Αν ζητούσε κανείς να μάθει την υπόθεση του «Στόουνερ», πιθανότατα δε θα εντυπωσιαζόταν από αυτά που θα του λέγαμε: το βιβλίο είναι η εξιστόρηση ολόκληρης της ζωής ενός καθηγητή Αγγλικής Φιλολογίας σε ένα πανεπιστήμιο της Αμερικής. Πρωτοκυκλοφόρησε το 1965 και πρόκειται ουσιαστικά για ένα ακαδημαϊκό μυθιστόρημα, που έχει ως κεντρικό άξονα έναν ήρωα, τον Στόουνερ, που δε φαίνεται να είχε μια ιδιαίτερα συναρπαστική ζωή. Παιδί αγροτών, πήγε στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει γεωπονία. Κάπου στην πορεία μαγεύτηκε από ένα σονέτο του Σαίξπηρ και μεταπήδησε στην Αγγλική Φιλολογία. Έγινε καθηγητής, χωρίς ωστόσο να αφήσει το στίγμα του στη σχολή. Ο γάμος του δεν εξελίχτηκε όπως τον περίμενε. Με λίγα λόγια, ούτε η επαγγελματική ούτε η προσωπική ζωή του Στόουνερ έχουν κάτι το αξιοσημείωτο.
Κι όμως, μέσα από αυτήν την φαινομενικά αδιάφορη ζωή, ο Τζον Γουίλιαμς φτάνει σε απίστευτα υπαρξιακά βάθη, θέτει τα πιο καίρια ερωτήματα της ζωής, παρασέρνει τον αναγνώστη σε μια προσωπική ενδοσκόπηση και μια αναπόφευκτη ταύτιση. Ο Στόουνερ είναι ένας αντι-ήρωας, ένας χαρακτήρας που μοιάζει να ζει την ζωή του από απόσταση, που δυσκολεύεται να συνάψει στενούς συναισθηματικούς δεσμούς, που αδυνατεί να πάρει γενναίες αποφάσεις ή να διεκδικήσει ή να συγκρουστεί. Προσπαθεί να ζει αθόρυβα, μοναχικά, έχοντας ως απόλυτη έγνοια την επιστήμη του, την ευθύνη του απέναντι στους φοιτητές του, όσο προσπαθεί να βελτιωθεί ως δάσκαλος.
Ο Γουίλιαμς καταφέρνει με αριστουργηματικό τρόπο να ξετυλίξει τη ζωή του ήρωα του, να παρουσιάσει την ψυχοσύνθεση του στις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής του και να τον οδηγήσει απαλά στο φινάλε του με έναν τρόπο συγκινητικό και βαθιά ανθρώπινο, που φέρνει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με σπουδαία υπαρξιακά ερωτήματα και με μια γνήσια λύτρωση.
Αν ψάχνει κανείς ανατροπές, ραγδαίες εξελίξεις και αγωνία, σίγουρα δε θα τα βρει εδώ. Αυτά που θα βρει θα είναι η εξαιρετική γλώσσα και οι λεπτές λογοτεχνικές αποχρώσεις στην καταγραφή των συναισθημάτων των ηρώων. Η πετυχημένη απόδοση του κοινωνικού πλαισίου της εποχής και οι ενδιαφέροντες χαρακτήρες. Οι εσωτερικές συγκρούσεις και οι στοχασμοί, αποτυπωμένοι με τέτοιον τρόπο που τους συναντούμε μόνο στα σπουδαιότερα λογοτεχνικά έργα. Η γάργαρη αφήγηση που κάνει το βιβλίο να κυλά σαν νερό. Η περιγραφή του ερωτικού πάθους και του συναισθηματικού δεσμού. Η αποτύπωση της επαγγελματικής δεοντολογίας, της αφοσίωσης στην επιστήμη, της αγωνίας του υπεύθυνου εκπαιδευτικού.
Πολλοί αναγνώστες βρίσκουν θλιβερή τη ζωή του Στόουνερ. Όμως ο συγγραφέας δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτό, δεν ψάχνει να δώσει άλλοθι στον ήρωα του για τις επιλογές του, δεν τον δικαιώνει, αλλά ούτε και τον κατακρίνει. Παρουσιάζει τα πράγματα όπως είναι. Κι αυτό είναι ίσως που κάνει το βιβλίο τόσο αληθινό και τόσο σπουδαίο.
