρίζουν. Όπως και να έχει, η αδιακρισία μας να διαβάσουμε μια ξένη επιστολή, μας αποκαλύπτει πτυχές του χαρακτήρα της μεγάλης αυτής ποιήτριας. Μπορεί λοιπόν να είμαστε λαθραναγνώστες, αλλά είμαστε επίσης και αποκρυπτογράφοι μιας τραγικής ψυχής.
Σας παραθέτω επομένως την επιστολή:
ΠΡΟΣ: Φιλ
ΑΠΟ: Συλ
ΘΕΜΑ: Η ζωή γενικώς
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 4 φεβρουαρίου, 1954
Γεια…
Είμαι πολύ άτακτη και καθόλου καθώς πρέπει, γιατί χρησιμοποιώ τα αγαπημένα μου περισσεύματα από το χαρτί γραφείου για την αλληλογραφία μου… αλλά πολύ μου αρέσει που τα χρησιμοποίησα το καλοκαιρί και πιστεύω ότι με ξέρεις πολύ καλά, ώστε να μην σε ενοχλούν οι μικροϊδιοτροπίες μου… και η προτίμησή μου να δακτυλογραφώ προσωπικές επιστολές. Μια τέτοια είναι και η παρούσα.
Άλλωστε θα έπρεπε να αισθάνεσαι τιμώμενος γιατί κρατάς στα χέρια σου το Πρώτο γράμμα που γράφω από την καινούρια και άκρως ευχάριστη κατοικία μου, παρά το γεγονός ότι έχω έναν ολόκληρο κατάλογο, από δω ως το Χάρβαρντ, με αναπάντητα γράμματα. Ελπίζω να μην σε ενοχλεί το κίτρινο χαρτί. Εμένα πάντως μου αρέσει να γράφω σε μοναδικά πράγματα… όπως, για παράδειγμα, σε φλοιό σημύδας.
Το εξαιρετικό και απολαυστικό γράμμα του έφθασε με το ταχυδρομείο σήμερα το πρωί και για κάποιο λόγο… για κάποιους λόγους, με έκανε ευτυχισμένη. Τα είπες όλα τόσο ωραία και ευχαριστήθηκα πολύ με την ουσία των δηλώσεων σου… Ακόμα και το επιστολόχαρτο με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσα κοινά έχουμε εμείς οι δυο… από ασήμαντες πρακτικές μικρολεπτομέρειες έως ευρύτερα φιλοσοφικά θέματα. Μου αρέσει το γκρίζο επιστολόχαρτο με την κόκκινη έντυπη επικεφαλίδα (έχω κι εγώ μερικά) και χρησιμοποιώ πάντα μαύρο μελάνι. Παρατήρηση ελάσσονος σημασίας ίσως, ενδιαφέρουσα πάντως.
Πριν καταπιαστώ με τα πιο ουσιαστικά προσωπικά και φιλοσοφικά θέματα, μερικά λόγια για όσο μεσολάβησαν από την τελευταία μας συνάντηση. Δεν ξέρω αν σου είπα, όταν μιλήσαμε τηλεφωνικώς το Σάββατο, ότι την περασμένη Κυριακή το απόγευμα ήμουν στο σπίτι των Κρόκετ. Απολαυστική κατάσταση. Μια μεγάλη, βαθυπόρφυρη φωτιά έτριζε στο τζάκι, η κυρία Κρόκε σέρβιρε τσάι και σπιτικές τάρτες με μαρμελάδα βατόμουρο, ο κύριος Κ. ήταν σε μεγάλη πνευματική φόρμα και η μικρή Ντέμπορα αξιαγάπητη – τα πήγαμε καλά από την πρώτη στιγμή και ήταν φανερό ότι λυπήθηκε πολύ που δεν μπόρεσα να μείνω για βραδινό. Συζητήσαμε για το θεατρικό έργο του Έλιοτ που είχαμε δει και μετά ακούσαμε μια υπέροχη συλλογή με ποιήματα του Ρόμπερτ Φροστ. Η φωνή του ποιητή ταίριαζε τόσο με τα ποιήματά του – τραχιά, με υφή γρανίτη ή φλοιό δέντρου. Λες και τον έβλεπες ακουμπισμένο σε ένα φράχτη να κουβεντιάζει με τον γείτονα για τη ζωή στην εξοχή. Σε γενικές γραμμές πέρασα πολύ καλά.
………….
Αρκετά με τα επιφανειακά σχόλια. Αν μοιάζουμε σε τούτο το θέμα, σίγουρα περνάς ανυπόμονα όλα αυτά και περιμένεις να καταπιαστώ με τα πιο θεωρητικά, βαθύτερα θέματα. Αρχίζω λοιπόν.
Δεν χρειάζεται να αναρωτιέσαι πότε θα σε ξαναδώ. Πραγματικά θα ήθελα πολύ να συνεχίσω να σε βλέπω συχνά στο μέλλον, γιατί είσαι, και πιθανότατα θα συνεχίσεις να είσαι, ένας από τους πιο αγαπημένους μου ανθρώπους. Οπότε, αν ποτέ νιώσεις την ανάγκη να έρθεις για ένα Σαββατοκύριακο, απλώς ειδοποίησέ με λίγο νωρίτερα και θα φροντίσω να είμαι ελεύθερη για ωραίους, μεγάλους περιπάτους, συζητήσεις και τα σχετικά. Δεν ξέρω αν θα έχω τον χρόνο να έρθω σπίτι το Σαββατοκύριακο πριν από τις ανοιξιάτικες διακοπές στις 24 Μαρτίου, ελπίζω πάντως να τα καταφέρω, και, αν γίνει αυτό, θα σε ειδοποιήσω και ίσως μπορέσουμε να βρεθούμε. Από σένα εξαρτάται πότε σε βολεύει και τα λοιπά.
Όσο για τη μοναχική μας βραδιά… Κάθε απόκλιση από συμφωνημένες συμπεριφορές και «τελετουργίες» επισύρει σιωπηρά περιπλοκές, με την έννοια ότι απαιτείται επανεκτίμηση της κατάστασης και μελέτη προηγούμενων στόχων, υπό το φως ενός διαφοροποιημένου περιεχομένου. Και γι’ αυτόν τον λόγο η βραδιά μας έδωσε αφορμή σε προβλήματα τα οποία, αν και σύνθετα, ενδέχεται να επιλυθούν.
Η σχέση μας στο παρελθόν ήταν αυτό που ονομάζουμε «πλατωνική»… και άκρως ικανοποιητική, πιστεύω, σε ιδεαλιστικό και διανοητικό επίπεδο, ενώ συνάμα είχε και περιπάτους τένις, ποδηλατάδα και τα σχετικά. Και η πλατωνική μας σχέση, σαν τέτοια, πιστεύω ότι μπορεί να συνεχιστεί χωρίς συναισθηματικές και σωματικές εμπλοκές. Με άλλα λόγια, μπορεί να συνεχίσει να καίει σαν φωτιά στην οποία θα προστίθενται καινούρια προσανάμματα (εξελισσόμενου ψυχικού περιεχομένου). Πιστεύω ότι όσο συνεχίζουμε να αναπτυσσόμαστε ως άτομα, θα παραμένουμε στενοί φίλοι…
Η τελευταία όμως προσθήκη της νέας ιδιότητας της σχέσης μας, ενώ είναι ουσιαστικά ευχάριστη, ενδέχεται, απερίσκεπτα ίσως, να περιπλέξει τα πράγματα. Και οι δυο μας, Φιλ, είμαι βεβαία πως γνωρίζουμε αρκετά για τα σωματικά θέλγητρα του αντίθετου φύλου (για να χρησιμοποιήσω μια λόγια έκφραση, έναν ευφημισμό) και είμαι σίγουρη ότι έχουμε επίσης δεχτεί σωματικές σχέσεις προσωρινές και ανούσιες, απλώς για την εφήμερη, φευγαλέα ικανοποίηση… αλλά ενώ ένα φιλί, ας πούμε, μπορεί να είναι απλώς μια καθαρά σωματική πράξη που γίνεται μόνο από βιολογικό ηδονισμό, ενδέχεται επίσης να συμβολίζει μια βαθύτερη ψυχική και φιλοσοφική επαφή και εκτίμηση. Η δυσκολία είναι να διακρίνεις ανάμεσα στις δύο όψεις της ίδιας πράξης και η προσπάθεια μπορεί πολλές φορές να προκαλέσει σύγχυση. Και εσύ βασικά το ίδιο έλεγες, όταν μιλούσες για τη δυσκολία να προσδώσεις νέο και ειλικρινές νόημα στις ίδιες λέξεις. Πρόκειται για ένα έργο δύσκολο, πιστεύω.
Και ενώ μπορεί να ικανοποιούμαστε σωματικά με μεγάλη γκάμα αρσενικών και θηλυκών, μια πνευματική και ψυχική (να πάρει, οι λέξεις ακούγονται τόσο κοινότοπες) σχέση σαν τη δική μας είναι πολύτιμη και επομένως πολύ σημαντικότερη να διατηρηθεί από οποιαδήποτε άλλη. Και καθώς μια σωματική σχέση μπορεί να περιπλέξει τη φιλία (την οποία ελπίζουμε να διατηρήσουμε στο απώτερο μέλλον), ίσως είναι σοφότερο να επιστρέψουμε σε αυτό που είχαμε στο παρελθόν και να το αφήσουμε έτσι. Δεν ξέρω. Πάντως δεν θα ήθελε να διακινδυνεύσω τη συνέχιση της σχέσης μας, Φιλ… και μετά πό μια στενή σωματική επαφή αυτό, κατά κάποιον τρόπο, γίνεται ανεφάρμοστο ή και αδύνατο (για διάφορους λόγους). Επομένως είναι μάλλον σπάνιο να συνεχιστεί η αρχική φιλία απ’ όπου πήγασε η σχέση. Και δεν θέλω να συμβεί σε εμάς κάτι τέτοιο. Οπότε ίσως είναι ασφαλέστερο να συνεχίσουμε να βλεπόμαστε – σε διαλέξεις, θεατρικά έργα, χορούς ή απλώς σε συζητήσεις και παρτίδες τένις – και να αφήσουμε όλα τα άλλα. Δεν ξέρω τι σκέφτεσαι εσύ για όλα αυτά, ίσως όμως μπορούμε να μιλήσουμε εκτενώς την επόμενη φορά που θα ιδωθούμε… μερικές φορές είναι ευκολότερο να μιλάει κανείς πρόσωπο με πρόσωπο, ξέρεις…
Εν πάση περιπτώσει, ελπίζω η προσπάθειά μου να σου εξηγήσω πώς αισθάνομαι για την κατάσταση να έχει κάποια συνοχή…
Θα χαρώ να λάβω νέα σου, Φιλ, και ελπίζω να ξαναβρεθούμε σύντομα· στο μεταξύ, σου στέλνω τρυφερά την αγάπη μου…
για πάντα,
Συλ
