Στους περισσότερους από εμάς ο Δον Ζουάν, που έγινε πανανθρώπινο σύμβολο της ανδρικής γοητείας, δεν είναι αρκετά γνωστός. Προφέροντας το όνομά του έχουνε την εντύπωση ότι ο Δον Ζουάν ήταν ένας ομορφονιός που με τις ερωτικές του ματιές και τα ωραία λόγια μπορούσε να γοητεύει και να κατακτά τις γυναίκες. Και αυτές οι τελευταίες – τόσο έξυπνες, τόσο πονηρές ή τόσο διπλωματικά ευέλικτες σε άλλα θέματα – στην περίπτωση του Δον Ζουάν πέφτουν τόσο έξω στις εκτιμήσεις τους, ώστε χωρίς να το καταλάβουν δένονται και σέρνονται πίσω απ’ το άρμα του κατακτητή τους. Τον θέλουν και τον φαντάζονται – και εδώ είναι το λάθος τους – έναν άνθρωπο, που, εκτός από ομορφιά, έχει ευγένεια, τρυφερότητα, αβρότητα, σύνεση και είναι πάνω απ’ όλα ειλικρινής και αληθινός εξουσιαστής της κλίνης. Και όταν υποκύψουν στη γοητεία του, είναι αλήθεια ότι τον βρίσκουν, με εξαίρεση την ερωτική του δεινότητα, τελείως διαφορετικό άνθρωπο. Κι όμως αυτή η διαφορά που του βρίσκουν ήταν αυτό που πραγματικά τις τράβηξε κοντά του και δεν το ξέρανε.
Αν εξαιρέσουμε την τελευταία αρετή που του αποδώσαμε, οι άλλες όλες: ευγένεια, τρυφερότητα, αβρότητα, σύνεση, ειλικρίνεια, δεν έχουν καμία σχέση με τον χαρακτήρα αυτού του γυναικοκατακτητή. Ο Δον Ζουάν – όπως προβάλλει μέσα από τον ισπανικό θρύλο και στη συνέχεια από τη φαντασία του Τίρσο ντε Μολίνα και τόσων άλλων κατοπινών δημιουργών του πεζού και του έμμετρου λόγου – δεν απόκτησε τη μεγάλη του φήμη μόνο απ’ τις ερωτικές του κατακτήσεις. Χρειάστηκε πολύ ψέμα, πολλή απάτη, πολλή βρομιά, ακόμη και εγκλήματα, για να στηθεί έτσι λαμπρό και ακλόνητο μες τους αιώνες αυτό το ερωτικό είδωλο των γυναικών… Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολικό να πούμε πως η απάτη, το θράσος, η ασέβεια, η σκληρότητα και το έγκλημα είναι τα μόνα που ταιριάζουν να στολίσουν το οικόσημο αυτού του ιδαλγού της Σεβίλλης. Με άλλα λόγια ήταν ένας άνθρωπος που πίστευε ότι μπορούσε να κάνει τα πάντα χωρίς το φόβο της ανθρώπινης ή της ουράνιας τιμωρίας. Πολύ σωστά είπαν μερικοί ότι αυτό που τον χαρακτήριζε περισσότερο ήταν η ο ί η σ η. Επομένως ό,τι έκανε το έκανε για να μπορεί να καυχιέται ότι γι’ αυτόν δεν ήταν τίποτα αδύνατο. Όλα αυτά δείχνουν ότι το θράσος και η ασυνειδησία του Δον Ζουάν δεν σταματούσαν στις ερωτικές του δραστηριότητες. Προχωρούσαν και πιο πέρα. Τρομερός ξιφομάχος καθώς ήταν, σκότωνε σε μονομαχίες τους πατέρες, τους αδελφούς ή τους συζύγους των γυναικών που κατακτούσε. Ακόμα και δολοφόνος γινόταν αν χρειαζόταν. Πάντως η Σεβίλλη δεν καυχιέται μόνο για τα μνημεία της και τον Γουαλδακιβίρ που τη διασχίζει, αλλά και για τη φήμη της ότι είναι πατρίδα του Δον Ζουάν. Ο Κώστας Ουράνης – που αναφέρεται εκτενώς στον Δον Ζουάν στο ταξιδιωτικό του βιβλίο Ισπανία και αποτελεί αυτό το βιβλίο πηγή πληροφοριών για τούτο το κείμενο – θυμάται στο βιβλίο του τον Ισπανό δραματουργό Χοσέ Θορίλλια και το δράμα που έγραψε για τον Δον Ζουάν. Τον αναφέρει για να δικαιολογήσει τον ισχυρισμό του ότι «η κατάκτηση των γυναικών είναι μόνο μία από τις ιδιότητές του – και όχι η βασική». Ο Ισπανός δραματουργός βάζει στο έργο του τον Δον Ζουάν να αυτοχαρακτηρίζεται και ο Ουράνης, για να στηρίξει τον ισχυρισμό του, μεταφράζει:
Όπου κι αν πήγαινα, πήγαιναν
ο θάνατος κι η ατιμία∙
δεν είν’ καμιά στον κόσμο πράξη
που να μην έκανα, καμία!
Έσυρα την τιμή στους δρόμους,
κι έστειλα αφρόντιδα στον Άδη
άντρες μονάχα για ένα λόγο,
γυναίκες μόνο για ένα χάδι.
Εμπήκα μέσα σε καλύβια,
σκάλωσα μέσα σε παλάτια,
κι άρπαξα νιες και παντρεμένες
μπρος σ΄αδερφών κι αντρών τα μάτια.
Δεν εσεβάσθηκα κανένα,
Βεβήλωσα όλα τα μυστήρια
κι ηδονικές πέρασα νύχτες
μες σε γυναίκεια μοναστήρια…
*
Ακόμη μια επιβεβαίωση για όσα ειπώθηκαν για τον Δον Ζουάν έχουμε από τον AlfreddeMusset ( 1810 – 1857 ), έναν από τους μεγάλους ρομαντικούς ποιητές της Γαλλίας και έναν από τους τόσους που εμπνεύστηκαν από τον ήρωα του Τίρσο ντε Μολίνα. Προσπαθεί στον δικό του Δον Ζουάν και σε περίτεχνα σμιλευμένους στίχους να μας δείξει πόσο περιφρονητικός, κυνικός, ασυνείδητος και άκαρδος στάθηκε ο Δον Ζουάν απέναντι στις τόσες γυναίκες που υπέκυψαν στην ανδρική του γοητεία. Το ποίημα όμως που έγραψε για τον γυναικοκατακτητή της Σεβίλλης είναι αρκετά μεγάλο, για να το παραθέσουμε ολόκληρο. Οι λίγοι στίχοι που παραθέτω εδώ σε δική μου απόδοση είναι, νομίζω, αρκετοί για να διαπιστώσει κανείς τον χαρακτήρα του και την απλήγωτη ερωτικά καρδιά του, και να καταλάβει, αν δεν τον ήξερε, τι ακριβώς ήταν ο Δον Ζουάν:
ΔΟΝ ΖΟΥΑΝ (απόσπασμα )
Χίλια γυναίκεια ονόματα!…όμορφα και τα χίλια !…
Ποτέ σου ένα με δάκρυα δεν είχες καν προφέρει.
Κι αυτή η φωτιά του έρωτα – που ‘καιγε την ψυχή σου
Κι ανέβηκε, σαν πέθανες, απ’ τις καυτές σου φλέβες
Στον ουρανό σαν άγγελος που τον είχαν ξεχάσει –
Αυτούς τους χίλιους έρωτες τους ξέκαν’ έναν ένα !
*
Παρ’ όλ’ αυτά σ’ αγάπησαν τ’ ανόητα αυτά κορίτσια,
Που κάθε μια την έλιωσες στ’ ατσάλι της καρδιάς σου
