Ο τίτλος του βιβλίου εύκολα μας θυμίζει την κινηματογραφική ταινία του Άκι Καουρισμάκι: «Το λιμάνι της Χάβρης». Και μολονότι στην ουσία η υπόθεση του μυθιστορήματος της Λίζας Διονυσιάδου δεν συναρτάται με εκείνη της ταινίας, όμως δεν είναι και τελείως ανεξάρτητη. Η συγγραφέας οφείλει την έμπνευσή της σ’ αυτή την ταινία, εκεί συνάντησε τον ήρωα του βιβλίου της Μαρσέλ Μαρξ, τον ήρωα δηλαδή της ταινίας: ένα μποέμ τύπο, λούστρο στο επάγγελμα, βαθιά ανθρωπιστή, που κάποτε φιλοδοξούσε να γίνει συγγραφέας στο Παρίσι, μα που έχει αποτραβηχτεί στη Χάβρη, το δεύτερο πολυσύχναστο λιμάνι της Γαλλίας. Η γυναίκα του (Αρλετί) είναι βαριά άρρωστη. Παρόλ’ αυτά αναλαμβάνει να βοηθήσει έναν ανήλικο Αφρικανό λαθρομετανάστη, που τον κυνηγά η αστυνομία, να βρει το δρόμο του.
Κι ενώ συνήθως ήρωες της λογοτεχνίας μεταφέρονται από τις σελίδες των βιβλίων στον κινηματογράφο, από το χαρτί δηλαδή στο πανί, στην περίπτωση του εν λόγω βιβλίου συμβαίνει το αντίθετο: από την οθόνη στο χαρτί. Αυτό όμως μόνο ως προς τον ήρωα Μαρσέλ, του οποίου ο ανθρωπισμός συγκινεί την συγγραφέα. Όλα τα άλλα εξελίσσονται τελείως διαφορετικά με ελάχιστες αναφορές στην υπόθεση και τα πρόσωπα της ταινίας. Ευθύς εξαρχής δηλαδή η συγγραφέας οικειοποιείται τον κινηματογραφικό ήρωα με τρόπο που ξεπερνά κάθε ρεαλισμό: συνειδητοποιεί δηλαδή–ποιητική αδεία–ότι ο Μαρσέλ κάθεται δίπλα της μέσα στην σκοτεινή αίθουσα του κινηματογράφου και με το ένα χέρι της κρατά το χέρι του Μαρσέλ και με τ’ άλλο του συζύγου της. Εδώ ακριβώς αρχίζει το μυθιστόρημα που αφηγείται μια ερωτική ιστορία, έναν έρωτα ανάμεσα σε μια πραγματική γυναίκα κι ένα φανταστικό, αλλά «εν τέλει ακόμη πιο πραγματικό, άνδρα», όπως λέει η ίδια η συγγραφέας. Οι φανταστικές άλλωστε αλήθειες φθείρονται, μας είπε ο Ελύτης, πολύ πιο δύσκολα.
Πιο πραγματικός άνδρας, γιατί αυτό που συμβολίζει ο Μαρσέλ, ταυτίζεται με όλες τις πνευματικές αναζητήσεις μας, την ομορφιά, την ανθρωπιά, τη μαγεία της λογοτεχνίας και τόσα άλλα πλατωνικά αρχέτυπα. Είναι μάλιστα ένας έρωτας πολύ δυνατός καθώς η ηρωΐδα-συγγραφέας βρίσκεται σε ώριμη ηλικία και η λαχτάρα για έναν αναλογισμό της ζωής, για έναν αληθινό και εξωσυμβατικό έρωτα είναι έντονη. Μια γυναίκα ανάμεσα σε δύο άνδρες. Οι επιλογές που πρέπει να κάνει ανάμεσα στις απαιτήσεις του νέου έρωτα και του παλιού, δηλαδή του συζύγου της, τις παλιές ίσως συνήθειες και συμπεριφορές, απαιτούν από τη μια λογικές τακτοποιήσεις κι από την άλλη συναισθηματικό δόσιμο. Οι δύσκολοι ελιγμοί της θα οδηγήσουν κάποια στιγμή σε εξομάλυνση και προσαρμογή στη νέα φανταστική-πραγματική κατάσταση και θ’ αρχίσει μια κοινή πορεία ή καλύτερα το φανταστικό ταξίδι των ηρώων για την ονειροχώρα, για την ομορφιά, έτσι ώστε «ο αντικατοπτρισμός του ονείρου» να δώσει ζωή στην έρημο της καθημερινότητας.
Σε κάποιες στιγμές μέσα στη ροή της ιστορίας αυτή η ομορφιά μοιάζει να χάνεται περίπου οριστικά. Αυτό δίνει στα πράγματα μιαν απαισιόδοξη εξέλιξη. Ένα τέλος που θυμίζει το θλιβερό τέλος στο οποίο συχνά καταλήγουν οι ανθρώπινες καταστάσεις και συμπεριφορές. Όμως, ο Μαρσέλ, με ό,τι συμβολίζει, δεν χάνεται, ποτέ δεν χάθηκε άλλωστε, όταν όλα οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στην κατάρρευση των συμβολισμών του. Ακόμη και όταν πικραμένος άρχισε να στροβιλίζεται στο απέραντο κενό, υπήρχε πάντα το ανακουφιστικό γαλάζιο μέσα στο οποίο έπλεε. Δεν θα τελείωνε ποτέ η ομορφιά, γιατί ο θάνατός της θα οδηγούσε σε άλλη ομορφιά και πάντα η μαγεία θα συναντιόταν με την πραγματικότητα απαλύνοντας την ασκήμια της.
Το βιβλίο «Ο άνθρωπος από τη Χάβρη» της Λίζας Διονυσιάδου πρέπει να πούμε εδώ ότι δεν είναι ένα εύκολο βιβλίο με συνοχή και γραμμική δομή, γιατί οι μυθιστορηματικές εξελίξεις δεν λαμβάνουν χώρα σε συγκεκριμένο χρόνο και χώρο, αλλά μέσα στην ψυχή των ηρώων με καταβυθίσεις στον κόσμο των συναισθηματικών αποχρώσεων και των βαθύτερων νοημάτων της ζωής. Το ύφος τής γραφής θυμίζει Κάφκα ή ακόμη τους παράλογους θεατρικούς συγγραφείς του παραλόγου π.χ. Μπέκετ. Η συγγραφέας Λίζα Διονυσιάδου (σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Μόσχα στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης) ξέρει να κινείται σε λεωφόρους και στενές ατραπούς του πνεύματος έχοντας και γνώση και πείρα της ζωής.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να πω ότι αυτό το μυθιστόρημα αποτελεί έκφραση των αναζητήσεων του ανθρώπου από το σκοτάδι στο φως, από τη γη στις μαύρες τρύπες του σύμπαντος. Ίσως μιαν αναζήτηση του παράδεισου που συνιστά η ομορφιά και η αγάπη.
