Ε! και να ήμην βασιλιάς ∙ πλην των Ελλήνων μόνον
ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΠΑΡΑΣΧΟΣ (αντιβασιλικός ποιητής)
Στα 200 περίπου χρόνια που έχουν περάσει από τότε που αποκτήσαμε την ανεξαρτησία μας και γίναμε – επιτέλους – κράτος στον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης, τρεις άνθρωποι, μόνο τρεις και κανένας άλλος, ήταν που με τις πολιτικές τους ενέργειες μεγάλωσαν την εδαφική έκταση της Ελλάδας. Ο πρώτος ήταν εκλεγμένος πρωθυπουργός από τον λαό ∙ ο δεύτερος ήταν δικτάτορας, το ξαναλέω: δικτάτορας ∙ και ο τρίτος – όσο παράξενο κι αν μας φαίνεται αυτό- ήταν βασιλιάς. Αν τους ονομάσω με τη σειρά που τους ανέφερα, μας δίνονται τρεις διαφορετικές και συχνά αμφιλεγόμενες προσωπικότητες: Ελευθέριος Βενιζέλος, Ιωάννης Μεταξάς και Γεώργιος Α΄. Για τους δυο πρώτους δεν θα κάνω λόγο, μια και το θέμα μου είναι μόνο ο τελευταίος. Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι, όπου χρειάζεται να πω κάτι γι ‘ αυτούς, δεν θα τους αναφέρω. Απλώς , όπως είπα και πιο πάνω, δεν είναι το θέμα αυτού του σημειώματος.
Όταν ο δεκαοχτάχρονος Δανός πρίγκιπας πάτησε το ελληνικό έδαφος το 1863, για να ορκιστεί στο ελληνικό Σύνταγμα και να γίνει βασιλιάς της Ελλάδας και όχι των Ελλήνων, επειδή διαμαρτυρήθηκε η Τουρκία που είχε πολλούς Έλληνες στο έδαφός της,η πολιτική ατμόσφαιρα ήταν αρκετά θολή. Τρεις κυβερνήσεις είχαν διαδεχθεί η μία την άλλη και οι συζητήσεις για την ψήφιση νέου συντάγματος είχαν τελματωθεί. Ο νεαρός βασιλιάς, για να ψηφιστεί γρήγορα το νέο σύνταγμα, απείλησε με παραίτηση τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας και το σύνταγμα ψηφίστηκε. Ακολούθησε η ορκωμοσία του στις 16 Νοεμβρίου του 1864, ενώ παράλληλα ψηφίστηκε και ο εκλογικός νόμος για να γίνουν εκλογές. Έτσι μπήκε κάποια τάξη στο πολιτικό χάος. Ήταν η πρώτη, αλλά και σοφή πολιτική του ενέργεια. Πρέπει ακόμη να πούμε ότι, για να μην έρθει με ξερά τα χέρια στον τόπο μας, έφερνε μαζί του και το βρετανικό δώρο του, την Πράξη με την οποία η Μεγάλη Βρετανία παραχωρούσε στην Ελλάδα τα Επτάνησα. Αυτό, κατά κάποιο τρόπο, είχε σαν αποτέλεσμα, στα πενήντα χρόνια που βασίλεψε ο Γεώργιος Α΄, η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας να είναι πάντα αγγλόφιλη. Η εξωτερική όμως αυτή πολιτική, που είχε αποδειχθεί επικερδής και σωτήρια για τη χώρα του, έγινε αιτία τον Μάρτη του 1913 να τον δολοφονήσουν, για ν’ ανέβει στον βασιλικό θρόνο της Ελλάδας ο γιος του Κωνσταντίνος, που ήταν γνωστός για τα φιλογερμανικά του αισθήματα. Η δολοφονία του, λοιπόν, δείχνει καθαρά ότι η αγγλόφιλη εξωτερική πολιτική του Γεωργίου Α΄ήταν πάγια εξωτερική πολιτική της Ελλάδας επί πενήντα χρόνια και επομένως ήταν εμπόδιο στα γερμανικά συμφέροντα. Βέβαια θα βρεθούν μερικοί να του βρουν και λάθη. Ποιος πολιτικός όμως είναι αυτός, όσο μεγάλος κι αν είναι, που δεν έκανε και λάθη;
Οπωσδήποτε, βέβαια, δεν θέλω να πω εδώ ότι για την εξωτερική πολιτική του Γεωργίου Α΄ γίνεται λόγος πρώτη φορά σε αυτό το σημείωμα. Την αναφέρουν όλα τα ιστορικά βιβλία, που έχουν θέμα τους την εποχή του, ακόμη και αυτό το σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας, που δίδαξα κάποτε στην τρίτη τάξη Λυκείου, αναφέρει μεταξύ άλλων : “Ο Γεώργιος ο Α’ ακολούθησε πολιτική σαφέστατα αγγλόφιλη.’’ 1 Εκείνο όμως που δεν λέει το σχολικό εγχειρίδιο είναι το πόσο είχε ωφελήσει την Ελλάδα η εξωτερική πολιτική του Γεωργίου Α΄. Με άλλα λόγια, δεν κάνει καθόλου λόγο για τη Συνθήκη του Βερολίνου (1878 ), σύμφωνα με την οποία υποχρεώθηκε η Τουρκία να παραχωρήσει τη Θεσσαλία και την περιοχή της Άρτας στην Ήπειρο. Και όλα αυτά χωρίς να έχει πληρώσει τίποτα με αίμα ή με χρήμα το ελληνικό κράτος. Πρέπει ακόμη να τονίσουμε εδώ ότι η Συνθήκη του Βερολίνου αποτελεί μεγάλη επιτυχία της αγγλικής πολιτικής, επομένως και της εξωτερικής πολιτικής που ακολουθούσε πάντα ο Γεώργιος Α ΄. Ο βασιλέας Γεώργιος δεν έμενε πολύ στην Ελλάδα. Ταξίδευε συχνά στις αυλές της Ευρώπης και έκανε ισχυρές γνωριμίες για τα συμφέροντα της χώρας του. Ήταν, με άλλα λόγια, ο άνθρωπος που, όπως είπα και πιο πάνω, διαμόρφωνε την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας. Αυτός είναι και ο λόγος που τον δολοφόνησαν το 1913. Ένας διακοσμητικός βασιλιάς δεν διατρέχει κίνδυνο δολοφονίας…
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ο διαπρεπής πολιτικός μαρκήσιος Σώλσμπερυ, τον οποίο είχε στείλει να εκπροσωπήσει τη Μεγάλη Βρετανία στο Συνέδριο του Βερολίνου ο τότε πρωθυπουργός και φιλέλληνας Γουίλλιαμ Γλάδστων, συνηγόρησε υπέρ των ελληνικών αιτημάτων, επειδή η Ελλάδα δεν αντιπροσωπευόταν τυπικά σε αυτό το Συνέδριο, και πέτυχε την αποδοχή του 24ου άρθρου της Συνθήκης, το οποίο υποχρέωνε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να δεχτεί τις εδαφικές αυτές παραχωρήσεις στην Ελλάδα. Είναι αλήθεια ότι τις αποφάσεις αυτές δεν τις δέχτηκε αμέσως η Υψηλή Πύλη και χρειάστηκαν νέες πιέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, για να τις αποδεχτεί τελικά το 1881 σε συνέδριο πρεσβευτών στην Κωνσταντινούπολη. Θα έλεγε τώρα κανείς ότι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα ένας βασιλιάς, με τέτοια διπλωματική επιτυχία, θα ήταν πολύ δημοφιλής. Στην Ελλάδα, αυτό αρκεί, για να είναι σεβαστός ή τουλάχιστον αποδεκτός. Και με αυτό θέλω να πω ότι κάθε φορά που ο βασιλέας Γεώργιος τύχαινε να κυκλοφορεί μόνος και χωρίς συνοδεία σωματοφυλάκων στους αθηναϊκούς δρόμους, αρκετοί άνθρωποι του λαού τον χαιρετούσαν με κίνηση της κεφαλής, και αυτό ήταν όλο.
Στην οδό Πανεπιστημίου και μπροστά στο κτήριο του ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος της Αθήνας έχει στηθεί ο περίφημος ανδριάντας του Γλάδστωνα που είναι έργο του Γ. Βιτάλη. Βρίσκεται σ’ ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της ελληνικής πρωτεύουσας και δύσκολα θα μπορούσε να βρεθεί Αθηναίος που να μην έχει περάσει από εκεί. Καθώς όμως είμαστε ανιστόρητοι, περνάμε συνήθως αφηρημένοι και τελείως ανίδεοι μπροστά από τον ανδριάντα του Άγγλου πολιτικού και φιλέλληνα, αλλά και χωρίς ν ‘ αναρωτηθούμε, αν τύχει κάποια φορά και τον προσέξουμε, ποιος να ‘ναι άραγε αυτός που του έστησαν άγαλμα σε ένα τόσο κεντρικό σημείο. Αν όμως τύχει ένας άνθρωπος και κοιτάξει- έτσι από περιέργεια και όχι από φιλολογικό ενδιαφέρον- με προσοχή αυτό τον ανδριάντα, θα δει ότι ο Άγγλος πολιτικός παριστάνεται την ώρα που υπερασπίζεται με τον πολιτικό του λόγο τις ελληνικές εδαφικές διεκδικήσεις, ενώ με το αριστερό του χέρι κρατάει και δείχνει τον κύλινδρο με την απόφαση της Συνθήκης του Βερολίνου. Σ’αυτό το θαυμάσιο έργο γλυπτικής ο Έλληνας καλλιτέχνης φρόντισε να μας θυμίσει και την αγάπη του Άγγλου πολιτικού για τον Όμηρο, παραθέτοντας δίπλα στο αριστερό του πόδι δυο τόμους βιβλίων που παραπέμπουν στα σχόλια που έγραψε κάποτε για τα ομηρικά έπη. Ανήκει πράγματι και αυτός στο είδος του φιλολογούντος πολιτικού, όπως ήταν ο Βενιζέλος, που μετάφρασε τον Θουκυδίδη, ή ο Κλεμανσώ, που σχολίασε τον Δημοσθένη. Πρέπει ακόμη να πω ότι το σημαντικό αυτό ιστορικό γεγονός για τη χώρα μας απαθανατίζεται και σε στίχους του Αχιλλέα Παράσχου, που έζησε αυτό το γεγονός και είδε με τα μάτια του το γλυπτό αυτό αριστούργημα του Βιτάλη να στήνεται εκεί που είναι και σήμερα.
Ενώ προσβλέπων ατενώς ο Γλάδστων την Αυστρίαν,
Κάτω τας χείρας ! έκραζεν, κι εκ των ημιανθρώπων
Αφήρπαζε την Ήπειρον ομού και Θεσσαλίαν.
Ο ίδιος ο ποιητής λέει για τη λέξη “ημιανθρώπων” στον δεύτερο στίχο :” Ούτως ωνόμασεν ο μεγαλόφρων Γλάδστων τους Τούρκους.” Πώς λοιπόν να μην περνάμε από αυτό το άγαλμα τελείως αδιάφοροι, όταν δεν έχουμε υπόψη μας τα όσα αναφέρθηκαν; Το ότι του έχουν σπάσει το δεξί χέρι και ότι, όπως παν τα πράγματα, θα το γκρεμίσουν κάποια στιγμή από το βάθρο του οι εκάστοτε διαδηλωτές που συγκεντρώνονται εκεί, δείχνουν όχι μόνο την ιστορική μας άγνοια, αλλά και τη βαρβαρότητα του πολιτισμού μας.
Για να γυρίσω πάλι στον βασιλιά Γεώργιο, θέτω το εξής ερώτημα: Πόσοι από εμάς τους Έλληνες, τους δημοκράτες και αντιβασιλικούς Έλληνες, γνωρίζουμε ότι η έκταση της Ελλαδας, όταν πάτησε αυτός ο βασιλιάς το πόδι στον τόπο μας, δεν ξεπερνούσε τα 47.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα∙ και όταν έφυγε από τη ζωή δολοφονημένος, επειδή υπερασπιζόταν, στην εξωτερική πολιτική, τα συμφέροντα της χώρας του, η Ελλάδα, με την προσάρτηση των Ιονίων Νήσων, της Θεσσαλίας και της περιοχής της Άρτας στην Ήπειρο, ήταν εκείνη την εποχή 63.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πιο μεγάλη από το Βέλγιο και την Ολλανδία μαζί; Και κάτι ακόμη που πρέπει εδώ να τονίσουμε: Όταν ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο πραγματικά αυτός μεγάλος πολιτικός, έγινε πρώτη φορά πρωθυπουργός το 1882, η Ελλάδα, με την αγγλόφιλη πολιτική του βασιλέα Γεωργίου, είχε ήδη προσαρτήσει τη Θεσσαλία και την Άρτα.
Δεν έχει σημασία αν τώρα αναφέρω τη γνώμη ενός δικτάτορα∙ σημασία έχει αν αυτή η γνώμη του είναι, από ιστορικής πλευράς, σωστή ή όχι. Λέει λοιπόν ο Θεόδωρος Πάγκαλος στα “Απομνημονεύματά του: “Ο βασιλεύς Γεώργιος ο Α΄ έτρεφε πραγματικήν αντιπάθειαν προς τον Γερμανόν αυτοκράτορα και ήτο ένθερμος θιασώτης της αγγλικής πολιτικής. Εάν συνεπώς έζη, ουδέποτε θα εδημιουργείτο ο απαίσιος διχασμός του ελληνικού λαού, ο οποίος είχεν ως αποτέλεσμα την εθνικήν συμφοράν της Μικράς Ασίας” .2 Πράγματι, μπορεί να μην ξέρουμε τι ακριβώς θα είχε συμβεί αν ζούσε ο βασιλιλιάς Γεώργιος Α’ , σίγουρα όμως δεν θα είχαμε φτάσει σε αυτή τη μεγάλη καταστροφή του 1922. Όλα αυτά δείχνουν πόσο πράγματι σημαντική προσωπικότητα ήταν αυτός ο βασιλιάς για το έθνος του και πόσο ζημιώθηκε και ταπεινώθηκε η χώρα μας μετά τον άδικο θάνατό του.
Ήταν το 1910, όταν ο βασιλιάς Γεώργιος, αφού διέβλεψε τα πολιτικά προσόντα του Ελευθερίου Βενιζέλου, τον εμπιστεύτηκε και του έδωσε την εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση και να γίνει πρωθυπουργός για πρώτη φορά στην πολιτική του καριέρα. Ήταν ο βασιλιάς που, παρά τη σύγκρουσή του με τον Χαρίλαο Τρικούπη, αποδέχτηκε, περιορίζοντας την εξουσία του, την αρχή της δεδηλωμένης. Ήταν ακόμη ο βασιλιάς που ανταποκρίθηκε στα αιτήματα της Επανάστασης στο Γουδί. Ίσως μάλιστα να μην έχω άδικο, αν εκφράσω τη γνώμη ότι ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ ήταν καλός Βασιλιάς γιατί ήταν και καλός πολιτικός, και ότι αν δεν ήταν βασιλιάς, με τη σύνεση και τη διορατικότητα που τον χαρακτήριζαν, θα ήταν για την Ελλάδα ένας ακόμη Τρικούπης ή Ελευθέριος Βενιζέλος. Σήμερα, όμως, τα ολέθρια λάθη του γιου του Κωνσταντίνου αμαύρωσαν και τη δική του λαμπρή βασιλεία. Γι αυτό και εμείς οι Έλληνες, ανιστόρητοι καθώς είμαστε, τον θυμόμαστε σαν έναν από τους Γλύξμπουργκ και τίποτα περισσότερο. Τέλος, ας μην κλείνουμε, σαν τους ιστορικούς μας, τα μάτια και ας πούμε αυτό που βλέπουμε στα ιστορικά γεγονότα: ο Ελευθέριος Βενιζέλος όχι μόνο υπήρξε συνεχιστής της αγγλόφιλης πολιτικής του Γεωργίου Α΄, αλλά και με αυτή την πολιτική μεγάλωσε την Ελλάδα. Είναι λοιπόν ο Γεώργιος Α΄ ένας από τους αδικημένους της ελληνική ιστορίας. Το ίδιο παρατηρεί και ο φιλέλληνας ελληνιστής Ρόντρικ Μπίτον στο βιβλίο του που κυκλοφορεί τώρα στην Αγγλία Greece: Biography of a Modern Nation. Στη συνέντευξη που έδωσε, στις 8\9\2019, στην Καθημερινή, ο σημαντικός αυτός μελετητής της ιστορίας μας και της λογοτεχνίας μας λέει μεταξύ άλλων για τον βασιλέα Γεώργιο Α΄: « Επίσης έχω αρχίσει να βλέπω με συμπάθεια τον Γεώργιο Α΄. Είναι παραγνωρισμένος ο ρόλος του. Κι όμως ήταν ικανός και επί πενήντα χρόνια κατέβαλλε φιλότιμες προσπάθειες ώστε να στεριώσει η Ελλάδα ως συνταγματική βασιλεία. Δεν είχε τα χούγια του Όθωνα ή των επόμενων βασιλιάδων». Οι ξένοι διαβάζουν και κρίνουν πιο σωστά από εμάς την Ελληνική ιστορία.
Κλείνοντας αυτό το σημείωμα, θα πρέπει να παραδεχτούμε, αριστεροί και δεξιοί, ότι η Ελλάδα μεγάλωσε σε έκταση και είναι αυτή που είναι σήμερα, ακολουθώντας πάντα την αγγλόφιλη πολιτική, που χάραξε ο Γεώργιος Α΄και ακολούθησαν οι Ελευθέριος Βενιζέλος και Ιωάννης Μεταξάς. Αυτή είναι η αλήθεια που φέρνουν στο φως τα ιστορικά γεγονότα, θέλουμε δε θέλουμε.
—————————
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
- Β. Σκουλάτος – Ν. Δημακόπουλος – Σ. Κόνδης,΄΄ Ιστορία νεότερη και σύγχρονη΄΄, Ο. ΕΔ. Β. Αθήνα 1999, σελ. 45
- Θ. Πάγκαλος, ΄΄Απομνημονεύματα΄΄, Α,σελ. 279–280
