Η συγγραφέας του βιβλίου: Ανακαλύπτοντας τους αρχαίους θησαυρούς της ελιάς, Βασιλική Μαρκάκη, «έχει σπουδάσει Πολιτιστική Διαχείριση, Οργάνωση και Διοίκηση Μουσείων, Ιστορία της Τέχνης και Διεθνείς Σχέσεις, στην Ελλάδα και την Αγγλία. Συνεργάστηκε με μουσεία Φυσικής Ιστορίας, στην Αθήνα και το Λονδίνο, και με τη Βρετανική Επιτροπή για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα για την ομώνυμη εκστρατεία». Αυτά τα αντιγράφω από το υπάρχον στο βιβλίο βιογραφικό της, παραλείποντας και άλλα σημαντικά που αφορούν τις εκπαιδευτικές και επιστημονικές δραστηριότητές της, ιδίως όσο αφορά τον στρατηγικό σχεδιασμό των πρώτων εκπαιδευτικών προγραμμάτων του νέου μουσείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για φυσικούς και online επισκέπτες καθώς και τον σχεδιασμό διαδραστικών εκθεμάτων για μικρούς επισκέπτες. Σήμερα εργάζεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ως συντονίστρια του προγράμματος elearnmg του Μουσείου.
Έχοντας ως θέμα του βιβλίου της η Μαρκάκη την ελιά και επομένως και το λάδι διάλεξε στην ουσία να μιλήσει στους μαθητές της και σε όλα τα μικρά παιδιά (γιατί σ’ αυτά κυρίως απευθύνεται) για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και ιδιαίτερα της Αθήνας, αφού η ελιά ήταν μια βασική, τόσο ρεαλιστικά όσο και συμβολικά, συνιστώσα αυτού του πολιτισμού!
Το βιβλίο αρχίζει με τον γνωστό μύθο της διένεξης της Αθηνάς και του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με το μύθο οι δύο κορυφαίοι θεοί συναγωνίστηκαν για το ποιος θα είναι προστάτης της πόλης, που μέχρι τότε λεγόταν Κεκρωπία (από τον βασιλιά Κέκρωπα), προσφέροντας δώρα. Όποιος θα χάριζε το καλύτερο δώρο, κι αυτό θα το αξιολογούσαν οι ίδιοι οι κάτοικοι της πόλης, αυτός θα γινόταν προστάτης της. Ο Ποσειδώνας χτύπησε με την τρίαινά του πάνω στο βράχο της Ακρόπολης και ανέβλυσε αλμυρό νερό. Η Αθηνά προσέφερε ένα δέντρο ελιάς. Οι πολίτες διάλεξαν το δώρο της Αθηνάς και η πόλη έκτοτε ονομάστηκε Αθήνα. Τόσο απλά! Αλλά «ο μύθος», σύμφωνα και με τον Κάλβο, «κρύπτει νουν αληθείας», γιατί οι μύθοι συμπυκνώνουν μέσα τους πολλά νοήματα, πολλές αλήθειες. Αποτελούν απόσταγμα πολιτισμού. Γι’ αυτό και η συγγραφέας περιλαμβάνει αρκετούς μύθους στην εξιστόρησή της, που σχετίζονται με την ελιά και την Αθηνά, απλουστευμένους βέβαια με τρόπο κατάλληλο, για να τους κατανοούν τα παιδιά, όπως οι μύθοι για τον Αρισταίο, τον Ηρακλή, την Ελαΐδα, τη Σπερμώ και την Οινώ, που ήταν εγγονές του Διονύσου, τον Ασκληπιό κ.ά.
Και γιατί οι Αθηναίοι πολίτες διάλεξαν την ελιά; Ποια είναι η χρησιμότητά της, ποιοι οι συμβολισμοί της, και ποια νοήματα κρύβονται πίσω από αυτή την επιλογή; Φυλλομετρώντας το βιβλίο της Μαρκάκη, ασφαλώς θα το καταλάβουμε. Μύθοι, ιστορικά γεγονότα και ιστορικές μαρτυρίες, που επιλέγει η συγγραφέας, μάς αποκαλύπτουν το μυστικό της ελιάς, τον «νουν αληθείας» αυτής της μυθικής επιλογής.
Πρώτα πρώτα, γιατί η ελιά και το λάδι δηλώνουν πλούτο. Σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου καλλιεργούσαν, και καλλιεργούν μέχρι σήμερα ελιές και παρήγαγαν λάδι, που ασφαλώς το εμπορεύονταν κιόλας επικερδέστατα. Σε πολλές περιπτώσεις γίνονταν και πόλεμοι για το λάδι, που τηρουμένων των αναλογιών, ήταν το «πετρέλαιο» της εποχής!
Ύστερα, γιατί οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν στην καθημερινή τους ζωή την ελιά και το λάδι για τα πάντα: για τη διατροφή τους, για το φωτισμό τους (λυχνάρια), για τα έθιμά τους, πχ. όταν γεννιόταν αγόρι οι γονείς έβαζαν έξω από την πόρτα τους κλαδί ελιάς, για το ξύλο της που είναι ανθεκτικό και σκληρό, και που μ’ αυτό έχτιζαν σπίτια, έφτιαχναν έπιπλα, καράβια, εργαλεία. Οι Ελληνίδες μετά το μπάνιο έβαζαν λάδι στην επιδερμίδα τους για ενυδάτωση, έβαζαν λάδι στα μαλλιά τους για να είναι υγιή και λαμπερά. Οι αθλητές επίσης αλείφονταν με λάδι πριν από την πάλη. Αλλά και στην ιατρική, χρησιμοποιούσαν το λάδι, πχ. στις πληγές, στα αυτιά, στην αϋπνία, στην ναυτία κ.ά. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες στεφάνωναν τους νικητές με τον «κότινο» (κλαδί αγριελιάς), αλλά και σε άλλες γιορτές όπως τα Παναθήναια, στα Λύκαια, χρησιμοποιούσαν κλαδιά ελιάς. Η ελιά λοιπόν ήταν η βάση της καθημερινής ειρηνικής ζωής. Γι αυτό και το κλαδί της ήταν και είναι μέχρι σήμερα σύμβολο ειρήνης! Σύμβολο του δημιουργικού πνεύματος, που αντιπροσώπευε και η δωρήτρια της ελιάς , η θεά Αθηνά.
Φάνηκε, νομίζω, καθαρά ότι, μιλώντας η συγγραφέας για την ελιά, για τους θησαυρούς του αρχαίου πολιτισμού ήθελε να μιλήσει στους μαθητές της , όπως δηλώνει άλλωστε και ο τίτλος του βιβλίου της. Και βρήκε και το σωστό μονοπάτι, μια επαγωγική μέθοδο να τους οδηγήσει στους πολιτισμικούς θησαυρούς των αρχαίων Ελλήνων: από το ένα (την ελιά) στα πολλά, από το ειδικό στο γενικό. Κι αυτή είναι ίσως μια βασική πρωτοτυπία του βιβλίου.
Για όλα τα παραπάνω, η Μαρκάκη δίνει πάμπολλες πληροφορίες, που μπορούν να εντυπωσιάσουν όχι μόνο τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους. Αυτό όμως, που ήθελα εδώ να τονίσω είναι ότι το πλούσιο υλικό της η συγγραφέας το δίνει στα παιδιά με σωστή και σύγχρονη παιδαγωγική μέθοδο. Το βιβλίο χωρίζεται σε ενότητες, πχ. η ελιά στη λατρεία, ελιά και καθημερινότητα, η ελιά στη νομοθεσία, η ελιά στην οικονομία, η ελιά στη διατροφή, ελιά και γιορτές κ.ο.κ. Σε κάθε ενότητα υπάρχει πλούσιο εικονογραφικό και σκιτσογραφικό υλικό που σίγουρα θα τραβήξει την προσοχή του μικρού αναγνώστη και θα τον βοηθήσει να αφομοιώσει τις πολύ χρήσιμες πληροφορίες: σκίτσα θεών, ηρώων, της κουκουβάγιας, της ελιάς, χάρτες κ.ά. Εικόνες αγγείων, με ερυθρόμορφες και μελανόμορφες παραστάσεις από τη μυθολογία που σχετίζεται με τη θεά Αθηνά και την ελιά: κύλικες, υδρίες, αμφορείς, κρατήρες, νομίσματα. Και στο τέλος κάθε ενότητας διασκεδαστικές ασκήσεις για τα παιδιά: ακροστιχίδες, ζωγραφικές ασκήσεις, πολλαπλές ερωτήσεις, κρυπτόλεξα, μικρά κειμενάκια που καλείται να γράψει ο μαθητής, σταυρόλεξα. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν και οι απαντήσεις των ασκήσεων. Ένας παράδεισος, λοιπόν, για τα μικρά παιδιά, που μπορούν να περάσουν πολλές ώρες και μέρες κρατώντας στα χέρια τους αυτό το βιβλίο. Ένα πολύχρωμο και χαρούμενο βιβλίο. Θα τους δώσει την ευκαιρία να μοιραστούν τον ενθουσιασμό τους με τους γονείς τους, με τους συμμαθητές τους, με τους φίλους τους.
Η άριστη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί η συγγραφέας δείχνει την παιδαγωγική και επιστημονική της επάρκεια, αλλά συγχρόνως και την ευαισθησία και την ικανότητά της να πλησιάζει την παιδική ψυχή.
