Ο καταξιωμένος σολίστ Απόστολος Παληός, την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου 2019, παρουσίασε στο κομψό αμφιθέατρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη ένα διαφορετικό από τα συνήθη πιανιστικό πρόγραμμα. Έπαιξε στο πιάνο έργα για αριστερό χέρι, συνθέσεις υψηλών δεξιοτεχνικών απαιτήσεων των αθάνατων δημιουργών:
Bach και Brams (Ciaconna)
- List (Urgarns Gott)
- Saint Saens (Élegie, étude No. 5 op.135)
- Bartok (Étude )
- Bridge (3 Improvisations, 1. At Down, 2. A Vigil, 3. A Revel)
- Hofmann (Étude op.32)
- Scriabin (Prelude et Nocturne op.9)
- Blumenfeld (Étude op.36)
- Godowsky, (Élégie)
- Chopin Σ L. Godowsky (Étude Revolutionaire).
Το θέαμα-ακρόαμα ήταν πρόκληση για κάθε μουσικόφιλο.
Ο Παληός, «καταπληκτικός πιανίστας», «ασυνήθιστα χαρισματικός, επικοινωνιακός και αφοσιωμένος μουσικός με σπουδαία φινέτσα εκφραστική και καλλιτεχνική οντότητα», ξεκίνησε από το Δημοτικό Ωδείο της Λάρισσας, συνέχισε τις σπουδές του στις Μουσικές Ακαδημίες του Βερολίνου και της Ληψίας, θήτευσε στο πλάι επιφανών του είδους, πήρε διδακτορικό από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τιμήθηκε με το Βραβείο Gina Bachauer, εμφανίστηκε ως σολίστ σε πολλές σημαντικές αίθουσες συναυλιών, στο Μέγαρο Μουσικής και στο εξωτερικό, έχει μια διεθνή επιτυχημένη καριέρα και ηχογραφήσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Η εν συντομία περιδιάβαση στο βιογραφικό του ταλαντούχου καλλιτέχνη είχε την πρόθεση να δείξει το υπόβαθρό πάνω στο οποίο στηρίζεται η εξαιρετική παρουσία του στον χώρο της μουσικής.
Όσον αφορά τα έργα για αριστερό χέρι, αυτά προέκυψαν από την ευαισθησία που γέννησε μια σκληρή πραγματικότητα. Μετά από φριχτούς πολέμους, οι στρατιώτες, που επέστρεψαν από το μέτωπο και ειδικά οι πιανίστες που είχαν χάσει το δεξί τους χέρι, ήταν πλέον αδύνατο να συνεχίσουν να παίζουν. Κάποιοι φίλοι τους συνθέτες όμως έγραψαν γι’ αυτούς έργα για αριστερό χέρι, όπως έγινε και με τον Αυστριακό στρατιώτη στο Ανατολικό Μέτωπο, Πάουλ Βίτγκενστάιν, μια εξαιρετικά ιδιάζουσα περίπτωση πιανίστα του 20ου αιώνα, για τον οποίον ειδικά έγραψαν έργα για αριστερό χέρι, σπουδαίοι συνθέτες, μεταξύ αυτών και οι Ρ. Στράους, Χίντεμιθ, Προκόφιεφ, Μπρίτεν και Ραβέλ.
Ετσι το κακό για τον πιανίστα που έχασε το δεξί του χέρι μετριάζεται από την ιδιαίτερη δραστηριοποίηση του αριστερού χεριού. Το αριστερό χέρι, που ξέρουμε ως το χέρι της καρδιάς, όπως μας εξήγησε ο Παληός, είναι πιο κοντά στο συναίσθημα, το οποίο αγγίζοντας με τον αριστερό αντίχειρα, από υποστηρικτικό που ήταν, μετά την απώλεια του δεξιού, γίνεται ο απόλυτος κυρίαρχος του κλαβιέ. Μένει μόνο και αγωνιζόμενο, σαν πουλί με σπασμένη φτυερούγα (λέει ο Γιώργος Σεφέρης) να πετάξει, να παίξει, να επιβιώσει, έτσι όπως πρέπει να επιβιώσει και ο κάθε άνθρωπος που είχε την ατυχία να στερηθεί την αρτιμέλειά του. Τα έργα για αριστερό χέρι είναι πάρα πολλά. Περίπου οχτακόσια. Από αυτά ο Παληός εκτέλεσε αριστουργηματικά και ενθουσίασε το κοινό του τα δεκατρία έργα που αναφέραμε ήδη, μέσα στην κατανυκτική μαγική ατμόσφαιρα, γεμάτη από τους υπαινιγμούς της ωραίας μουσικής για τις ποικίλες απώλειες που φέρνει ο πόλεμος και όχι μόνο. Όπως λέει και ο Οδυσσέας Ελύτης
Εάν είσαι αλήθεια αυτός…
Ο αριστερός Ιησούς ω
τότε θα με καταλάβεις (Ο μικρός ναυτίλος, 15)
Στη Ναυμαχία του Λεπάντο το 1571 πολέμησε εναντίον των Τούρκων υπό τις διαταγές του Δον Χουάν της Αυστρίας και ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Τραυματίστηκε στο στήθος και στο αριστερό του χέρι «προς δόξαν του δεξιού» όπως έλεγε, για να γράψει τον Δον Κιχώτη του και να τον αφήσει κληρονομιά στους αιώνες που θα ακολουθούσαν, παγκόσμιο σύμβολο ευγένειας, ελευθερίας πνεύματος και δημιουργικής φαντασίας.
Έτσι λοιπόν υπάρχει πάντα και σε όλες τις εποχές το καλλιτεχνικό αριστουργηματικό ανάλογο.
Και επιστρέφουμε στο πιάνο και στον Απόστολο Παληό.
Ο Παληός έπαιζε με το αριστερό του χέρι και κράταγε ακίνητο το δεξί πάνω στο γόνατό του. Ωστόσο και ενώ με ένα χέρι έπαιζε, νοερώς έπαιζε και με τα δύο και με όλο το σώμα και την ψυχή που συμμετείχε στην κίνηση και συγκίνηση του δημιουργού και του πάσχοντος καλλιτέχνη, στην ελεγεία και τον θρήνο για τους νέους που χάθηκαν σε πολέμους, που άφησαν χέρια, πόδια και το κορμί τους όλο εκεί στη ματωμένη λάσπη του θανάτου.
Σχόλια πάνω στα έργα έχουν γίνει πολλά. Για παράδειγμα η Ciaconna ή Chaconne ανήκει στα θαυμάσια αλλά ακατανόητα κομμάτια μουσικής γιατί, ενώ είναι ένα μικρό είδος, περιλαμβάνει έναν κόσμο ολόκληρο, σκέψεις και βαθιά συναισθήματα. Διάσημος πιανίστας «απείλησε» ότι θα χρησιμοποιήσει και τα δυο χέρια στην Ελεγεία-μελέτη του C. Saint Saens, πράγμα που φυσικά δεν το έκανε, υπαινίχτηκε όμως με την «απειλή» του την δυσκολία αφενός και την ικανότητα αφετέρου του πιανίστα, να εκτελέσει το έργο με ένα χέρι. Ένα από τα πιο δημοφιλή έργα για αριστερό χέρι είναι οι μελέτες του Godowsky σε σπουδές του Chopin –Étude Revolutionaire – που θεωρούνται από τα πλέον δύσκολα έργα. Άλλο επίσης δημοφιλές έργο είναι το Prelude et Nocturne op.9 του Scriabin, το οποίο ίσως έγραψε λόγω του δικού του τραυματισμού. Είναι ένα έργο ρομαντικό και δεν κρύβει την επίδρασή του από τον Chopin ούτε τη θλίψη και το θυμό του, συναισθήματα τα οποία ομαλά κατευνάζονται προς το τέλος.
Έτσι, ο Απόστολος Παληός, με την ολύμπια παρουσία και το εξαιρετικό ταλέντο, μας προσέφερε μια υπέροχη βραδιά μέσα σε ένα κλίμα μυσταγωγίας, υπαινιγμών, θλίψης αλλά και συμφιλίωσης με το κάθε κακό που μπορεί να συμβεί στον άνθρωπο, υπενθυμίζοντας πως η ζωή και η τέχνη προχωρούν με όποια τραύματα και όποιες ατέλειες.
