Πολλά είναι τα κείμενα που γράφτηκαν για τον Ξεσηκωμό του 1821 με αφορμή τα διακόσια χρόνια που πέρασαν από τότε. Αρκετά απ’ αυτά ήταν γνωστά ακόμη και από το σχολείο και άλλα, πολύ πιο λίγα, έβλεπαν το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά. Το γεγονός ότι ο λόρδος Βύρων, όπως αρέσει σε μας να τον αποκαλούμε, θεωρείται ο μεγαλύτερος φιλέλληνας δεν μπορούσε να μην αναφέρεται σε πολλά κείμενα που δημοσιεύτηκαν ως τώρα την τρέχουσα αυτή επετειακή χρονιά. Από όσα πρόλαβα να διαβάσω διαπίστωσα ότι όλα αναφέρονται στο ταξίδι του και στη δράση του στο Μεσολόγγι, ενώ δεν λείπουν και εκείνοι που αμφισβητούν, χρόνια τώρα, τον φιλελληνισμό του και τον σκοπό για τον οποίο άφησε την όμορφη Ιταλία για να βοηθήσει την Επανάσταση των Ελλήνων. Τους ήταν ίσως δύσκολο να πιστέψουν ότι ακόμη και ένας αριστοκράτης μπορεί να διαπνέεται από φιλελεύθερα αισθήματα και να συγκινείται, βλέποντας έναν λαό να αγωνίζεται για « το εύδαιμον το ελεύθερον». Με λίγα λόγια θέλω να πω ότι σε κανένα κείμενο από αυτά που διάβασα δεν επισημαίνεται ότι ο Βύρων των 22 χρόνων ήταν το ίδιο σημαντικός για τους Έλληνες όσο και ο Βύρων των 36 Ιανουαρίων στο Μεσολόγγι.
Στην πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα, απ’ όσο γνωρίζω τουλάχιστον, μόνο δυο άνθρωποι έδειχναν, με τη γνώμη τους, τον σωστό δρόμο για την απελευθέρωση των Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό : Ο ένας είναι ο ανώνυμος συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας ( 1806 ) και ο άλλος είναι ο Μπάιρον, που τον μήνα Απρίλιο του 1810 τέλειωσε το δεύτερο άσμα του Childe Harold στη Σμύρνη. Για τον πρώτο, μάλιστα, αναφέρεται πρόσφατα στις εφημερίδες ότι φιλολογικές έρευνες στην Ιταλία είναι κοντά στην αποκάλυψη του ονόματός του. Οι δυο αυτοί άνθρωποι — χωρίς να γνωρίζει ο ένας τον άλλον — έδειχναν τότε στους υπόδουλους Έλληνες τον ίδιο δρόμο για την απελευθέρωση από τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορία: να στηριχθεί το έθνος στις δικές του δυνάμεις. Ως τότε οι Έλληνες ελπίζανε την απελευθέρωσή τους από κάποια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη, όπως ήταν τότε η Γαλλία με τον Ναπολέοντα στο αποκορύφωμα της δόξας του. Οι φωνές που αντιτάσσονταν στις μάταιες αυτές ελπίδες ήταν, όπως είπα πιο πάνω, του « Ανωνύμου Έλληνος» το 1806 με την Ελληνική Νομαρχία και του Μπάιρον το 1912, όταν δημοσιεύτηκε ο Childe Harold.
Ο Ανώνυμος Έλλην λέει μεταξύ άλλων: «Και ποιος στοχαστικός άνθρωπος ημπορεί να πιστεύσει, ότι όποιος από τους αλλογενείς δυνάστας ήθελε κατατροπώσει τον οθωμανόν, ήθελε μας αφήσει ελευθέρους; Ω, απάτη επιζήμιος! Μην είσθε, αδελφοί μου, τόσον ευκολόπιστοι. Αναγνώσετε την ιστορίαν και μάθατε, ότι οι Ρωμαίοι έταξαν των Ελλήνων και διαυθέντεσιν∙ και ελευθερίαν, αλλ’ αφού εμβήκαν εις την Ελλάδα, ευθύς την εκήρυξαν επαρχίαν τους».
Όταν δημοσιεύτηκε ο Childe Harold και σε μια μέρα ο Μπάιρον έγινε διάσημος, υπήρξαν αρκετοί δικοί μας που είπαν ότι ο Άγγλος ποιητής βρίζει μέσα στο ποιητικό του αριστούργημα τους Έλληνες. Έτσι, η σωστή συμβουλή που τους έδινε για την απελευθέρωσή τους, πήγε μαζί με τις… «βρισιές» και δεν την πρόσεξαν:
Hereditary bondsmen! Know ye not
Who would be free themselves must strike the blow?
By their right arms the conquest must be wrought?
Will Gaul or Muscovite redress ye? No!
True, they may lay your proud despoilers low,
But not for you will Freedom’s altars flame.
Shades of the Helots! Triumph o’ver your foe.
Canto the second, Stanza, LXXVI
Σε ελεύθερη απόδοση οι στίχοι λένε:
Κληρονόμοι της δουλείας! Δεν ξέρετε πως
Αυτοί που θα ‘θελαν να ‘ναι ελεύθεροι μόνοι τους
/πρέπει να σπάσουν τα δεσμά τους;
Πως με τα έντιμα μπράτσα τους πρέπει να σφυρηλατήσουν
/ την τυραννία σε λευτεριά ;
Θα θελήσουν, νομίζετε, οι Γάλλοι για οι Ρώσοι να σας
/ ελευθερώσουν; Ποτέ!
Είναι αλήθεια ότι μπορούν να ταπεινώσουν τους
/ περήφανους κατακτητές σας,
Αλλά δε θ’ ανάψει για σας η φλόγα στους βωμούς της
/ Λευτεριάς.
Σκιές των Ειλώτων! Θριαμβεύστε ενάντια στους τυράννους σας!
Στα πρώτα λοιπόν 14 χρόνια του 19ου αιώνα που κύλησαν, ώσπου να καταλάβουν οι Έλληνες από την ιστορική τους πείρα ότι δεν πρέπει να περιμένουν ξένη βοήθεια, στα κείμενα που αναφέρονται σε αυτή την περίοδο προβάλλεται μόνο η Ελληνική Νομαρχία για τη σωστή θέση που υποστήριζε και άνοιγε τον δρόμο για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας. Οι στίχοι του Μπάιρον, αν και δείχνουν, την ίδια εποχή με την Νομαρχία, τον σωστό δρόμο προς την απελευθέρωση των Ελλήνων, δεν αναφέρονται καθόλου. Και αυτό, νομίζω, από άγνοια και όχι από άλλη αιτία.
————-
.
