Αγροί, στάχυα, θερισμός

Ενδεχομένως, πολλοί, όπως ο γράφων, αγνοούν τη σημασία της αρχαίας λέξης «αγρώστις», η οποία βεβαίως σχετίζεται με τον αγρό, το χωράφι. Έρχεται τώρα η Χρύσα Κοντογεωργοπούλου που γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι πτυχιούχος και διδάκτωρ του ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, να μας την αναλύσει. Στην καλαίσθητη συλλογή ποιημάτων της Αγρώστις (εκδ. 24 γράμματα), μας πληροφορεί πως η λέξη αναφέρεται σε μια πρώτη σημασία ως ουσιαστικό-θηλυκό της λέξης αγρώστης (ο αγρότης). Όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, όπου παρατίθενται οι στίχοι Της είπε, ότι αν φάει όλο της το παραμύθι/ η τσιπούρα θα της χαρίσει την ουρά της, «Αυτά και άλλα παραμύθια με τ’ ασήμι συνθέτουν μία «παραμυθία», «γραμμένη με στάχυα»∙ παραμυθία, δηλαδή παρηγοριά, με τον μοναδικό τρόπο που η Φύση, η Ποίηση, η Τέχνη γενικότερα μπορούν να μας προσφέρουν. .. αλλά μπορούν, είναι αλήθεια αυτό;»

     Ύστερα από όλα αυτά τα αινιγματικά και νεφελώδη, ας δούμε τους πρώτους στίχους του πρώτου ποιήματος που τιτλοφορείται «Άγριο σπαράγγι»:

..εκείνο το απερίγραπτα λεπτό αίσθημα

που τρεμοπαίζει κάτω απ’ το 

φεγγαρόφως,

μικρό σπαράγγι ανάμεσα στ’ αγκάθια

του ίδιου του του θάμνου

αυτό θα τραγουδήσω

     Αινιγματικοί, αλλά ταυτόχρονα γοητευτικοί, είναι οι στίχοι των ποιημάτων που ακολουθούν, καθώς γίνεται λόγος για τη φύση, τους ανθρώπους και το σύμπαν που εμπνέουν την αφηγήτρια, όπως στο «Άσκηση μακρινής όρασης»:

…έβλεπα γκρίζους ανθρώπους να κρατάνε φαναράκια

πολύχρωμα

στενοχωρήθηκα που δεν είχα

κοίταξα προς τον ουρανό

και είδα μια φαντασμαγορική πανσέληνο∙

και τότε κατάλαβα πως το φεγγάρι μου ανήκει

    Έπειτα από λίγες σελίδες, από «Το φεγγάρι θεριστής», αρχίζει η γιορτή, το πανηγύρι, ο ύμνος στα στάχυα, τους θερισμούς και τους αγρούς:

Ω φανταχτερή πανσέληνε, μ’ όλα τα στάχυα

στην κοιλιά σου

και ω, του θερισμού την ώρα,

όταν μικρό θέριστρο απομένοντας

τα παραδίδεις όλα

θερισμένα

στον αγρό τους.

     Παρακάτω διαβάζουμε ένα πεζοποίημα που μοιάζει με παραμύθι και αναφέρεται στον Σαν Τζιοβάνι di terista, έναν άγιο, ο οποίος, ύστερα από μια καταιγίδα που εμπόδισε τους χωρικούς να θερίσουν τα χωράφια τους, θέρισε τα στάχυα με το δρεπάνι του. Πεζοποίημα είναι και το «Ο Ποιητής, ο Θεριστής κι ο Θέρος», όπου παρουσιάζονται ένας ποιητής κι ένας Ξένος, ο οποίος παίρνει ένα δρεπάνι κι αρχίζει να θερίζει. Το κείμενο είναι παραβολή, διαπνέεται από μια παράξενη θρησκευτικότητα που παραπέμπει στον Θεό και τον γιο του, τον αγαπημένο.

     Το βιβλίο είναι πλημμυρισμένο από αναφορές σε θρησκευτικά ζητήματα και ρήσεις από την Αγία Γραφή και τη Βίβλου (στο μότο υπάρχουν δύο φράσεις από το Δευτερονόμιον και το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον). Βασικά, όμως, οι στίχοι μιλούν για αγροτικές εργασίες, ειδικά του καλοκαιριού, για τον Αλωνάρη, το λίχνισμα, τον μυλωνά, τα στάχυα, τα άχυρα, τις θημωνιές, αλλά και το χειμώνα, τους σπόρους και τη βροχή.

    Σε ορισμένα ποιήματα μνημονεύονται ποιητές, πεζογράφοι και ζωγράφοι, Έλληνες και ξένοι: ο Βαν Γκογκ, ο Ελύτης, ο Κάρλο Κολόντι, ο Ντα Βίντσι, ο Ντύλαν Τόμας, ο Εμπειρίκος, ο Σεφέρης, ο Πικάσο και άλλοι. Διαβάζουμε και για παραμύθια. Στο «Βυζαντινή τοιχογραφία», διαβάζουμε:

…κάποιος εντοίχισε

έναν  κάμπο στάχυα στο

βάθος της

κι έτσι από τότε

άγιοι, άνθρωποι και άγγελοι

αιωρούνται σ’ έναν αγρό

συνεχούς θέρους

     Σε πολλά ποιήματα η θρησκευτικότητα δεν βγαίνει από τα συμφραζόμενα, αλλά είναι παρούσα στις λέξεις και στα νοήματά τους. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά είναι το «Πήλινα πτηνά»:

 Ο μικρός Χριστός έφτιαχνε πουλάκια από πηλό∙

φυσούσε πάνω τους κι αυτά πετούσαν…

κι αυτό, νομίζω, είναι από τα πιο όμορφα επεισόδια

στη ζωή του

τότε που ο Αγρός του Αίματος ήταν

ακόμα, απλώς,

ένας αγρός γεμάτος παπαρούνες

(βέβαια, με παρόντα ήδη έναν

Σταυρό από μαύρο βελούδο

την καρδιά τους).

       Οι στίχοι στο βιβλίο είναι γοητευτικοί, μα και αινιγματικοί, όπως ειπώθηκε. Όποιος επιχειρήσει να τους αποκρυπτογραφήσει μάλλον θα αποτύχει, εκτός και αν έχει μεγάλη πείρα στην ερμηνεία ποιημάτων. Ας τελειώσουμε τούτο το κείμενο με το «Μεταφυσική του σταχυού Ι»:

     Να προσθέσουμε πως στο Επίμετρο υπάρχουν σημειώσεις, οι οποίες παραπέμπουν στις ερμηνείες λέξεων, σε πηγές και άλλα τινά, κάτι που δείχνει το εύρος των γνώσεων της ποιήτριας.