Αναφέρουν πως κάποτε ο  Ντελακρουά είπε: « Δώστε μου λάσπη  να σας φτιάξω γυναικεία σάρκα». Αυτή η φράση  θα ταίριαζε, νομίζω, ακόμη περισσότερο, αν είχε ειπωθεί από τον  Ρενουάρ. Στα πιο πολλά έργα του το θέμα τους δεν είναι η γυναίκα, αλλά  η ωραία γυναίκα.

Ο ίδιος ο Ρενουάρ έλεγε πάνω σ’ αυτό το θέμα: «Άμα το μοντέλο είναι της κακιάς ώρας, το παίρνω ως είδος τιμωρίας. Ένας ζωγράφος πρέπει πότε-πότε να κάνει και καμιά δουλειά δυσάρεστη… Όταν μου παρήγγειλαν το πορτρέτο της κυρίας Α… εγώ απάντησα:  ‘’Δεν ξέρω να ζωγραφίζω άγρια θηρία’’» όπως ο Ντελακρουά, θα μπορούσε να ολοκληρώσει  τη φράση  του, χωρίς να τον μειώνει καθόλου, γιατί σ’ αυτά τα τετράποδα η τέχνη του Ντελακρουά είναι θεϊκή.

   Ο Pierre  Auguste Renoir ήταν γιος ενός φτωχού ράφτη  με πέντε παιδιά. Γεννήθηκε το 1841 στη Limoges και πέθανε το 1919 στο Gagnes – Sur – Mer. Λίγο μετά τη γέννησή του η οικογένειά του πήγε και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ο Ρενουάρ υποχρεώθηκε από τα παιδικά του ακόμη χρόνια να εργαστεί και να τελειώσει με μεγάλη δυσκολία το δημοτικό σχολείο. Στα μαθητικά του χρόνια ο δάσκαλος της μουσικής θέλησε, καλά και σώνει, να τον κάνει μουσικό, αλλά το παιδί  είχε μεγάλη κλίση στο σχέδιο και οι γονείς του το έστειλαν να εργάζεται και να σπουδάζει. Έτσι το 1854 το βρίσκουμε, σε ηλικία 13 ετών, να εργάζεται σε ένα εργαστήριο πορσελάνης, όπου με την καθοδήγηση ενός παλαιότερου εργάτη δούλευε και  σχεδίαζε. Αυτή η πρώιμη απασχόληση με το σχέδιο και τη ζωγραφική στην πορσελάνη όχι μόνο τον διευκόλυνε στην πορεία του προς τον ιμπρεσιονισμό, αλλά έπαιξε και μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση του προσωπικού ύφους, που διακρίνεται για τη διαφάνεια, τη λυρική διάθεση και τη μαγική, ονειρική ατμόσφαιρα. Το 1862 γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών και ταυτόχρονα πήγαινε στο εργαστήριο του Cleure, όπου μαζί με τον Μονέ, τον Σισλέ και τον Μπαζίλ δημιουργήθηκε ένας στενός, φιλικός κύκλος. Το 1864 ζωγραφίζει με τους φίλους του στο Φοντενεμπλό και έρχεται σε επαφή με την καλλιτεχνική ομάδα της Μπαρμπιζόν.

    Ο Ρενουάρ έδωσε ένα έργο όχι μόνο  εξαιρετικό σε ποιότητα, αλλά και τεράστιο σε αριθμό, αφού φιλοτέχνησε περισσότερες από 6.000 ελαιογραφίες, ενώ άφησε ακόμη έναν μεγάλο αριθμό παστέλ, σχέδια και λιθογραφίες. Στην καλλιτεχνική δημιουργία του Ρενουάρ διακρίνονται τρεις ουσιαστικά φάσεις: η πρώτη που καλύπτει τα χρόνια 1860 – 1870, η δεύτερη την περίοδο από το 1870 ως το1881 και η τρίτη από το 1882 ως το θάνατό του το 1819. Χαρακτηριστικά έργα της πρώτης περιόδου μπορούν να θεωρηθούν τα φυτά σε γλάστρες, το Άνοιγμα του δάσους ( 1865, Νέα Υόρκη, ιδιωτ. συλλ. ), Το πανδοχείο της Κυρίας Αντονύ ( 1866, Στοκχόλμη ), Η Λίζα με την ομπρέλα ( 1867, ΕSSΕΝ, Mus. Volkwang), O Sisley με τη γυναίκα του ( 1868, Κολωνία), Λουόμενη Λίζα ( 1870,  San Paolo, Museo d’ Arte Moderna ), La  Grenouillère ( 1870, Στοκχόλμη) και Γυναίκα απ’ το Αλγέρι (1870, Ουάσινγκτον). Πρόκειται για την περίοδο στην οποία επικρατούν ξένες επιδράσεις και διαπιστώνονται συνεχείς μεταβολές κατευθύνσεων για την κατάκτηση ενός προσωπικού ύφους. Χωρίς κανένα δισταγμό ο Ρενουάρ περνάει από τον ρεαλισμό του Κουρμπέ στις κατακτήσεις του  Μανέ και στις προσπάθειες του Κορό και  της ομάδας της Μπαρμπιζόν.

   Στη δεύτερη περίοδο – που αρχίζει με την επιστροφή του από τον Γαλλογερμανικό πόλεμο και τα ταξίδια του – έχουμε μια έμφαση στην τοπιογραφία, που οφείλεται στην επαφή του με την ομάδα της Μπαρμπιζόν, και την επικράτηση των καθαρά ιμπρεσιονιστικών στοιχείων όπως παρουσιάζονται στις προσπάθειες του Μανέ και του Μονέ με μια παράλληλη προβολή της προσωπικής του χρωματικής γλώσσας. Τα λίγα έργα που αναφέρω πιο κάτω ανήκουν σε αυτή την περίοδο της καλλιτεχνικής του πορείας: Ο Μονέ ζωγραφίζει στον κήπο του σπιτιού του ( 1873, U.S.A.) Ο Σηκουάνας στο Argenteuil ( 1873, U.S.A. ), H Κυρία Μονέ ( 1874, Λισαβόνα ), Ο χορός στο Moulin de La Galette ( 1876, Λούβρο ), Η αναγνώστρια ( 1875, Λούβρο ), Η προσωπογραφία της Marguerite Charpentier ( 1876-77, Mουσείο Orsay).

     Από τα τελευταία χρόνια αυτής της περιόδου παρουσιάζεται στα έργα του Ρενουάρ μια αλλαγή  που εκτείνεται ακόμη και στα θέματά του. Πράγματι, από δω και πέρα αρχίζει να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για το γυναικείο γυμνό, τα  παιδιά και τα λουλούδια. Όταν ο Ambroise Vollard – ένας έμπορος πινάκων που τις γνωριμίες του και τις φιλίες του με τους ζωγράφους τις αφηγήθηκε  στα βιβλία που έγραψε – ρώτησε τον Ρενουάρ ποιο από τα φορέματα που φορούν οι γυναίκες στα έργα του τού άρεσε περισσότερο να ζωγραφίζει, ο καλλιτέχνης απάντησε: “Για να πω την αλήθεια, τις προτιμώ γυμνές”.

     Στην Τρίτη λοιπόν περίοδο, που εκτείνεται στα περισσότερα χρόνια της ζωής του, έχουμε ένα πλήθος από αριστουργήματα, από τα οποία μερικά απ’ αυτά είναι: Γυμνή λουομένη (1881, Λονδίνο ), Ξανθή λουομένη ( 1881, Τουρίνο ), Δυο κοπέλες στο λιβάδι ( 1895, Νέα Υόρκη ), Η λουομένη ( 1904, Βιένη ), Παιδική προσωπογραφία ( 1884, Παρίσι, ιδ.συλλ.), Καθιστή λουομένη,   (1914, Σικάγο).  Ενώ λοιπόν στη δεύτερη φάση έχουμε έμφαση της τοπιογραφίας που σχετίζεται με τον ιμπρεσιονισμό, στην τελευταία φάση της καλλιτεχνικής του πορείας, με τη στροφή του προς το γυναικείο γυμνό, φτάνει στην ολοκλήρωση του προσωπικού του ύφους.

    Από την πλούσια αυτή καλλιτεχνική παραγωγή θα σταθώ στο Χορό του Moulin de la Galette, που είναι όχι μόνο μία από τις σημαντικότερες ζωγραφικές δημιουργίες του Ρενουάρ, αλλά και ένα έργο που οδηγεί το μάτι του θεατή από την ομορφιά της λεπτομέρειας στην αρμονία και την εσωτερική ενότητα του συνόλου, και θα κλείσω το κείμενο με μια γενική ματιά στη σειρά με τις  λουόμενες, που ανοίγουν τον δρόμο για τη τρίτη φάση της καλλιτεχνικής του πορείας, όπου ο Ρενουάρ απομακρύνεται, όπως είπα, από τον ιμπρεσιονισμό και ολοκληρώνει καθαρά το προσωπικό του ύφος.

  Ο χορός του le Moulin  de la Galette, που απεικονίζει τους Παρισινούς να διασκεδάζουν το 1876 στον περίφημο αυτό λαϊκό χορό, που αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα  γεγονότα της κοινωνικής ζωής. Ο ξύλινος ανεμόμυλος της  Galette εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα. Είναι ο μόνος που επέζησε από τα παλιά γραφικά κτίσματα στη Μονμάρτη. Χτίστηκε τον 17^ο αιώνα και ανήκε από το 1640 στην οικογένεια Debray, η οποία καθιέρωσε και αυτό τον χορό, όπου οι καλλιτέχνες και οι συγγραφείς του Παρισιού πήγαιναν να πιουν κρασί από τους αμπελώνες που υπήρχαν τότε στη Μονμάρτη. Στον πίνακα αυτό συνοψίζονται όλες οι καλλιτεχνικές κατακτήσεις του ζωγράφου και επιβάλλεται με το χρώμα η προσωπική εκφραστική του γλώσσα. Στο έργο συνδυάζονται με σπάνιο τρόπο σαφήνεια και μορφική νομοτέλεια. Είναι μια  συνηθισμένη σκηνή χορού σε κήπο και τα προβλήματα που έχει να λύσει ο καλλιτέχνης αντιμετωπίζονται με θαυμάσιο τρόπο. Για τον πίνακα πόζαραν πλήθος από μοντέλα και φίλους του καλλιτέχνη. Ο ίδιος ο ζωγράφος, σε συζήτηση που είχε με τον Ambroise  Vollard, λέει για τον πίνακα: “Μια μέρα ο Φραν Λαμί που σκάλιζε τα έργα μου βρήκε ένα σκίτσο που είχα κάνει και παρίστανε το Moulin de la Galette. “ Πρέπει να το κάνεις έργο μεγάλο’’ μου είπε. Έπρεπε να βρω μοντέλα, έπρεπε να βρω και ένα περιβόλι. […..]  Αμέσως νοίκιασα στη Μονμάρτη ένα σπίτι με μεγάλο περιβόλι με εκατό φράγκα τον μήνα. Εκεί μέσα ζωγράφισα το Moulin de la Galette, την Κούνια, την Έξοδο από το Ωδείο και την Άννα. [ …….] Για το Moulin de la Galette έβρισκα πάμπολλα κορίτσια τα οποία παρακαλούσαν να ποζάρουν. Δυο απ’ αυτά έχω ζωγραφίσει στο πρώτο επίπεδο του έργου μου. Η μία απ’ αυτές έγραφε σε χαρτί χρυσωμένο γύρω για να μου πει πότε θα ‘ρχόταν να ποζάρει και συχνά την έβλεπα να πηγαίνει το γάλα στα σπίτια στη Μονμάρτη. Έμαθα μια μέρα πως την είχε σπιτώσει ένας συνδρομητής της Όπερας, ο οποίος της είχε επιπλώσει μια γκαρσονιέρα, αφού προηγουμένως η μητέρα της έβαλε όρο να μην αφήσει τη δουλειά της. Φοβόμουνα μήπως οι αγαπητικοί  τους, που τις πιο πολλές φορές είχανε μάλλον αισθηματικό σύνδεσμο με αυτά τα κορίτσια, δεν άφηναν τις ‘’γυναίκες τους’’ να ‘ρθουν στο ατελιέ μου. Αλλά κι αυτοί ήταν πολύ καλά παιδιά και μερικοί μάλιστα απ’ αυτούς ποζάρανε. Πρέπει να πω πως τα κορίτσια αυτά δεν πηγαίνανε με τον πρώτο τυχόντα που θα τα επιθυμούσε× είχαν  ηθικές αρχές πολύ άγριες’’. Μπήκα σε αυτές τις λεπτομέρειες  της ζωής του καλλιτέχνη, για να φανούν οι συνθήκες ζωής μέσα στις οποίες φιλοτεχνήθηκε αυτός ο πίνακας. Η σύνθεση του πίνακα βασίζεται σε μια διαγώνιο που αρχίζει από κάτω αριστερά στον ξύλινο πάγκο, προχωράει στη γυναίκα με το κορίτσι που είναι καθισμένο μπροστά στο τραπέζι και ακουμπάει στον πάγκο, συνεχίζει με τους δύο άντρες που φορούν ψαθάκι και φτάνει στη γυναίκα με τα κόκκινα λουλούδια στο καπέλο της. Η διαγώνιος αυτή  δίνει βάθος στον πίνακα και χωρίζει την επιφάνειά του σε δυο μεγάλες ενότητες, σε αυτή με την παρέα που κάθεται γύρω από το τραπέζι στη δεξιά πλευρά του πίνακα και στην άλλη αριστερά  με τους χορευτές και την ορχήστρα. Δεν αρκεί μόνο το ταλέντο, θέλει μερικές φορές και ευκλείδεια γεωμετρία.

   Οι σειρά με τις λουόμενες ανοίγει ουσιαστικά, όπως είπα και πιο πάνω, τον δρόμο για την τρίτη φάση της καλλιτεχνικής πορείας του Ρενουάρ, όπου ο καλλιτέχνης απομακρύνεται από τον ιμπρεσιονισμό και ολοκληρώνει καθαρά το προσωπικό του ύφος. Με τις πρώτες μάλιστα προσπάθειες κατορθώνει να δημιουργήσει έναν νέο τύπο ομορφιάς, στον οποίο το γυναικείο σώμα διακρίνεται για τη δύναμη , τη ζωντάνια , την υγεία και τη  δροσιά του, και ακόμα για τη σαφήνεια και την ακρίβεια στο σχέδιο.

Σε καμία άλλη περίοδο του έργου του ο Ρενουάρ δεν κατορθώνει να συνδυάσει την πραγματικότητα με τη δημιουργική φαντασία. Επίσης το περιεχόμενο στα γυμνά του δεν το δίνουν  τόσο τα εξωτερικά στοιχεία, όσο  η όλη ατμόσφαιρα  και η γενική εντύπωση που αποπνέει το έργο, οι οποίες βασίζονται στον αισθησιασμό του σώματος και στην αθωότητα του βλέμματος, όπως για παράδειγμα η Λουομένη στην πινακοθήκη του Όσλο. Συμπερασματικά, θα έλεγα ότι στην καλλιτεχνική δημιουργία του Ρενουάρ όλα χαμογελούν στον θεατή και όλα τον φέρνουν  σε μια παραδείσια κατάσταση.