Θα ξεστρατίσω από τη συνήθη θεματολογία και το ύφος της στήλης μου στο «Περί ου» (Γραφή και ανάγνωση), γιατί βλέποντας το bachelor του Alhfa tv να προβάλλεται τρεις φορές την εβδομάδα (Τετάρτη, Πέμπτη και Παρασκευή) θύμωσα. Τώρα με τι και ποιον θύμωσα, χρειάζεται να το σκεφτώ. Βλέπετε ότι πάντα προηγείται το αίσθημα από τη συνειδητοποίηση της αιτίας του. Πρώτα οσμίζεσαι το καμένο φαγητό κι ύστερα συνειδητοποιείς ότι είχες ξεχάσει την κατσαρόλα στο αναμμένο μάτι της κουζίνας.
Μήπως λοιπόν θύμωσα επειδή ένα τσούρμο κορίτσια (20 για την ακρίβεια) διεκδικούν, όλα μαζί και το καθένα χωριστά για τον εαυτό του, με τρόπο πολύ υποτιμητικό γι’ αυτά, την καρδιά ενός «περιζήτητου» εργένη μέσα μάλιστα σε κλίμα ακραίου σεξισμού; Μήπως ακόμη γιατί μ’ αυτό τον τρόπο προβάλλονται ευτελή και σεξιστικά πρότυπα;
Σίγουρα, αυτό αποτελεί, κι ας κινδυνεύω να θεωρηθώ από τους «πνευματικούς μπαχαλάκηδες» ως συντηρητικός, μια βασική αιτία του θυμού μου. Μια ολόκληρη δηλαδή παιδεία που έλαβαν (αν την έλαβαν), έστω και μόνο από το σχολείο, για την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, την ισοτιμία της γυναίκας προς τον άνδρα, την ομορφιά του έρωτα και της αγάπης, τους αγώνες του φεμινιστικού κινήματος κ.ά. πάνε χαμένα; Ναι, μάλλον πάνε χαμένα. Γι΄ αυτά τα 20 βέβαια και μόνο κορίτσια και για τα όσα γενικά δέχονται να υποτιμήσουν τόσο πολύ τον εαυτό τους σε παρόμοια ριάλιτι, όχι για τα εκατομμύρια άλλα, που αγωνίζονται τίμια στη ζωή τους, αν και πολλά απ’ αυτά αντιμετωπίζουν φτώχεια, ανεργία κι αδιέξοδα. Τέτοια κορίτσια δεν θα δέχονταν εύκολα να παίξουν αυτό τον ντροπιαστικό ρόλο με τους τσακωμούς μεταξύ τους, τα ξεκατινιάσματα, την ανταλλαγή ύβρεων, τις παθολογικές ζήλειες, τις ερωτικές αγκαλιές και τα παθιασμένα φιλιά. Γιατί τα κορίτσια του The Bachelor τα ξεπουλάνε όλα. Το κωμικοτραγικό μάλιστα είναι ότι σ’ αυτό το ριάλιτι η μια κοπέλα κατηγορεί την άλλη ή τις άλλες για έλλειψη αξιοπρέπειας κι όλες μαζί πετάνε στα σκουπίδια τον αυτοσεβασμό τους αντί πινακίου φακής, για λίγη μόνο δημοσιότητα.
Ό,τι ισχύει για τις κοπέλες, ισχύει βέβαια και για τον εργένη του παιχνιδιού, ο οποίος σκαρφίζεται κάθε τόσο στα ατομικά ραντεβού διάφορες ψευτιές για να κεντρίζει το ερωτικό ενδιαφέρον των κοριτσιών και να καλύπτει την ψυχική του αβεβαιότητα, που εξασφαλίζει άλλωστε και την παράταση της εκπομπής, μοιράζοντας κι αυτός έτσι αντίστοιχα χείριστα ανδρικά πρότυπα ερωτικής συμπεριφοράς. Καμιά από τις κοπέλες αυτές νομίζω ότι δεν άξιζε να υποστεί αυτό τον ηθικό εξευτελισμό κι αυτή την ψυχολογική ήττα με κέρδος το τριαντάφυλλο και μεσοπρόθεσμα το μονόπετρο. Ποια αξία είχαν όλ’ αυτά φάνηκε άλλωστε εκ των υστέρων, όπως μάθαμε από το internet, όταν, ενώ δόθηκε το μονόπετρο σε κάποια παίκτρια, στη συνέχεια, μετά το τέλος του παιχνιδιού, ο γαμπρός το πήρε πίσω αβρόχοις ποσίν αγνοώντας τις πιθανές «δεσμεύσεις» του παιχνιδιού. Ένας αέρας κοπανιστός είναι όλ’ αυτά που ο θόρυβός του δεν εξυπηρετεί τίποτε άλλο παρά το κέρδος των καναλιών.
Τώρα θα μου πει κανείς ότι χάνω τα λόγια μου, γιατί σε όλα τα ριάλιτι τα ίδια γίνονται με διαφορετικές μορφές. Γίνονται μάλιστα και χειρότερα στην τηλεόραση και τη ζωή. Ε, ναι γίνονται, γιατί έχουμε μάθει να τα ανεχόμαστε όλα: άσκημες και φασίζουσες συμπεριφορές, απάνθρωπες πολιτικές, ανέντιμους πολιτικούς και άγριους πολέμους. Έχουμε αποκτήσει μιαν ανεύθυνη παθητικοποίηση και μια βολική αλλοτρίωση. Γι’ αυτό θυμώνω.
Είναι κι άλλοι που σου λένε, άκουσον-άκουσον, ότι «τέτοιες εκπομπές θέλει ο λαός», όπως άλλωστε αποδεικνύουν οι αριθμοί τηλεθέασης. Ξεχνάνε βέβαια ότι οι αριθμοί αυτοί είναι εν πολλοίς αποτέλεσμα ενός ισχυρού μηχανισμού διαφήμισης. Κι έπειτα μήπως θεωρούν ότι η μεγάλη τηλεθέαση ισοδυναμεί με επιδοκιμασία; Επιδοκιμάζει κανείς τα τρόφιμα που είναι επεξεργασμένα, φορτωμένα με ορμόνες; Ασφαλώς όχι. Κι όμως τα αγοράζει και τα καταναλώνει γιατί αυτά βρίσκονται στα ράφια. Αντίστοιχα, και τα ριάλιτι είναι, στο επίπεδο της ψυχαγωγίας, τρόφιμα μέτριας έως κακής ποιότητας, τα οποία οι μέσοι τηλεθεατές καταναλώνουν, αφού αυτά τους προσφέρει η τηλεόραση. Προσφέρει ουσιαστικά δηλαδή η τηλεόραση των ριάλιτι μόνο μιαν ψευδαίσθηση επικοινωνίας σε ανθρώπους καθηλωμένους στο σπίτι, ιδίως στην περίοδο της πανδημίας, ανθρώπους κουρασμένους, χωρίς διάθεση, χωρίς φτερά, για να πετάξουν ψηλά, εκεί που κατοικοεδρεύουν οι καναλάρχες και οι οικονομικές ελίτ που περιφρονούν τον «λαό». Όχι, δεν αληθεύει ότι τέτοια ριάλιτι θέλει ο λαός.
Παρ’ όλ’ αυτά κάποιοι επιμένουν ότι, εφόσον οι αριθμοί τηλεθέασης είναι υψηλοί, η αγνόησή τους εκ μέρους των καναλιών αποτελεί αντιδημοκρατική συμπεριφορά. Καταρχάς, ως προς τη δημοκρατική συμπεριφορά των καναλιών, θα λέγαμε ότι δυστυχώς δεν έχουν άλλοθι. Ειδικότερα για φέτος να επισημάνουμε ότι καταργήθηκαν ή σπανίζουν οι κάπως δημοκρατικές εκπομπές πολιτικού περιεχομένου. Ύστερα ποιος είπε πως η δημοκρατία πρέπει να συμμορφώνεται με αριθμούς, όταν αυτοί εκφράζουν χαμηλό ηθικό και πνευματικό επίπεδο; Μια τέτοια συμμόρφωση αποτελεί επαίσχυντο λαϊκισμό. Αντίθετα, η δημοκρατία, όταν αυτή αντιλαμβάνεται την υψηλή αποστολή της, προσπαθεί να ανεβάσει το μορφωτικό επίπεδο των πολιτών, γιατί σ’ αυτό ουσιαστικά στηρίζεται η καλή λειτουργία της. Άλλο λοιπόν πράγμα οι αριθμοί τηλεθέασης κι άλλο η δημοκρατία.
Γι’ αυτά λοιπόν θυμώνω και βγαίνω όχι μόνο έξω από τα ρούχα μου, αλλά και έξω από τη «στήλη» μου στο Περί ου. Θυμώνω μ’ αυτά τα κορίτσια και τον εργένη του παιχνιδιού, με τους γονείς τους (ποια είναι η ευθύνη τους;), με εκείνα τα κανάλια που στο βωμό του κέρδους εξευτελίζουν ανθρώπους και ιδέες. Θυμώνω με τα ριάλιτι αυτού του είδους (ίσως όχι με όλα, γιατί υπάρχουν και κάποια αξιοπρεπή για τα οποία θα μιλήσω άλλη φορά), με τους τηλεθεατές που ευνοούν τόσο υψηλή τηλεθέαση και δίνουν αφορμή στους καναλάρχες να προβάλλουν προφάσεις εν αμαρτίαις. Θυμώνω με τον ίδιο τον εαυτό μου που κάθησα μερικά βράδια να παρακολουθήσω Τhe Batchelor.
