Ο Δούναβης και η Ουγγαρία

Ο ποταμός Δούναβης διασχίζει αρκετές χώρες της ανατολικής Ευρώπης κι έχει εμπνεύσει αρκετούς συγγραφείς, παλιούς και σύγχρονους, για παράδειγμα τον Ιούλιο Βερν και τον Κλάουντιο Μάγκρις. Σήμερα, έρχεται ο γιατρός Γεώργιος Σχορετσανίτης, ο οποίος έχει ταξιδέψει σχεδόν σε όλον τον κόσμο, κι έχει καταγράψει τα ταξίδια του σε άρθρα και βιβλία, να μας μιλήσει για τον Δούναβη. Μόνο που τα κείμενά του που περιέχονται στο βιβλίο Παραδουνάβιες σελίδες αφορούν κατ’ αποκλειστικότητα την Ουγγαρία. Έτσι, ο αναγνώστης που θέλει να μάθει πράγματα, τα οποία άπτονται της ιστορίας και του πολιτισμού της συγκεκριμένης χώρας είναι χρήσιμο να το διαβάσουν.

     Το πρώτο κείμενο δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2018 σε ιστοσελίδα και τιτλοφορείται «Στις Ουγγρικές παρυφές της Ασίας». Σε αυτό ο συγγραφέας αναφέρει ότι η Ασία ξεκινάει από το δρόμο που οδηγεί στα νοτιοανατολικά της πόλης  της Βιέννης, στις επίπεδες πεδιάδες της Ουγγαρίας. Σημειώνει πως η σημερινή κατάσταση της Ουγγαρίας χαρακτηρίζεται από την εντατικοποίηση των προσπαθειών  να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να φθάσει τις δυτικές κοινωνίες της Ευρώπης.

      Το κείμενο με τον παράξενο τίτλο «Κάποια παπούτσια είναι ακόμα εκεί και αντέχουν» αναφέρεται στους Εβραίους της Ουγγαρίας και στο Μνημείο της Βουδαπέστης, το αφιερωμένο στους πάνω από μισό εκατομμύριο από αυτούς που τα τελευταία χρόνια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου (1944-1945) θυσιάστηκαν ή κατακρεουργήθηκαν  από συμπατριώτες τους, συνεργάτες των Ναζί. Στο σημείο του Μνημείου οι Εβραίοι (πολλοί στάλθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης των Γερμανών), είχαν αφήσει τα παπούτσια τους λίγο πριν από το μεγάλο ταξίδι που δεν είχε γυρισμό. Αναγκάστηκαν να τα βγάλουν και να τα αφήσουν στην όχθη του Δούναβη και μετά πυροβολήθηκαν και πετάχτηκαν στο ποτάμι, ώστε τα σώματά τους να παρασυρθούν μακριά από τον τόπο του εγκλήματος.

      Σε άλλο κείμενο μαθαίνουμε πως με τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς του 1699 τερματίστηκε η κατοχή των Τούρκων στην περιοχή, ύστερα από τον αυστρο-οθωμανικό πόλεμο του 1683-1697 και το 1718 ολόκληρο το Βασίλειο της Ουγγαρίας απομακρύνθηκε από την οθωμανική κυριαρχία. Στην αρχή του εικοστού αιώνα η εβραϊκή κοινότητα της Βουδαπέστης ευημερούσε σε βαθμό που η πόλη είχε αποκληθεί «Εβραϊκή Μέκκα». Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής χιλιάδες Εβραίοι εξοντώθηκαν παρά τις προσπάθειες ξένων διπλωματών για τη σωτηρία τους. Κι ύστερα η χώρα απελευθερώθηκε, όταν ο Κόκκινος Στρατός μπήκε στα εδάφη της. Ακολούθησε όμως η ούτως ειπείν σοβιετική κατοχή, η οποία έληξε το 1991. Σε αυτό το διάστημα η χώρα κηρύχθηκε ως Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας, ενώ ο λαός της εξεγέρθηκε κατά του κομμουνιστικού καθεστώτος, και κυρίως κατά της Σοβιετικής Ένωσης, το 1956.

     Ο συγγραφέας δεν παραλείπει να μιλήσει και για τη σημερινή Ουγγαρία, χώρα στην οποία ο πρωθυπουργός Βίκτωρ  Όρμπαν κάνει κατά καιρούς δηλώσεις εναντίον των μεταναστών και των προσφύγων. Ο  Όρμπαν και η πολιτική που ακολουθεί, κόντρα σ’ εκείνην της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέλος της οποίας είναι η Ουγγαρία, δίνει την ευκαιρία στον συγγραφέα να εκφράσει την άποψή του για το ζήτημα: «Όπως και να το κάνουμε πάντως ο μύθος της φυλετικής καθαρότητας βρίσκεται πανταχού παρών εδώ. Αιωρείται διάχυτος στην ατμόσφαιρα κι ας είναι εκ πρώτης όψεως εν πολλοίς αόρατος».

      Δύο κεφάλαια του βιβλίου αφορούν την Εξέγερση του 1956 και την άγρια καταστολή της από τους Σοβιετικούς, που ανάγκασε τον Ζαν-Πολ Σαρτρ να αποχωρήσει από το γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα. Ο συγγραφέας μας θυμίζει τον πρωθυπουργό Ίμρε Νάγκυ που εκτελέστηκε ως υπεύθυνος των ταραχών που αποκλήθηκε Επανάσταση, και τον Γιάνος Κάνταρ, ο οποίος τον αντικατέστησε στην εξουσία ως άνθρωπος των Σοβιετικών.

     Το τελευταίο κείμενο του βιβλίου, που στην ουσία είναι ένας ύμνος στον Δούναβη, δεν συνδέεται με την Ουγγαρία αλλά με την Τσεχία. Δημοσιεύτηκε το 2017, τιτλοφορείται «Μπομπ Ντύλαν: Στο δρόμο για την Πράγα» και αναφέρεται σε μια έκθεση λιθογραφιών του Ντύλαν που οργανώθηκε στην Πράγα. Σε κάθε περίπτωση, χάρη στα ταξίδια του Γεώργιου Σχορετσανίτη και τα σχετικά κείμενά του που συνοδεύονται από φωτογραφίες τόπων και τοπίων, μαθαίνουμε για ξένες και εν πολλοίς άγνωστες χώρες, πλουτίζοντας τις γνώσεις μας.