Ο ΑΣΙΑΤΗΣ
Από όσους Έλληνες γνώρισα, ο ΣΕΦΕΡΗΣ ήταν ο πλέον Ασιάτης – Χένρι Μίλερ
Όλα άρχισαν από τούτη τη φράση του Χένρι Μίλερ, που έβαλα μότο σε τούτο το κείμενο, και έγινε αιτία να γραφτεί ένα βιβλίο πεντακοσίων σελίδων, όπου η βαθιά έρευνα και η αντικειμενική ματιά του συγγραφέα το κάνουν αρκετά ενδιαφέρον για εκείνους που αγαπούν την ποίηση του Σεφέρη και διψούν για λεπτομέρειες της ζωής του. Πρόκειται για το βιβλίο «Ο Ασιάτης Σεφέρης» του Άκη Γαβριηλίδη. Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο. Ενημερώθηκα για τη δημοσίευσή του από μια κριτική παρουσίαση του συγγραφικού αυτού έργου. Επομένως, δεν προτίθεμαι να ασχοληθώ με το βιβλίο, αφού δεν το έχω στα χέρια μου. Αφορμή για να γράψω αυτό το κείμενο στάθηκε μια πληροφορία του Στρατή Τσίρκα για τη μη στράτευση του Σεφέρη κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου στη Μικρά Ασία. Στηρίζομαι, βέβαια, στο κείμενο του έγκυρου παρουσιαστή του βιβλίου. Εκεί, μεταξύ άλλων, διαβάζω: «Τα παιδιά των καλών οικογενειών δεν στρατεύτηκαν. Ο Σεφέρης ήταν στο Παρίσι και , κατά την άποψη του Τσίρκα, δεν ήθελε να πολεμήσει, ‘’σε μια εισβολή του ελληνικού κράτους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία’’, εναντίον της Μικράς Ασίας». Η φράση «σε μια εισβολή του ελληνικού κράτους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία», όπως είναι γραμμένη στο κείμενο και μάλιστα εντός εισαγωγικών, υποθέτω ότι είναι του συγγραφέα του βιβλίου και όχι του Τσίρκα. Πάντως, η πληροφορία που μας δίνει ο μεγάλος αυτός πεζογράφος μας για τη μη στράτευση του ποιητή δεν νομίζω ότι τιμά τον Σεφέρη μια τέτοια δικαιολογία που δεν πείθει κανέναν. Μου είναι δύσκολο να πιστέψω ότι ένας μεγάλος ποιητής και έξυπνος άνθρωπος, όπως ήταν ο Σεφέρης, θα δικαιολογούσε τον εαυτό του με μια τόσο πρόχειρη δικαιολογία που δεν είναι ούτε για μικρά παιδιά. Είσαι πολύ πιο αξιοπρεπής όταν δέχεσαι το λάθος χωρίς ανώφελες δικαιολογίας. Ξέρω βέβαια και από άλλες περιόδους της ζωής του ποιητή ότι ο Τσίρκας θαύμαζε πολύ την ποίηση του Σεφέρη και ότι έβλεπε τον ποιητή πάντα συναισθηματικά. Αυτό με κάνει να υποψιάζομαι ότι αυτή η δικαιολογία είναι ίσως δικό του κατασκεύασμα και ότι ,μέσα στο θαυμασμό του, δεν ήθελε τον ποιητή ασυνεπή προς τη χώρα του. Του χάλαγε τα σχέδια για έναν Σεφέρη αντιστασιακό, έναν Σεφέρη των 18 Κειμένων και με στόφα Μαγιακόφσκι, αν είναι δυνατόν, ο οποίος, όπως είναι γνωστό, ήταν ο επίσημος ποιητής της Οκτωβριανής Επανάστασης και του οποίου δυο από τους πιο φημισμένους στίχους του φωσφορίζουν τώρα στη μνήμη μου :
Πετάγονται οι λέξεις απ’ το στόμα μου
σαν πόρνες από πυρπολούμενο μπορντέλο.
Το 1921 ο νεαρός τότε ποιητής δεν ήταν Σεφέρης ∙ ήταν Σεφεριάδης, και έτσι πρέπει, αν είμαστε δίκαιοι, να τον βλέπουμε εκείνη την εποχή. Δεν θέλω, με αυτό που λέω, να τον κατηγορήσω που εκεί, στην Πόλη του Φωτός, δεν σκέφτηκε και δεν τόλμησε να ανταποκριθεί όπως εκείνοι οι Ιερολοχίτες των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στο κάλεσμα του Αλέξανδρου Υψηλάντη ακριβώς εκατό χρόνια πριν. Ήταν πολύ αβρός άνθρωπος για πολεμικές ανδραγαθίες. Και δεν ήταν μόνο ο Σεφέρης. Ήταν και πολλοί άλλοι Έλληνες σπουδαστές στις ευρωπαϊκές χώρες που κράτησαν την ίδια στάση με τον ποιητή της Κίχλης. Πάντως, η περίπτωση αυτή του Σεφέρη μού θυμίζει τον μεγάλο ζωγράφο της Ρομαντικής Σχολής, τον Ευγένιο Ντελακρουά, που, επειδή δεν έλαβε μέρος στην Ιουλιανή Επανάσταση το 1830 και ένιωθε τύψεις συνειδήσεως, φιλοτέχνησε, την ίδια χρονιά, ένα από τα πιο σημαντικά έργα του με θέμα αυτή την Επανάσταση, Η Δημοκρατία οδηγεί τον λαό του Παρισιού ,ένα έργο που είναι σήμερα εμβληματικό για τις επαναστάσεις του 19ου αιώνα, αλλά και κάθε εποχής. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τον Σεφέρη. Τίποτα όμως δεν μπορεί – το ξαναλέω – να δικαιολογήσει τη στάση του το 1921 απέναντι στην πατρίδα του, αν θέλουμε να πούμε την αλήθεια, και αυτά που λέει ο Τσίρκας μειώνουν, δεν δικαιολογούν τον ποιητή. Το ποιητικό του ανάστημα δεν έχει ανάγκη από τέτοιες γελοίες δικαιολογίες. Ο αγώνας τότε των Ελλήνων ήταν απελευθερωτικός και όχι κατακτητικός. Δικά μας εδάφη ήταν και τα θέλαμε με τον ίδιο τρόπο που μας τα πήραν. Και αυτό το ήξερε πολύ καλά ο τότε φοιτητής Σεφεριάδης. Στην υπόλοιπη ζωή του όμως, με τις πνευματικές του δυνάμεις, με τις οποίες ελάχιστοι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο είναι προικισμένοι, όχι μόνο έσκισε τη μελανή αυτή σελίδα από τη ζωή του, αλλά και υπηρέτησε και δόξασε την πατρίδα μας όσο λίγοι, πολύ λίγοι, θα έλεγα, συμπατριώτες μας.
Σήμερα είναι αρκετοί εκείνοι που – φανερά ή κρυφά – τον φθονούν και υποσκάπτουν το έργο του. Όπως για τον Χριστό, όπως για τον Σωκράτη, όπως και για αρκετούς άλλους, που ανάμεσά τους είναι και αυτός, οι στίχοι του μας λένε:
Καθώς περνούν τα χρόνια
πληθαίνουν οι κριτές που σε καταδικάζουν.
————————————
–
