ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ἀθηναίων Πολιτεία και ΑΙΣΧΙΝΗΣ, Κατά Κτησιφῶντος. Μτφρ. Γεωργία Παπαδάκη
Η λογοδοσία των αρχόντων στην Αρχαία Αθήνα.
( Συμβολή στην πολιτική επικαιρότητα )
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ἀθηναίων Πολιτεία1
[…] Με κλήρο, δε, εκλέγουν και τις εξής αρχές: πέντε ὁδοποιούς, στους οποίους δίνεται η εντολή να επισκευάζουν τους δρόμους έχοντας δημόσιους εργάτες. Επίσης δέκα λογιστές και βοηθούς στο έργο τους δέκα συνηγόρους2 · σε όλους αυτούς είναι υποχρεωμένοι εκείνοι που ανέλαβαν τα υπουργήματα του κράτους να λογοδοτήσουν. Γιατί αυτοί είναι οι μόνοι που ελέγχουν τους λογαριασμούς, τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος από τους άρχοντες που είναι υπόλογοι των πράξεών τους μετά τη λήξη της θητείας τους, και υποβάλλουν το πόρισμά τους στο δικαστήριο. Και αν μεν αποδείξουν ότι κάποιος έκλεψε, οι δικαστές τον καταδικάζουν για κλοπή, και το ποσόν για το οποίο θα βρεθεί ένοχος πληρώνεται από αυτόν στο δεκαπλάσιο· εάν αποδείξουν ότι κάποιος έλαβε δώρα και τον καταδικάσουν οι δικαστές, επιβάλλουν ποινή για δωροδοκία, και πληρώνεται η αξία των δώρων στο δεκαπλάσιο· αν πάλι καταλογίσουν σε κάποιον αδικία, του επιβάλλουν ποινή για αδίκημα, και αυτό πληρώνεται απλό, εάν κάποιος το πληρώσει πριν από την ένατη πρυτανεία3, ειδεμή διπλασιάζεται. […]
ΑΙΣΧΙΝΗΣ,4 Κατὰ Κτησιφῶντος
[…] Επίσης και τη Βουλή των Πεντακοσίων ο νομοθέτης την έχει καταστήσει υπόλογο του έργου της. Και τόσο πολύ δύσπιστος είναι απέναντι στους άρχοντες που υποχρεώνονται να λογοδοτήσουν, ώστε αμέσως, με το που αρχίζει να νομοθετεί, λέει: « Ο άρχοντας που υπόκειται σε λογοδοσία να μη φεύγει από τη χώρα». « Μά τον Ηρακλή », θα μπορούσε να πει κανείς, « επειδή διετέλεσα άρχοντας, δεν θα βγω από τη χώρα;» (« ΄Όχι», λέει ο νομοθέτης), «για να μην το σκάσεις, έχοντας προλάβει να πάρεις χρήματα ή εισπράξεις του Δημοσίου». Ο νομοθέτης επίσης δεν επιτρέπει στον υπόλογο ούτε την περιουσία του να αφιερώνει στους θεούς ούτε κανένα τάμα να προσφέρει ούτε να υιοθετηθεί από κάποιον άλλον ούτε να διαθέσει τα υπάρχοντά του ούτε και άλλα πολλά να κάνει. Με έναν λόγο, ο νομοθέτης δεσμεύει ως ενέχυρο τις περιουσίες των υπολόγων, έως ότου λογοδοτήσουν στην πολιτεία. Ναι, αλλά πες ότι υπάρχει ένας άνθρωπος που ούτε έχει πάρει τίποτε από τα δημόσια χρήματα ούτε και τίποτε έχει ξοδέψει από αυτά, κι όμως ανέλαβε κάποιο δημόσιο λειτούργημα. Και σ’ αυτόν επιβάλλει να δίνει λόγο στους λογιστές. Και πώς, λοιπόν, εφόσον αυτός που δεν πήρε τίποτε ούτε ξόδεψε τίποτε θα λογοδοτήσει στην πόλη; Ο νόμος ο ίδιος υπαγορεύει και καθορίζει αυτά που πρέπει να γράψει. Επιβάλλει δηλαδή να δηλώσει εγγράφως ετούτο ακριβώς, ότι « ούτε έλαβα τίποτε ούτε ξόδεψα τίποτε από τα χρήματα του Δημοσίου». Τίποτε στη διακυβέρνηση της πόλης δεν μένει έξω από λογοδοσία, έλεγχο και εξέταση. […]
1) Στην αρχαία Αθήνα όλοι οι άρχοντες χωρίς καμία εξαίρεση, δηλαδή όσοι ανελάμβαναν δημόσιο λειτούργημα, όταν παρέδιδαν την αρχή, όφειλαν να λογοδοτήσουν για τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος και την όλη συμπεριφορά τους στη διάρκεια της θητείας τους.
2) Συνήγοροι (των νόμων): εκλέγονταν για να υπερασπιστούν τους υπάρχοντες νόμους.
3) Δύο ήταν οι στυλοβάτες της αθηναϊκής δημοκρατίας: Η Εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συνέλευση του κυρίαρχου λαού, και η Βουλή τῶν Πεντακοσίων. Η Βουλή προετοίμαζε τα θέματα που θα έρχονταν στον λαό για συζήτηση και ψήφιση και στη συνέχεια επιτηρούσε την εκτέλεση των αποφάσεων. Οι 500 βουλευτές εκλέγονταν με κλήρο κάθε χρόνο ‒ 50 από κάθε φυλή ‒ και χωρίζονταν σε 10 τμήματα. Κάθε τμήμα κυβερνούσε για περίπου 35 ημέρες ‒ το διάστημα αυτό ονομαζόταν Πρυτανεία και οι βουλευτές του τμήματος που ασκούσε την εκτελεστική εξουσία καλούνταν πρυτάνεις.
4) Για τον Αισχίνη και τον ως άνω λόγο έχουμε μιλήσει στο κείμενό μας της 13ης Σεπτεμβρίου 2018, το σχετικό με τη φράση «το και το».
