Τα τεχνάσματα του συγγραφέα και η αλήθεια μέσα στην αλήθεια

Ένας κινέζικος μύθος διηγείται:

«Μια γριά κουβαλούσε νερό σε δύο μεγάλες στάμνες κρεμασμένες στους ώμους της. Η μία ήταν τέλεια και μετέφερε από το πηγάδι ως το σπίτι ακέραιη όλη την ποσότητα του νερού. Η άλλη όμως είχε μία ρωγμή και έφθανε στο σπίτι μισοάδεια. Όταν πέρασαν δύο χρόνια η ραγισμένη στάμνα δεν άντεξε και ζήτησε ντροπιασμένα συγγνώμη από τη γριά. «Δεν έχω κάτι να σου συγχωρέσω,» της απάντησε τότε αυτή. «Βλέπεις φύτεψα σπόρους από τη δική σου πλευρά του δρόμου κι εσύ τόσον καιρό με το νερό που έχανες από τη ρωγμή σου, τους πότιζες. Όλη η δική σου πλευρά είναι τώρα λουλουδιασμένη και πανέμορφη.»

Υπάρχει μία ρωγμή σε όλα λέει ο Λέοναρντ Κοέν στην προμετωπίδα της νουβέλας. Από εκεί μπαίνει μέσα το φως.

Αυτή η νουβέλα της Μαρίας Δριμή λοιπόν είναι η ιστορία μίας ρωγμής. Ενός ραγίσματος στον τοίχο πάνω από το καναπέ.  Τόσο απλό και τόσο πολύπλοκο μαζί.

Το πρώτο ευφυές τέχνασμα της Δριμή είναι ότι μέσα στη νουβέλα της, ζει και αναπνέει μία άλλη νουβέλα με τίτλο ράγισμα στον τοίχο ή σκέτο Ρωγμή, η οποία τάχα έχει γραφτεί  από έναν γνωστό ηθοποιό και απορριφθεί από έναν εκδοτικό οίκο. Όταν ο υποτιθέμενος συγγραφέας αυτής της νουβέλας λοιπόν, ο Μάρκος Σελαβής  επισκέπτεται τον εκδότη για να του ζητήσει τον λόγο της απόρριψης, τού επισημαίνει ότι η ιστορία αυτή «πρέπει οπωσδήποτε να εκδοθεί και να μείνει». «Αυτό νομίζουν όλοι οι συγγραφείς μας», του απαντά ο εκδότης και ξαφνικά η φλέβα του υποδόριου χιούμορ της Δριμή αρχίζει να πάλλεται. Ο συγγραφέας επιμένει. Έτσι ευθύς εξαρχής η συγγραφέας μας δίνει δύο στοιχεία γι’ αυτή την ιστορία και αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Πρώτον, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι η ιστορία που θα επακολουθήσει είναι σημαντική και δεύτερον ότι είναι «αληθινή». Βέβαια η αλήθεια είναι σχετική όταν υποστηρίζεται από ένα φανταστικό πρόσωπο μίας νουβέλας. Γνωρίζουμε καλά πόση λίγη αξιοπιστία έχουν οι χαρακτήρες των μυθιστορημάτων και πόσο είναι πλασμένοι για να ξεγελούν. Όμως ήδη η Μαρία Δριμή έχει προσδώσει το στοιχείο της αληθοφάνειας.  Εκεί βέβαια που η συγγραφέας μας κλείνει κυριολεκτικά το μάτι είναι όταν ο αναγνώστης πληροφορείται ότι και το όνομα του εκδοτικού οίκου είναι Ρωγμή.

Γιατί όμως μπορεί να είναι τόσο σημαντική μία απλή ιστορία για μία ρωγμή στον τοίχο; Πόσοι και πόσοι από μας δεν έχουμε δει να σχηματίζονται ρωγμές στους τοίχους μας μέσα στα χρόνια. Πόσοι και πόσοι από μας δεν έχουμε δει τις ενισχυμένες αμυντικές κατασκευές που χτίζαμε γύρω μας για χρόνια, να καταρρέουν μέσα σε μία στιγμή εξαιτίας μίας λέξης, ενός βλέμματος ή μίας απώλειας; Μάλιστα είναι διαπιστωμένο και γενικά παραδεκτό ότι όσο πιο συμπαγής και στερεός ο τοίχος, τόσο πιο εύκολα δημιουργείται η ρωγμή.

Το ευφυέστατο όμως δεύτερο τέχνασμα της Δριμή, στη συνέχεια της νουβέλας είναι ότι ο εκδότης των εκδόσεων Ρωγμή παίρνει τη νουβέλα για να τη διαβάσει στο σπίτι του και παρακολουθούμε τον σχολιασμό των κεφαλαίων της εν λόγω νουβέλας από τον ίδιο τον εκδότη. Έτσι η Δριμή γίνεται ταυτόχρονα η συγγραφέας αλλά και η σχολιάστρια του ίδιου της του έργου. Μάλιστα ο έμπειρος εκδότης με βάση τα κεφάλαια της νουβέλας που διαβάζει, κάνει και ψυχαναλυτικές αναλύσεις για τον υποτιθέμενο συγγραφέα.

«Κι αυτές οι νύξεις για τον πατέρα του έδειχναν διαταραγμένη σχέση. Κι άλλος γιός με άλυτα θέματα». Αργότερα θα δούμε πόσο προβολικό ήταν αυτό το σχόλιο του εκδότη μια και αυτός είχε άλυτα θέματα με τον γιο του. Όμως από κεφάλαιο σε κεφάλαιο παρατηρούμε και κάτι άλλο στον εκδότη. Επιμολύνεται κι αυτός από τη νουβέλα που διαβάζει και που ασκεί διαδραστική επίδραση επάνω του.

Η Μαρία Δριμή παίζει με τους χαρακτήρες της, παίζει με την ίδια την έννοια της συγγραφής από τη στιγμή που γράφεται ένα βιβλίο ως τη στιγμή που εκδίδεται και κυκλοφορεί, με τον αντικατοπτρισμό και την προβολική της λειτουργία.

Η γραφή είναι καταστροφή κάθε φωνής, κάθε προέλευσης. Η γραφή είναι αυτό το ουδέτερο, αυτό το μικτό, αυτό το πλάγιο όπου καταφεύγει το υποκείμενό μας, το ασπρόμαυρο όπου έρχεται και χάνεται η όποια ταυτότητα και πρώτη πρώτη η ταυτότητα του σώματος που γράφει, δηλώνει ο Ρολάν Μπαρτ στο δοκίμιό του «ο θάνατος του συγγραφέα.»

Τίθενται δε συνέχεια ερωτήματα. Ποιοι είναι οι αποτυχημένοι ή οι ελάσσονες συγγραφείς; Τι σημαίνει επιτυχία, πόσο αντικειμενική είναι η απόρριψη ενός βιβλίου από έναν εκδοτικό οίκο, μπορεί η φιλοδοξία ενός συγγραφέα να τον κάνει να χάσει την ικανότητα κρίσης σχετικά με το ίδιο του το βιβλίο; Τι κάνει τους μεγάλους συγγραφείς όλων των εποχών να παραμένουν κλασσικοί; Πόσο καθρέφτης για τον αναγνώστη είναι ένα βιβλίο;

Παράλληλα είναι εμφανής η διακειμενική συνομιλία που διατηρεί η Δριμή με τα έργα μεγάλων συγγραφέων όπως είναι ο Τζόυς, ο Σαίξπηρ, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Τολστόι, ο Μπέκετ, ο Τενεσί Ουίλλιαμς. Καταφέρνει να εντάξει τόσο πειστικά μάλιστα τα εδάφια στη νουβέλα της ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για μία βιωμένη και απόλυτα πειστική εκδοχή της λογοτεχνικής ανάγνωσης.

«Οι μεγάλοι συγγραφείς» γράφει η Δριμή, «δεν χρειάζεται να απαντήσουν. Οι απαντήσεις υπάρχουν μέσα στις ιστορίες τους, τις ξεστομίζουν οι ίδιοι οι ήρωες».

Δύο χαρακτήρες εξελίσσονται παράλληλα στο βιβλίο, ο καθένας από τη δική του πλευρά του καθρέφτη. Ο ένας είναι ο συγγραφέας Μάρκος Σελαβής και ο άλλος ο εκδότης που διαβάζει τη νουβέλα του πρώτου.

Κάθε ένας είναι ο αντικατοπτρισμός του άλλου. Ζουν και οι δύο αποκομμένοι, έχοντας νεκρώσει το συναίσθημά τους, ο Μάρκος έχει αποκοπεί από τον πατέρα του, ο εκδότης από τον γιο του. Και στους δύο εμφανίζεται ξαφνικά μια ρωγμή. Στην περίπτωση του εκδότη αρχικά είναι αόρατη και συμβαίνει μέσα του καθώς διαβάζει τη νουβέλα. Στην περίπτωση του Μάρκου είναι εμφανέστατη και συμβαίνει στον τοίχο που επικοινωνεί με το διαμέρισμα των γειτόνων.

Μπορεί λοιπόν η λογοτεχνία να αλλάξει τη ζωή ενός ανθρώπου; Ναι, απαντά η Μαρία Δριμή, μπορεί να επιμολύνει, να δημιουργήσει μέσα μας ρωγμές, να μας διαλύσει και να μας επανασυγκροτήσει.

Ο Ευριπίδης και η Έλενα είναι το ζευγάρι των γειτόνων και ζουν με την Αγνή την κόρη τους που πάσχει από μία σπάνια εκφυλιστική αρρώστια. Σημαντικό πρόσωπο για τη συναισθηματική εξέλιξη του Μάρκου μέσα στη νουβέλα είναι και η αγαπημένη του, η Άννα με την οποία δένεται σταδιακά όλο και περισσότερο. Το ζευγάρι των γειτόνων παίζει συνέχεια αποσπάσματα και μονολόγους από θεατρικά έργα για να ψυχαγωγήσει την Αγνή και να την ηρεμήσει. Έτσι εξηγείται και η μυστηριώδης συμπεριφορά του ζευγαριού στην αρχή όταν ο Μάρκος νόμιζε ότι μάλωναν δημόσια ενώ στην ουσία αυτοί απήγγειλαν τους μονολόγους από τα έργα. (Άλλο ένα έξυπνο τέχνασμα της Δριμή)

Στο μεταξύ η ρωγμή ανάμεσα στον τοίχο του Μάρκου και των γειτόνων του, που κατά μία διαβολεμένη και καθόλου τυχαία σύμπτωση ήταν κοντά στο πορτρέτο του πατέρα του, βαθαίνει και μεγαλώνει. Όπως διευρύνονται και οι ορίζοντες του Μάρκου μέσα από τα θεατρικά έργα που μπορεί να παρακολουθεί ελεύθερα πια να παίζονται από τους γείτονες στο διαμέρισμά τους.

Η ρωγμή στον τοίχο είναι ρωγμή στον ψυχισμό του Μάρκου, είναι η αλλαγή που υφίσταται ο ίδιος μέσα από την επαφή του με την κλασσική λογοτεχνία και το θέατρο, είναι το παράθυρο στον κόσμο έξω από το περίκλειστο εγώ μας.

Η Δριμή μιλά για την απομόνωση των ανθρώπων σε κελιά διαμερίσματα που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Για μία μοναξιά βαθιά και υπαρξιακή που εντάθηκε με την περίοδο της καραντίνας. Για παγωμένες σχέσεις, για στερεοποιημένο με δομικά υλικά συναίσθημα.

Το όνομα του Σελαβή (C’est la vie) κραυγάζει για μία απόλυτα παθητική και νωθρή κατάσταση μη ζωής η οποία σταδιακά όμως θα γίνει ζωή αφού ο Σελαβής θα έρθει σε επαφή με τα συναισθήματα και τον πυρήνα της ύπαρξής του, ο Ευριπίδης έχει το όνομα του μεγάλου δραματουργού αφού το θέατρο κατέχει τόσο σημαντική σχέση στη ζωή του.

 Η Αγνή, η προσωποποίηση της αθωότητας, η πληγή που ακολουθεί την πορεία της ρωγμής και που μικραίνει συνέχεια ώσπου να εξαφανιστεί, είναι η αφορμή και η αιτία. Είναι το ίδιο το λογοτεχνικό έργο που αυτονομείται και εξαφανίζεται για τον συγγραφέα μετά τη συγγραφή του. Έχει ήδη επιτελέσει τον σκοπό του.

Η ρωγμή εξαφανίζεται όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιηθεί και μέσα από την αυτογνωσία επιτρέψει τα συναισθήματά του να τον κατακλύσουν. Είναι η ατέλεια που οδηγεί στην τελειότητα και στην ολοκλήρωση. Είναι ο αφανισμός και η γέννηση του νέου εαυτού. Ο Μάρκος ανακαλύπτει τον προορισμό του στη ζωή και γίνεται ηθοποιός.

Μη φοβάστε τις ρωγμές, μας λέει η Δριμή. Αντίθετα, αφού ο εκδότης διαβάσει την ιστορία που του υπέβαλε ο Σελαβής, αφού εσείς διαβάσετε την ιστορία του εκδότη που διάβασε την ιστορία του Σελαβή και επιμολύνθηκε, αρχίστε να παρακολουθείτε άγρυπνα τους τοίχους του σαλονιού σας.

Αν η καλή λογοτεχνία δημιουργεί ρωγμές, είναι σίγουρο ότι οι αναγνώστες αυτής της νουβέλας θα χρειαστούν σύντομα μηχανικό.