Στις αρχές του 19ου αιώνα, για την ακρίβεια το 1802, που η γοτθική αρχιτεκτονική και γενικότερα κάθε στοιχείο του θρησκευτικού Μεσαίωνα πίστευαν ότι ήταν προϊόν βαρβαρότητας, ενώ αντιθέτως ο πολιτισμός που μας κληροδότησαν η Αθήνα και η Ρώμη αποτελούσε στο χώρο των γραμμάτων και των τεχνών αξεπέραστο πρότυπο, είδε το φως της δημοσιότητας το Πνεύμα του Χριστιανισμού, το οποίο έγραψε ο Σατωβριάνδος ( 1768 – 1848 ) όχι μόνο για ν’αποκαλύψει το πνεύμα και την ομορφιά που υπάρχουν μέσα στη Βίβλο και γενικότερα στη χριστιανική θρησκεία και τον χριστιανικό πολιτισμό, αλλά και να τα συγκρίνει με τα αντίστοιχα στοιχεία της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Μια τέτοια προσπάθεια θα δούμε στο απόσπασμα που ακολουθεί σε δική μου μετάφραση:
Να και κάτι που αξίζει να προσέξουμε: Στους Έλληνες δεν υπάρχει αρχιτεκτονική που θα μπορούσε κανείς να την ονομάσει καθαρά θρησκευτική. Ένας ναός και ένα δημόσιο κτήριο έμοιαζαν πολύ. Μια ματιά εκεί είναι αρκετή για να καταλάβει κανείς ότι η θέση της θρησκείας σ’ αυτό τον λαό δεν ήταν πάνω από την πολιτική εξουσία και ότι αυτή η θρησκεία δεν είχε τίποτα το θείο και το μυστηριώδες.
Ο Χριστιανισμός, τελείως αντίθετα, έκανε να ξεχωρίζουν τα μνημεία του από εκείνα των ανθρώπων, κι όσο περισσότερη ευσέβεια και πίστη είχαν οι εποχές που τα έφτιαξαν, τόσο περισσότερο αυτά τα μνημεία ξεχώριζαν με το μεγαλείο και την ευγένεια του χαρακτήρα τους. Ένα καλό παράδειγμα αυτής της πραγματικότητας μπορούν να μας δώσουν το κτίριο των Απομάχων και η Στρατιωτική Σχολή. Το πρώτο ανήκει σε έναν αιώνα που ήταν ακμαίο το θρησκευτικό συναίσθημα. Το δεύτερο σε μια εποχή που τη χαρακτήριζε η έλλειψη της θρησκευτικής πίστης. Αυτά τα κτίρια είναι τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο 1) επίτηδες , θα ‘λεγε κανείς, από τη Θεία Πρόνοια, για να τα σχολιάζουν και να μπορούν έτσι να κρίνουν το πνεύμα του Χριστιανισμού και το πνεύμα της Φιλοσοφίας.
Αλήθεια, σας έχει συμβεί ποτέ, το καλοκαίρι, να κάνετε τον περίπατό σας στα Ηλύσια; 2) Παρατηρήσατε τότε τον θόλο στο κτίριο των Απομάχων; Πόσο πράγματι είναι ωραίος έτσι καθώς προβάλλει κορδωμένος μέσα στην άχνα του δειλινού! Μεγαλόπρεπος και ακίνητος αυτός ο θόλος δεσπόζει πάνω από τις αναθυμιάσεις της πόλης και τα κτίρια που την περιβάλλουν, σαν μια στρογγυλεμένη από τον χρόνο κορυφή ενός γέρικου βουνού. Πόση αλήθεια διαφορά υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτή την κορωνίδα της ευσέβειας και στις φιλοσοφικές σοφίτες της Στρατιωτικής Σχολής! Θα ‘λεγε κανείς ότι τ’ όνομα του Θεού, καθώς επαναλαμβάνεται συνεχώς μέσα σ’ αυτό τον χώρο από το στόμα των Μποσουέ έκανε τον θόλο και τις καμάρες του οικοδομήματος να μεταρσιωθούν αναζητώντας ένα πέρασμα προς τον ουρανό, ενώ το γειτονικό κτίριο, υποταγμένο στη φωνή ενός άθεου αιώνα, μένει πάντα καθηλωμένο πάνω στη γη.
Να όμως κι ο ήλιος που βασιλεύει πέρα από τις κορυφές του Μαντόν και μέσα στη χρυσή εκείνη σκόνη που σηκώνεται σύννεφο πάνω απ’ τον δρόμο της νέας Βαβυλώνας. Ο Σηκουάνας με τα γεφύρια του, οι πελώριες καστανιές του Κεραμεικού, τα χάλκινα και μαρμάρινα αγάλματα καλύπτονται όλα από μαύρες και πορφυρές λουρίδες , που ρίχνονται σπάταλα πάνω τους οι ίσκιοι και οι ηλιαχτίδες του δειλινού. Σε λίγο τ’ αστέρι της μέρας, καθώς βυθίζεται στα βάθη του ορίζοντα, τ’ αφήνει όλα μες στο σκοτάδι, εκτός από τον ιερό αυτό θόλο, που μερικά από τ’ αρχαία βιτρώ του αντανακλούν ακόμα τ’ αποφλόγια του ηλιοβασιλέματος.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Τα δυο αυτά κτίρια βρίσκονται στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα και όχι σε μεγάλη απόσταση από τον πύργο του Άιφελ. Μάλιστα το κτίριο της Στρατιωτικής Σχολής, που βρίσκεται πλησιέστερα, το χωρίζει από τον πύργο το Πεδίον του Άρεως.
2) Ο Σατωβριάνδος εννοεί εδώ την προκυμαία που εκτείνεται κοντά στη γέφυρα Αλεξάνδρου Γ΄, ακριβώς απέναντι από το Και ντ’ Ορσαί.
