ή
«ἰδοὺ μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα λέγοντες· ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς…εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ ἀνατολῇ…» Κατά Ματθαίον 2, 1-3
Χριστούγεννα! Στολισμένα δέντρα σε κάθε σπίτι με ένα αστέρι στην κορυφή. Το άστρο που λέγεται πως οδήγησε τους μάγους στη φάτνη που γεννήθηκε ο Χριστός. Τι ήταν το άστρο της Βηθλεέμ και τι επιστημονικές ερμηνείες υπάρχουν;
Για να πειστούν οι μάγοι να ξεκινήσουν ένα τέτοιο μακρύ ταξίδι, είναι βέβαιο πως θα έπρεπε να είναι ένα ασυνήθιστο και ξεχωριστό αστρονομικό γεγονός. Ταυτόχρονα, φαίνεται πως δεν ήταν κάτι προφανές, καθώς δεν το διέκρινε ούτε ο ίδιος ο Ηρώδης, ούτε κάποιος από τους Γραμματείς και Φαρισαίους της εποχής. Άλλωστε, οτιδήποτε συνέβαινε στον νυχτερινό ουρανό ήταν εύκολα παρατηρήσιμο λόγω της απουσίας φωτορύπανσης.
Η προέλευση του άστρου της Βηθλεέμ απασχόλησε πλήθος ερευνητών. Η πρώτη υπόθεση ήταν πως επρόκειτο για κάποιον κομήτη. Ένας κομήτης ωστόσο θα ήταν εξαιρετικά ευδιάκριτος και κυρίως προάγγελος δεινών βάσει της θυμοσοφίας της εποχής. Επιπλέον, οι εμφανίσεις τους είναι αρκετά προβλέψιμες (αν και φυσικά θα μπορούσε να είναι κάποιος κομήτης με πολύ μεγάλη περίοδο). Πάντως, με βάση τα όσα γνωρίζουμε και τις μελέτες αρχαίων κειμένων, δεν υπήρχε ορατός κάποιος κομήτης εκείνο το διάστημα.
Παρόμοιες αδυναμίες αντιμετωπίζουν και οι θεωρίες πως το άστρο των Χριστουγέννων ήταν κάποιος υπερκαινοφανής αστέρας (σουπερνόβα). Καθώς τα αστέρια γερνάνε, γίνονται όλο και πιο ασταθή και μπορούν να αυξήσουν απότομα τη λαμπρότητά τους, καθώς αποβάλλουν το αστρικό τους υλικό. Ωστόσο, δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες εμφανίσεις σουπερνόβα στους δυτικούς ή τους Κινέζους αστρονόμους της εποχής όπως θα ανέμενε κάποιος.
Τι θα μπορούσε να είναι λοιπόν αυτός ο ἀστέρας ἐν τῇ ἀνατολῇ; Μια από τις επικρατέστερες απόψεις κατά τους μελετητές έχει να κάνει με το φαινόμενο της “ηλιακής ανατολής”. Κατ’ αυτό, ένας αστέρας, ο οποίος ήταν κρυμμένος από τον Ήλιο, επανεμφανίζεται για λίγο στον πρωινό ουρανό, ανατέλλοντας λίγη ώρα πριν από αυτόν. Η ηλιακή ανατολή είχε ιδιαίτερους συμβολισμούς, και μια τέτοια επανεμφάνιση ενός πλανήτη ήταν ξεχωριστό σημάδι για όσους γεννιούνται εκείνη τη μέρα.
Ιδιαίτερους συμβολισμούς επίσης είχαν και οι σύνοδοι πλανητών, μία θεωρία που έχει προταθεί και από τον ίδιο τον Γιοχάνες Κέπλερ από τον 17ο αιώνα. Ο Κέπλερ υποστήριζε ότι το αστέρι της Βηθλεέμ θα μπορούσε να είναι η τριπλή σύνοδος των πλανητών Άρη, Δία και Κρόνου στον αστερισμό των Ιχθύων που έγινε στις 20 Φεβρουαρίου το 6 π. Χ. Σύγχρονοι μελετητές από τα πανεπιστήμια Rutgers και Notre Dame θεωρούν πως η σύνοδος μεταξύ Ήλιου, Δία, Σελήνης και Κρόνου στον αστερισμό του Κριού στις 17 Απριλίου του ίδιου έτους είναι πιο πιθανή ημερομηνία, καθώς συνοδεύεται και από την ηλιακή ανατολή του Δία. Μιας και οι Μάγοι θεωρείται πως ήταν Ζωροάστρες ιερείς και αστρονόμοι, τέτοια σημάδια θα τα ερμήνευαν σαν τη γέννηση ενός ισχυρού ηγέτη.
Το μόνο βέβαιο είναι πως δεν υπάρχει καταγεγραμμένο κάποιο ξεκάθαρο ουράνιο γεγονός, αλλά υπάρχουν αρκετές επιλογές που θα ταίριαζαν χρονικά στην περιγραφή που έχουμε από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Σύμφωνα με τον Δρ. Πάνο Πάτση, διευθυντή Ερευνών στο Κέντρο Αστρονομίας και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών της Ακαδημίας Αθηνών, η σύνοδος πλανητών της 17ης Απριλίου του 6 π. Χ. προσφέρει ένα σύνολο γεγονότων που διαμορφώνουν μια θεωρία, η οποία ικανοποιεί τα δεδομένα (αστρονομικά και ιστορικά) και διαβάζεται πολύ ευχάριστα.
