Την έκφραση αυτή του καθημερινού μας λόγου που σημαίνει δίνω σε κάποιον την αφορμή, την ευκαιρία να πει ή να κάνει κάτι, την έχουμε κληρονομήσει από τους αρχαίους χρόνους. Προήλθε από την παλαιστική ορολογία και ήδη στην αρχαία ελληνική χρησιμοποιήθηκε με την παραπάνω μεταφορική σημασία.
Η πάλη ήταν ένα από τα αρχαιότερα αγωνίσματα, γνωστή στους Αιγυπτίους, στους Μινωίτες και στους Αχαιούς. Σύμφωνα με μία εκδοχή του μύθου, την τέχνη της πάλης τη δίδαξε στον Ηρακλή ο γιος του Ερμή, ο Αυτόλυκος, κατά μία άλλη η επινόησή της αποδίδεται στον Θησέα που παρέλαβε τους κανονισμούς της από τη θεά Αθηνά.
Η πάλη διεξαγόταν μέσα σε ειδικό σκάμμα με μαλακό χώμα, και οι αθλητές δεν έπρεπε να βγουν έξω από αυτό. Υπήρχαν δύο είδη πάλης: η παλαιότερη, η ὀρθία, κατά την οποία οι παλαιστές αγωνίζονταν όρθιοι, νικητής δε ήταν αυτός που θα έριχνε κάτω τον αντίπαλό του τρεις φορές· και η κύλισις, η κάτω πάλη, που επικράτησε αργότερα, με τον αγώνα να συνεχίζεται και στο χώμα, μέχρι ο ένας από τους δύο αθλητές να παραδεχθεί την ήττα του. Ο αγώνας βασιζόταν στην εφαρμογή λαβών· ( η λέξη λαβή είναι σχηματισμένη από το θέμα λαβ-, θέμα του τύπου ἔλαβον του ρήματος λαμβάνω. ΄Αλλα ομόρριζα: λαβίς, λάφυρον, ἐργολάβος λαβώνω, χειρολαβή, απολαβή, κ.λπ.). Επιτρέπονταν όλες οι λαβές, χεριών, κορμού, εκτός των γεννητικών οργάνων. Ο Πλούταρχος διασώζει την ανεκδοτολογική πληροφορία ότι ο Αλέξανδρος διέταξε τους στρατηγούς του να ξυρίσουν τα γένια των Μακεδόνων, ὡς λαβὴν ταύτην ἐν ταῖς μάχαις οὖσαν προχειροτάτην, γιατί στις μάχες η λαβή αυτή από τη γενειάδα είναι η πιο εύκολη.
Από τους παλαιστές του αρχαίου κόσμου ο διασημότερος υπήρξε ο Μίλων από τον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας, (6ος αι. π. Χ.), μαθητής του Πυθαγόρα, ο οποίος κέρδισε έξι φορές στους Ολυμπιακούς αγώνες, δύο φορές στα Πύθια, εννέα στα Νέμεα και δέκα στα ΄Ισθμια. Η φήμη για τη μυική του δύναμη γέννησε πλήθος από ανέκδοτα για θαυμαστά κατορθώματα, όπως ότι σήκωσε στους ώμους του έναν ζωντανό ταύρο που τον περιέφερε στο στάδιο και κατόπιν τον έσφαξε και τον έφαγε ολόκληρο ή ότι στάθηκε πάνω σ’ έναν δίσκο αλειμμένο με λάδι και κανείς δεν κατάφερε να τον αποσπάσει από εκεί κ. ά.
Εδώ παρουσιάζουμε τη φράση «δίνω λαβή» σε ένα απόσπασμα από τις Νεφέλες1 του Αριστοφάνη. Το απόσπασμα ανήκει στην παράβαση2 του έργου, όπου ο Αριστοφάνης παραπονιέται για την αποτυχία της πρώτης παρουσίασης των Νεφελών. Ακολούθως, καυτηριάζει τους αντιπάλους του στη σκηνή που προσπαθούν να κερδίσουν τους θεατές με φθηνά ευρήματα και αντιπαραθέτει τη δική του τέχνη, υποστηρίζοντας, μεταξύ των άλλων, ότι « εγώ δεν κοιτάζω να σας ξεγελώ εμφανίζοντας δυο και τρεις φορές τα ίδια, αλλά εφευρίσκω κάθε φορά καινούργιες ιδέες, που κ α ι δεν μοιάζουνε η μία με την άλλη κ α ι είναι όλες έξυπνες κι αστείες» και επισημαίνει και άλλη μία διαφορά ‒ παραθέτουμε τη συνέχεια των λόγων του στο πρωτότυπο:
ὃς μέγιστον ὄντα Κλέων’ ἔπαισ’ εἰς τὴν γαστέρα,
κοὐκ ἐτόλμησ’ αὖθις ἐπεμπηδῆσ’ αὐτῷ κειμένῳ.
οὗτοι δ’, ὡς ἅπαξ παρέδωκεν λαβὴν Ὑπέρβολος,
τοῦτον δείλαιον κολετρῶσ’ ἀεὶ καὶ τὴν μητέρα.
Σε μετάφραση
Εγώ, όταν ο Κλέων3 ήταν στο απόγειο της δύναμής του, του τις έριξα στην κοιλιά,
αλλά δεν είχα τη θρασύτητα, σαν ήτανε αυτός πεσμένος κάτω, ξανά να τον πατήσω.
Ενώ αυτοί, με το που έδωσε ο Υπέρβολος4 λαβή,
συνέχεια αυτόν τον δόλιο τον βάζουν κάτω
και τον τσαλαπατούν, μαζί και τη μητέρα του.
1) Για την κωμωδία αυτή έχουμε μιλήσει ξανά στο κείμενό μας της 15ης Μαΐου 2018 με θέμα τη φράση « ΄Αι στον κόρακα». Συμπληρωματικά αναφέρουμε ότι ο Αριστοφάνης δίδαξε τις Νεφέλες και δεύτερη φορά, γιατί την πρώτη φορά η κωμωδία του αποδοκιμάστηκε παίρνοντας το τρίτο βραβείο, γεγονός που τον δυσαρέστησε πολύ ‒ το σωζόμενο κείμενο είναι ακριβώς η διασκευή του πρώτου.
2) Η παράβασις είναι το μέρος της κωμωδίας κατά το οποίο ο Χορός στρέφεται προς τους θεατές, τους πλησιάζει και τραγουδάει εξ ονόματος του ποιητή. Το χορικό αυτό συνήθως περιέχει τις προσωπικές κρίσεις του ποιητή για κοινωνικά και πολιτικά θέματα, επιθέσεις κατά ομοτέχνων του, αλλά και προσωπικές επιθυμίες και παράπονα σε περίπτωση μη ευμενούς υποδοχής των έργων του.
3) Ο Κλέων ήταν Αθηναίος πολιτικός του 5ου αι. π. Χ., ο αδίστακτος δημαγωγός που κυριάρχησε στην Αθήνα μετά τον θάνατο του Περικλή, κατορθώνοντας να αποκτήσει την εμπιστοσύνη των μαζών και να επιβάλει τις θελήσεις του. Λοιδορήθηκε από τους κωμικούς ποιητές της εποχής του, ιδιαίτερα από τον Αριστοφάνη.
4) Φιλοπόλεμος και αυτός δημαγωγός, όπως ο Κλέων, τον οποίο και διαδέχθηκε, μετά τον θάνατό του, στην αρχή της Αθήνας. Οι κωμωδιογράφοι χαρακτήριζαν τη μητέρα του μπεκρού και ακόλαστη.
